Εκτός του ότι είστε Διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Βιοεπιστημών και Εφαρμογών του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» και έχετε διδάξει για χρόνια Μοριακή Βιολογία στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδας Deree, έχετε επίσης μελετήσει μουσική και έχετε εργαστεί ως μουσικός. Παράλληλα ασχολείσθε με την λογοτεχνία. Στα κείμενά σας η μουσική είναι έντονα παρούσα και μάλιστα με οργανικό τρόπο. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτήν την επιλογή;
Πιστεύω ότι η μουσική είναι αναπόσπαστη από τη ζωή. Έχει την δύναμη να αναπλάθει την αίσθηση του χρόνου, του χώρου, της προσωπικής εμπειρίας και τελικά να διαμορφώνει την ίδια μας την ταυτότητα. Τα μουσικά έργα στα οποία έχουμε εκτεθεί σε διαφορετικές περιόδους παίζουν πολλαπλό ρόλο στην ατομική μας ανάπτυξη. Εκτός από τον βαθύ αντίκτυπο που έχουν στην φυσιολογία, την ψυχολογία, την κοινωνική μας ένταξη και την πολιτισμική μας ωρίμανση, διαμορφώνουν επίσης την ιστορία της ζωής μας, συμπληρώνοντας και εμπεδώνοντας τις αναμνήσεις μας. Αν και οι λέξεις διαθέτουν εγγενή μουσικότητα, η συναισθηματική ένταση που προκαλείται από την ακρόαση μιας μουσικής σύνθεσης είναι συχνά πιο άμεση και πιο ισχυρή από εκείνη μιας ποιητικής απαγγελίας. Για τους παραπάνω λόγους, η μουσική δεν θα μπορούσε να λείπει από τα κείμενά μου. Με βοηθάει να εκφραστώ, να συμπληρώσω το κείμενο, να υπονοήσω πράγματα που δεν μπορούν ή καλό είναι να μην ειπωθούν με συμβατικό τρόπο, να δημιουργήσω κατάλληλη ατμόσφαιρα, ή απλώς ακούγεται μέσα στις ιστορίες μου ως υπόκρουση, δημιουργώντας μια βαθύτερη συναισθηματική σύνδεση με τον αναγνώστη. Τουλάχιστον αυτό εύχομαι να συμβαίνει.
Όταν γράφετε σας αρέσει να ακούτε μουσική και ποιο είδος;
Αν και ο θόρυβος ή οι ομιλίες δεν με ενοχλούν όταν γράφω, η μουσική αποσπά όλη την προσοχή μου, ακόμα και αν πρόκειται για κομμάτια αδιάφορα, του συρμού. Γενικά, ακούγοντας μουσική μπορώ να επιδίδομαι μόνο σε πρακτικές, αλλά όχι σε διανοητικές δραστηριότητες.
Πώς συνδυάζετε την πρακτική επιστημονική σκέψη που απαιτείται στον χώρο της εργασίας σας με τις μορφές της τέχνης που υπηρετείτε;
Η στοχευμένη επιστημονική εργασία αποτελείται από διαδοχικά στάδια. Την ενημέρωση για τις τρέχουσες εξελίξεις στο συγκεκριμένο πεδίο έρευνας, τον συνδυασμό των πληροφοριών αυτών για τη διαμόρφωση μιας επιστημονικής υπόθεσης, τον σχεδιασμό της πειραματικής εργασίας, την εκτέλεσή της, την ερμηνεία των αποτελεσμάτων για την αποδοχή ή την απόρριψη της αρχικής υπόθεσης και τέλος την επικοινωνία των αποτελεσμάτων στην επιστημονική κοινότητα. Από τις παραπάνω δραστηριότητες, η πιο κρίσιμη είναι η διαμόρφωση της προς απόδειξη υπόθεσης, στην οποία σημαντικό ρόλο παίζει η συνδυαστική ικανότητα και η φαντασία του ερευνητή. Επομένως, η ενασχόληση με την έρευνα μπορεί να αποτελέσει είναι ένα είδος εξάσκησης του πνεύματος στην συνδυαστική λειτουργία και την φαντασία, χαρακτηριστικά εξίσου σημαντικά στην συγγραφή λογοτεχνικών κειμένων.
Γράφετε και διήγημα και ποίηση. Με ποιο λογοτεχνικό είδος αισθάνεστε ότι εκφράζεστε καλύτερα;
Θεωρώ ότι τα κείμενα λειτουργούν καλύτερα όταν είναι σχετικά περιορισμένης έκτασης και οι ιδέες που περιέχουν παρουσιάζονται συμπυκνωμένες. Έτσι, γράφοντας, χωρίς να κλίνω εξαρχής περισσότερο προς το ένα ή το άλλο είδος, αφήνω να με οδηγήσει το θέμα και αυτό που έχω να πω, και στο τέλος αποφασίζω αν θα ονομάσω ένα κείμενο διήγημα ή ποίημα.
Τι σας οδήγησε να γράψετε μικροδιήγημα;
Νομίζω ότι στις μέρες μας, η διάκριση μεταξύ πεζού ποιήματος και μικροδιηγήματος γίνεται όλο και πιο δύσκολη, πράγμα όχι τόσο καινούργιο βέβαια, αφού κατά κάποιον τρόπο συμβαίνει ήδη από την εποχή του Gaspard de la Nuit του Aloysius Bertrand (1842). Όταν κάποιος επιλέξει να χρησιμοποιεί στην ποίησή του αφηγηματικό τρόπο γραφής συνδυασμένο με απλή καθημερινή γλώσσα (όπως συμβαίνει στη δική μου περίπτωση) δεν είναι δύσκολο να περάσει από το ποίημα σε πρόζα στο μικροδιήγημα, νιώθοντας σημαντική οικειότητα.
Ποιο ήταν το πρώτο βιβλίο που θυμόσαστε ότι σας είχε εντυπωσιάσει στην εφηβική σας ηλικία με τρόπο που να αλλάξει την οπτική σας για τον κόσμο;
Τα Ποιήματα του Arthur Rimbaud και ο Μικρός Πρίγκιπας του Antoine de Saint-Exupéry.
Τι επιδιώκετε χρησιμοποιώντας το φανταστικό/ ποιητικό στοιχείο στην πεζογραφία σας;
Διανύουμε τη ζωή μας ασχολούμενοι όχι μόνο με πρακτικά αλλά και με αφηρημένα ζητήματα, όπως σκέψεις σχετικές με συναισθήματα και επιθυμίες, βλέπουμε όνειρα κατά τη διάρκεια του ύπνου, αλλά και συνθέτουμε με τον νου μας φανταστικές καταστάσεις κατά την εγρήγορση. Το φανταστικό στοιχείο λοιπόν καταλαμβάνει σημαντικό μέρος του χρόνου μας. Κι ενώ το γεγονός αυτό περνάει συνήθως απαρατήρητο από τον μέσο άνθρωπο, όποιος ασχολείται με την συγγραφή δεν μπορεί να το αγνοήσει, αφού η χρήση φανταστικών και ποιητικών στοιχείων στα κείμενα προσφέρει πολλαπλά οφέλη και πετυχαίνει διάφορους στόχους. Τέτοια είναι η δημιουργία ατμόσφαιρας· η έκφραση εννοιών και συναισθημάτων που είναι δύσκολο να αποδοθούν με καθαρά λογικό τρόπο· ο αναστοχασμός βαθύτερων πλευρών της ανθρώπινης φύσης όπως όνειρα, επιθυμίες, φόβοι, ελπίδες· η διερεύνηση της λειτουργίας των κοινωνικών δομών και του ρόλου που παίζουν αυτές στην έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης και την δημιουργία ανισοτήτων· η προσέγγιση ζητημάτων, όπως, η αγάπη, ο θάνατος, η ελευθερία της βούλησης, το νόημα της ζωής· η καλλιέργεια της ιδέας ότι το φανταστικό μπορεί να έχει στη ζωή μας την ίδια βαρύτητα με το πραγματικό. Τέλος, το φανταστικό στοιχείο μπορεί να ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και την ελευθερία σκέψης, και να προκαλέσει τον αναγνώστη να σκεφτεί πέρα από τα όρια της καθημερινής εμπειρίας, εστιάζοντας σε έναν κόσμο που έχει διαφορετικούς κανόνες και λογική.
Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος της τέχνης στις μέρες μας καθώς ζούμε σε μια εποχή πλήρους απομυθοποίησης, αποσταθεροποίησης και αποϊεροποίησης του κόσμου μας;
Στην εποχή της εξαφάνισης των τελετουργιών, όπου οι παραδοσιακές αφηγήσεις έχουν χάσει τη θέση τους, ο ρόλος της τέχνης είναι η εκ νέου διερεύνηση της ταυτότητας του ανθρώπου σε συλλογικό αλλά και ατομικό επίπεδο.
Πρώτον λοιπόν, η τέχνη έχει καθήκον να αναδεικνύει το ζήτημα της διάβρωσης της κοινωνικής ζωής εξαιτίας της επικράτησης του άκρατου ατομικισμού και της μισαλλοδοξίας κατά την περίοδο του νεοφιλελεύθερου παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, που κάνει περιττές τις ζωές σημαντικού τμήματος του πληθυσμού της Γης. Επίσης, είναι σημαντικό να παρέχει σύγχρονες ερμηνείες και αφηγήματα, όχι με την έννοια της στρατευμένης τέχνης του παρελθόντος, αλλά ασκώντας κριτική και προτείνοντας αναθεωρήσεις των νέων κοινωνικών συνθηκών, που οδηγούν σε έντονες ανισότητες, υποχώρηση της δικαιοσύνης και αποσταθεροποίηση της οικολογικής ισορροπίας στον πλανήτη, με τρόπο μοντέρνο, που να μπορεί να ευαισθητοποιήσει πολίτες απομακρυσμένους από την συλλογικότητα και να τους βοηθήσει να επανασυνδεθούν με τα ανθρώπινα συναισθήματα, τις αξίες και τις εμπειρίες που τους ενώνουν.
Δεύτερον, η τέχνη οφείλει να διερευνά το ζήτημα του κατακερματισμού της εσωτερικής ζωής του ατόμου, αντιστεκόμενη στην απομάγευση της ζωής και την ολοκληρωτική κυριαρχία της πραγματιστικής λογικής και των καθοδηγούμενων επιστημονικοφανών ερμηνειών του κόσμου. Μέσα από την ποίηση, τη μουσική, τη ζωγραφική και το θέατρο, η τέχνη μπορεί να επαναφέρει το αίσθημα του παραδόξου, του «θαύματος» και του υπερβατικού. Να δημιουργήσει χώρους για να αναρωτηθούμε για την ανθρώπινη φύση, τον κόσμο και το άγνωστο, επιτρέποντάς μας να δούμε την πραγματικότητα από μια νέα, πιο διεισδυτική και αισθητική οπτική.
Πείτε μας πέντε βιβλία που θα προτείνατε για μια σχολική βιβλιοθήκη Λυκείου;
1. Ποιήματα, Arthur Rimbaud, 1895.
2.Τα σταφύλια της οργής, John Steinbeck, 1939.
3.Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών, John R.R. Tolkien, 1954-1955.
4.Ο αναρχικός των δύο κόσμων, Ursula K. Le Guin, 1974.
5.Το όνομα του ρόδου, Umberto Eco, 1980.
Πιστεύετε ότι το έργο του καλλιτέχνη συγκλίνει ή αποκλίνει από την ζωή και τον χαρακτήρα του;
Δεν υπάρχει γενική απάντηση στο ερώτημα αυτό. Η σχέση ανάμεσα στον καλλιτέχνη και το έργο του εξαρτάται από την εποχή, το καλλιτεχνικό ρεύμα, την προσωπικότητά του και τις συνθήκες υπό τις οποίες δημιουργήθηκε το έργο. Υπάρχουν παραδείγματα συγγραφέων, όπως ο Ντοστογιέφσκι, ή καλλιτεχνών όπως ο βαν Γκογκ, που τα έργα τους είναι άμεσα συνδεδεμένα με τα προσωπικά τους βιώματα και τις εσωτερικές τους συγκρούσεις. Αντίθετα, υπάρχουν περιπτώσεις όπου το έργο του καλλιτέχνη αποκλίνει από τη ζωή και τον χαρακτήρα του. Συγγραφείς όπως ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες ή ο Φραντς Κάφκα δημιούργησαν έργα που συνδυάζουν την πραγματικότητα με το παράδοξο και το φανταστικό, δημιουργώντας έναν κόσμο που συχνά φαίνεται απομακρυσμένος από την προσωπική τους ζωή και τα βιώματά τους.
Στις μέρες μας όμως, νομίζω ότι η σχέση ανάμεσα στη ζωή του καλλιτέχνη και το έργο του είναι μεταβαλλόμενη και δυναμική. Πολλοί καλλιτέχνες προσπαθούν να εξωτερικεύσουν την προσωπική τους εμπειρία με τρόπο που να αναπαράγει και ταυτόχρονα να διαφοροποιείται από την ίδια την πραγματικότητα που βιώνουν. Έτσι, το έργο ενός καλλιτέχνη μπορεί να είναι προσωπικό και ταυτόχρονα να εκφράζει καθολικότερες εμπειρίες. Η καλλιτεχνική δημιουργία βασίζεται συχνά στην αντίφαση και την αμφισημία, καθώς ο καλλιτέχνης προσπαθεί να επεξεργαστεί τις προσωπικές του ανησυχίες, αλλά και να τις υπερβεί, προσφέροντας έργα που απομακρύνονται από την άμεση προσωπική του ζωή.