Γράφει η Βασιλική – Αλεξάνδρα Σκρεμμύδα
Το κακό μέσα από το έργο του Davide Enia (Μέρος Α’)
Η ενότητα αυτή είναι αφιερωμένη στο κακό και το πώς αυτό παρουσιάζεται γενικότερα μέσα από την τέχνη. Το έργο που επιλέχτηκε, το Così in terra του Davide Enia, ξεχωρίζει για τη μέθοδο που εισάγει τον αναγνώστη σε μια διαφορετική λογική, με την έννοια ότι ξεφεύγει από το στενό πλαίσιο του αστυνομικού και επικεντρώνεται στο ζητούμενο, στην έννοια του κακού, εστιάζοντας στο πώς αυτό απελευθερώνεται από μέσα μας ανάλογα με τις συνθήκες και τα βιώματα.
Με αφορμή τα δεινά που βιώνει η κοινωνία μας, η ερμηνεία του κακού μέσα από την τέχνη είναι μια εσωτερική ανάγκη και ένας τρόπος προσέγγισης του καλού, αν υποτεθεί ότι ο καθένας από εμάς μέσα του κρύβει κάτι καλό. Με αφορμή τις τρέχουσες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις, τα κείμενα ή τις σκληρές εικόνες, φτάνει στο σημείο να αναρωτιέται κανείς για τη φύση του ανθρώπου και για το πού είναι ικανός ο άνθρωπος να φτάσει ακολουθώντας είτε τα άγρια ένστικτά του είτε τα επιβαλλόμενα πρότυπα της εποχής. Βάσει αυτών, το μυθιστόρημα του Davide Enia δεν απέχει από την εικόνα της πραγματικότητας που πλέον στοιχειώνει, τρομάζει και ακολουθεί τον καθέναν από εμάς, υπενθυμίζοντάς μας το εύθραυστο και το ευάλωτο της ύπαρξής μας.
Ο Davide Enia είναι εκπρόσωπος του σύγχρονου ρεαλισμού στην ιταλική λογοτεχνία και το σύγχρονο θέατρο, δραματουργός, ηθοποιός και chef, που αφήνει το αποτύπωμά του στη λογοτεχνική σκηνή τόσο για τον αγώνα του ενάντια στη μαφία όσο και για την ευαισθησία που δείχνει απέναντι στο γυναικείο φύλο. Ειδικότερα, το τραγικό περιστατικό της δολοφονίας της νεαρής ιερόδουλης στο υποτιθέμενο σκηνικό της Αφρικής του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, είναι ένα πλαίσιο που υποκρύπτει έναν αφηρημένο τόπο και χρόνο που ανταποκρίνεται κυρίως στην αλήθεια του αιματηρού σήμερα. Επομένως, η τοποθέτηση του περιστατικού χρονικά ή τοπογραφικά δεν απασχολεί τον συγγραφέα εφόσον ο ίδιος απευθύνεται σε κάθε θύμα μιας ανάλογης κατάστασης.
Πέρα από αυτό το πλαίσιο, παρατηρεί κανείς ότι ο μυθιστοριογράφος μοιάζει σαν να φωτογραφίζει τις ανθρώπινες σχέσεις στην κοινωνία του Palermo περιγράφοντας τα δεινά με σκοπό να εκφράσει την ανησυχία του για το ταραγμένο τότε αλλά και το δικό μας σήμερα. Δίνει στον αναγνώστη μια εικόνα εξίσου αληθινή· το μέγεθος της αγριότητας σε αντιπαραβολή με τα όρια της αγνής αγάπης, της αγάπης που αποζητά ως νεαρός και εισπράττει από τη γιαγιά και τον παππού, της αγάπης που ενδεχομένως, αν είχαν λάβει οι στρατιώτες στον σιδερένιο κύβο της επίγειας κόλασης, να είχαν καλύψει το συναισθηματικό τους κενό και να μην προέβαιναν σε πράξεις απελπισίας αλλά ίσως και της αγάπης που γνώρισε ο πρωταγωνιστής του έργου μέσα από τον πόνο, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να την ορίζει και να την εκτιμά.
Ένα ακόμη γεγονός που συγκινεί σε ό,τι αφορά στον τρόπο που εντάσσει την γαστρονομία στο έργο του είναι η σύνδεση με τις παιδικές μνήμες που συνδέονται με ιστορίες δυνατές, γεμάτες αληθινά και δυνατά νοήματα και συναισθήματα. Μάλιστα γίνεται εμφανές ότι ο αυτοβιογραφικός χαρακτήρας έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην αφήγηση, εφόσον όλα όσα περιγράφει ο συγγραφέας είναι οι μνήμες της παιδικής του ηλικίας όπως αυτός τη βίωσε και την ερμήνευσε για να αντέξει σε έναν κόσμο γεμάτο προκλήσεις.
Έτσι, η ζωή του πρωταγωνιστή παρομοιάζεται με το αγώνισμα της πάλης, ακόμη και της εσωτερικής, ενάντια σε κάθε παρόρμηση ή πρόκληση, όπως στην περίπτωση του γυναικείου φύλου, ένα θέμα που βασάνιζε τον νεαρό πρωταγωνιστή κυρίως εξαιτίας των όσων εισέπραττε. Παρά την αθωότητά του από πολύ νωρίς εξοικειώθηκε με την ιδέα και τη μυρωδιά του θανάτου που εξαπλωνόταν σαν απειλή στην πόλη του και άρχισε να αναλογίζεται πώς θα έπρεπε να φερθεί ο ίδιος μελλοντικά και γιατί θα έπρεπε να αποστασιοποιηθεί από το κακό.
Ως προς τα θέματα που πραγματεύεται το μυθιστόρημα του Davide Enia, ο αναγνώστης εντοπίζει το θέμα της βιαιοπραγίας και της ανήθικης συμπεριφοράς με θύμα κυρίως το γυναικείο φύλο, το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις αποτελεί συνάρτηση της κοινωνικοπολιτικής διαφθοράς και της κρατικής αποσταθεροποίησης, καθώς κυριαρχεί σε μεγάλο βαθμό η αντίληψη ότι η ευθύνη για την ηθική διάβρωση είναι αποτέλεσμα της δράσης της μαφίας και της καθολικής εκκλησίας. Κεντρικό θέμα του έργου Così in terra του Davide Enia αποτελεί το αφηγηματικό πλαίσιο, το οποίο χωρίζεται σε επίπεδα και παράλληλες πραγματικότητες, που γίνονται αισθητές στον αναγνώστη μέσα από την αναδρομή στα γεγονότα του παρελθόντος, όπως τα αιματηρά γεγονότα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, οι επιθέσεις της μαφίας σε σύγκριση με το παρελθόν, το οργανωμένο έγκλημα, η σύγκριση του παρόντος του συγγραφέα με το παρελθόν των προηγούμενων γενιών, τα κοινά στοιχεία που συνέδεαν τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους και η εξέλιξη της βίας από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο μέχρι το 1992 και το σήμερα.