Αισθάνομαι πως δεν είναι καθόλου υπερβολή να πω πως το βιβλίο «Μεσόγειος» του πορτογάλου ποιητή Ζοάο Λουίς Μπαρρέτο Γκιμαράες σε ρέουσα και λειτουργική μετάφραση από τα πορτογαλικά της έμπειρης Μαρίας Παπαδήμα είναι γεμάτο εξαίρετα ποιήματα. Το βιβλίο αυτό τιμήθηκε στην Πορτογαλία με το Premio nacional de Poesia Antinio Ramos Rosa και στις Η.Π.Α. με το Willow Run Poetry Book Award 2020. Τώρα εγκαινιάζει μια νέα σειρά ποίησης στις εκδόσεις Νήσος.
Γιατί αφορούν τον σύγχρονο αναγνώστη αυτά τα ποιήματα του Γκιμαράες; Διαθέτουν πλούσια και σύγχρονη θεματολογία. Είναι καλοδουλεμένα, άμεσα, ευσύνοπτα. Μοντέρνα, αλλά όχι μεταμοντέρνα. Διαθέτουν ευφράδεια χωρίς να είναι φλύαρα. Γεμάτα ποικίλους συνειρμούς. Και εικόνες ηχηρές, Η Παπαδήμα τα αποδίδει με ελκυστικό τρόπο αναδεικνύοντας την ομορφιά τους.
Ο βραβευμένος Ζοάο Λουίς Μπαρρέτο Γκιμαράες, γιατρός-ποιητής περιπλανιέται στη λεκάνη της Μεσογείου με βλέμμα ζεστό, ποιητικό, οικείο, τρυφερό, αισθαντικό. Κερδίζει τον αναγνώστη, ακριβώς γιατί εκείνος αντιλαμβάνεται πόσο διαισθητικός είναι ο ποιητής, πόσο μέσω των εύστοχων στίχων του ανιχνεύει πρόσωπα, τόπους και καταστάσεις, αλλά και καταθέτει προσωπικές ποιητικές ερμηνείες τέτοιες που φανερώνουν την τρομερή του φαντασία, αλλά και βεβαιώνουν περίτρανα πώς η ποίηση μπορεί να κάνει υπερβάσεις σε όλα, αναδομώντας και επεκτείνοντας, παίζοντας κάθε φορά με τα όρια και την ελαστικότητά τους.
H δύναμη της φύσης είναι θαυμαστή και δηλώνει ξεπέρασμα του μέτρου και ανατροπή της τάξης των πραγμάτων («Μεταξύ ουρανού και γης», σελ.15). Η ανατομία του πάθους, για το οποίο ο ποιητής εύγλωττα αναρωτιέται: «Πώς να επιστρέψω στο πάθος αν δεν το φέρω στη μνήμη μου;» («Αρχαιολογία ενός νεύματος», σελ.16). Το ταξίδι του ανθρώπου μέσα από το διάλογο ψυχής και σώματος («Η καθημερινή ζωή της ψυχής», σελ.19 ) Αυτά είναι κάποια στοιχεία που συνθέτουν το ποιητικό σύμπαν του γράφοντος. Έπειτα η γεωγραφία του νερού και η ανθρωπογεωγραφία που συνδέεται με την πρώτη, αλλά και η υφή της ιστορίας των ανθρώπων της Μεσογείου συμπλέκονται, αλλά και επιτυχώς συμπλέουν μέσα στο βιβλίο. Ο ποιητής διαρκώς αναρωτιέται για λαούς και πολιτισμούς και σημειώνει τόπους (Ιταλία, Γαλλία, Ελλάδα, Μαρόκο, Ισραήλ, Τουρκία κ.α) Έχει όρια η Μεσόγειος; Εμπεριέχει πολλά πράγματα και αποτελεί σύμβολο για πολλά πράγματα επίσης. Πρόκειται για τη« μεσογειακή αρχέγονη θάλασσα» που έχει τη δύναμη μαγικά να συνενώνει το παρελθόν με το παρόν («Μεσογειακό τραγούδι», σελ.39)
Η Μεσόγειος αποτελεί λοιπόν ορόσημο που συνδιαλέγεται με τον κόσμο του ποιητή, οποίος στοχάζεται, νιώθει, αφουγκράζεται μέσα από στίχους διαυγείς, πλούσιους, ζωηρούς -και άρτιους, εν τέλει- χαρίζοντας το ιδιαίτερο βλέμμα του στους αναγνώστες.
Κλείνοντας, παραθέτω ένα υπέροχο δείγμα γραφής, το ποίημα που φέρει τον τίτλο «Οι αργοναύτες στην Οία». Ως μότο έχει τη φράση του Καβάφη «το ωραίο ταξίδι»: «Για ορισμένους τα/ πέρατα της γης είναι με βεβαιότητα/τα πέρατα του κόσμου. Για άλλους τα/ πέρατα του κόσμου είναι/ η αρχή του ταξιδιού. Δώστε τους/ μια βάρκα με κουπιά και κανείς δεν θα ξέρει να πει/ αν έκανε καλά αυτός/που διέσχισε το άγνωστο Αιγαίο αν/η ψιθυριστή αμφιβολία αυτού που μένει-/ είναι τελικά το ταξίδι.» (σελ.26)
.
* Ζοάο Λουίς Μπαρρέτο Γκιμαράες “Μεσόγειος”/Μετάφραση Μαρία Παπαδήμα, Εκδόσεις νήσος