Νεκρός από έρωτα
Στην Margarita MansoMuerto de amor
A Margarita MansoΕΠΙΜΕΤΡΟ
Τόσο για τον Federico García Lorca, όσο και για την αξία και σημασία του Romancero Gitano, από όπου προέρχεται το συγκεκριμένο ποίημα, έχουν γραφτεί κατά καιρούς τόσα που είναι μάλλον περιττό να προσθέσουμε οτιδήποτε άλλο. Αξίζει ωστόσο να σταθούμε στο πρόσωπο όπου ο μεγάλος ανδαλουσιανός ποιητής αφιερώνει το εν λόγω ποίημα: την Margarita Manso. H Margarita Manso είναι μία από τις εμβληματικές μορφές των γυναικών που αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της περίφημης γενιάς του 27. Η τεράστια προσφορά των γυναικών αυτών, στο δημιουργικό μπουμ εκείνης της περιόδου και η συμβολή τους σε ζητήματα γυναικείας χειραφέτησης θα περιέλθει, στα χρόνια της πολυετούς δικτατορίας του Franco, σε λήθη. Πρόκειται για την απόκρυψη μιας αλήθειας η οποία ισοδυναμεί με μία τεραστίων διαστάσεων αδικία στην ιστορία της τέχνης - και όχι μόνο. Το συγκεκριμένο γεγονός δεν σχετίζεται μόνο με μένος που το καθεστώς έτρεφε για τις πρωτοπόρες γυναίκες της εποχής και έργο τους, αφού ούτε λίγο ούτε πολύ τις θεωρεί εκφυλισμένες, αλλά και με μια γενικότερη αντίληψη που χαρακτηρίζεται από την άρνηση ισότιμης παραχώρησης πεδίου δράσης, σε χώρους που υποτίθεται πως ανήκαν στην κυριαρχία και στον απόλυτο έλεγχο του αντρικού πληθυσμού (πολιτική, επαγγελματικός στίβος, ακαδημαϊκός χώρος, τέχνες κλπ). Η Margarita Manso εκτός από αξιόλογη ζωγράφος ήταν μια έντονη προσωπικότητα που ήρθε σε μετωπική σύγκρουση με τις πατριαρχικές αντιλήψεις. Ελεύθερο και ανυπότακτο πνεύμα, τόλμησε και έκανε πράγματα που για την εποχή της θεωρούταν αδιανόητα. Υπήρξε όχι μόνο φίλη, αλλά και μούσα των Lorca και Dalí. Ο Dalí καταθέτοντας πολλά χρόνια μετά, ως αυτόπτης μάρτυρας τις αναμνήσεις κάποιων επεισοδίων από τις κοινές τους εμπειρίες, θα πει πως η Margarita Manso για τον Lorca υπήρξε η μόνη γυναίκα που άσκησε έντονη ερωτική έλξη στον ποιητή. Όσον αφορά το έργο της, που βρισκόταν σε δημόσιους χώρους, εξαφανίζεται (ή καταστρέφεται) με την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου και την εγκαθίδρυση της δικτατορίας. Η ίδια είχε την ατυχία να ζήσει τις οδυνηρές συνέπειες του εμφυλίου πολέμου και από τις δύο πλευρές: βλέπει πρώτα να σκοτώνεται ο Lorca, λίγο μετά την έναρξη του (19 Αυγούστου 1936)• και στη συνέχεια ο ομότεχνος της σύζυγος, Alfonso Ponce León (29 Σεπτεμβρίου 1936), που είχε ενταχθεί στο εθνικιστικό κόμμα της Ισπανικής Φάλαγγας. Τα γεγονότα αυτά θα την καταρρακώσουν ψυχολογικά, την οδηγούν στην αυτοεξορία και εν συνεχεία σε έναν γάμο που φαίνεται πως αποτέλεσε έναν αναπόφευκτο συμβιβασμό για εκείνη. Εντέλει πεθαίνει πρόωρα (1960) στα πενήντα ένα της χρόνια από καρκίνο, σύμφωνα με κάποιους• και σύμφωνα με κάποιους άλλους είναι η θλίψη που τη σκότωσε αφού ουδέποτε συμβιβάστηκε με την τροπή που πήραν τα πράγματα στη χώρα της. Τώρα πλέον που έχει αποκατασταθεί η αλήθεια, σχετικά με τις γυναίκες της γενιάς του 27, η Margarita Manso κατέχει μία περίοπτη θέση ανάμεσά τους ως μία σημαντική καλλιτεχνική μορφή της εποχής της και ως μία από εκείνες τις γυναίκες που συνέβαλαν καθοριστικά σε ζητήματα γυναικείας χειραφέτησης.