Κώστας Αρκουδέας, «Μυστική Ιθάκη», Εκδόσεις Καστανιώτη
Γράφει η Τζούλια Γκανάσου
H «Μυστική Ιθάκη», το τελευταίο βιβλίο του Κώστα Αρκουδέα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, είναι ένα ιδιαίτερο, εμπνευσμένο, πολυπρισματικό έργο ενδελεχούς έρευνας και έξοχης γλώσσας το οποίο αποτελεί μοναδικό δείγμα αριστοτεχνικής σύμπραξης δοκιμίου και μυθοπλασίας.
Η «Μυστική Ιθάκη» συμπληρώνει μια τριλογία με γενικό τίτλο: «Η σκοτεινή πλευρά της γραφής», μια σειρά ιδιαίτερων βιβλίων ειδολογικής συνάφειας. Στο πρώτο μέρος της τριλογίας με τίτλο «Χαμένο Νόμπελ μια αληθινή ιστορία» το 2015, ο Κώστας Αρκουδέας οργανώνει την αφήγηση γύρω από τους συγγραφείς που τιμήθηκαν ή δεν τιμήθηκαν με το ομώνυμο βραβείο με εφαλτήριο την περίπτωση του Νίκου Καζαντζάκη. Στο δεύτερο μέρος της τριλογίας με τίτλο «Επικίνδυνοι συγγραφείς» το 2019, ο Αρκουδέας καταγράφει συγγραφείς και βιβλία που θεωρήθηκαν επικίνδυνα, βλάσφημα και αιρετικά. Στο τρίτο μέρος της τριλογίας με τίτλο «Μυστική Ιθάκη» το 2024, ο Αρκουδέας καταπιάνεται με τον βίο και το έργο των πρωτοπόρων της συγγραφικής τέχνης. Στον ρόλο του συνδετικού κρίκου σε ετούτη την περίπτωση, βρίσκεται ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Στη «Μυστική Ιθάκη», ο Κώστας Αρκουδέας δημιουργεί «λογοτεχνικά ζευγάρια» τα οποία μελετάει σε πέντε μέρη βασισμένα στις πέντε κατηγορίες των καβαφικών έργων: τα «Αναγνωρισμένα» με δύο κορυφές της ποιητικής τέχνης, τον Κωνσταντίνο Καβάφη και την Έμιλυ Ντίκινσον, τα «Αφανή» με δύο συγγραφείς που απέστρεψαν το πρόσωπό τους από τον κόσμο, τον Τζερόμ Ντέιβιντ Σάλιντζερ και τον Φερνάντο Πεσσόα, τα «Αποκηρυγμένα», με δύο συγγραφείς που σκανδάλισαν τους συγχρόνους τους και κατατάχθηκαν στα μαύρα πρόβατα του καιρού τους, τον Αρθούρο Ρεμπώ και τον Σαρλ Μπωντλαίρ, τα «Ατελή», με δύο συγγραφείς ιδιοφυείς και παράφρονες, τον Φίλιπ Ντικ και τον Γεώργιο Βιζυηνό και τα «Άγνωστα ή Πεζά», με δύο συγγραφείς οι οποίοι επέλεξαν την αυτοχειρία, τον Στέφαν Τσβάιχ και τη Βιρτζίνια Γουλφ. Επιπρόσθετα, στα κεφάλαια «Υστερόγραφο», «Καταραμένοι», «Παράφρονες» και «Αυτόχειρες», παρατίθεται ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό εμπνευσμένων δημιουργών που η ζωή και η τέχνη τους είχε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Ως εκ τούτου, στη «Μυστική Ιθάκη», ο Κώστας Αρκουδέας μας βάζει στο «Εργαστήρι του Συγγραφέα» και στο «Εργαστήρι του Αναγνώστη» αποτίνοντας έναν φόρο τιμής στη Λογοτεχνία και στη σημασία της για τον άνθρωπο. Παρουσιάζοντας σημαντικές στιγμές των συγγραφέων με τους οποίους ασχολείται με τρυφερότητα, σεβασμό και συνέπεια, ο Αρκουδέας καταστρώνει ένα ολόζωντανο παζλ άπειρων τεμαχίων και δυνατοτήτων με επίκεντρο τα κείμενα και τον βίο των λογοτεχνών που επιλέγει. Σε αυτό το πλαίσιο, ο συγγραφέας διαρθρώνει τη «Μυστική Ιθάκη» επιλέγοντας μία ριζοσπαστική υπέρβαση των ορίων ανάμεσα στη μυθοπλασία και τη μη μυθοπλασία. Με βάση πραγματολογικά στοιχεία από τη βιογραφία των συγγραφέων και με έξοχη μυθοπλαστική αφήγηση, ο Κώστας Αρκουδέας φωτίζει ιδιαίτερες πλευρές της ζωής, του χαρακτήρα και της τέχνης των συγγραφέων που παρουσιάζει. Στη «Μυστική Ιθάκη», η διακειμενικότητα διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο. Τα αποσπάσματα από τα έργα των συγγραφέων που «ζευγαρώνονται» στο βιβλίο, δίνουν στον αναγνώστη άμεση επικοινωνία με τη γραφή τους, ενώ συγχρόνως τονίζουν την απόλυτη σύνδεση ανάμεσα στην τέχνη και τη ζωή. Σε μεγάλο βαθμό, η λογοτεχνικότητα του κειμένου εδράζεται στην έξοχη χρήση της γλώσσας και στο εξαιρετικό μοντάζ που κάνει ο Αρκουδέας χρησιμοποιώντας πολλών ειδών συνδέσεις, αντιθέσεις, συμπληρώσεις, συνθέσεις φτιάχνοντας ένα σύμπαν άφατης γοητείας και αντικατοπτρισμών.
Η επιλογή του Κωνσταντίνου Καβάφη ως σημείο αναφοράς σε όλο το βιβλίο είναι εύστοχη μιας και ο Καβάφης υπήρξε το ιδανικό παράδειγμα πρωτοπορίας στη χώρα μας. Το πεζολογικό στοιχείο της ποιητικής του το οποίο αποτελεί προσωπική του πρωτοτυπία, μεταστοιχειώνεται σε συγκολλητική ουσία ανάμεσα στις φράσεις του Αρκουδέα και βαθαίνει την στόχευση του έργου του. Στη «Μυστική Ιθάκη» δεν συναντιούνται μόνο δίπολα έξοχης συγγραφικής λογοτεχνικής παρουσίας, αλλά συνυπάρχουν δύο σημαντικά λογοτεχνικά ρεύματα στον τρόπο της γραφής, στις τεχνικές της αφήγησης και στη δομή: ο Μοντερνισμός και ο Μεταμοντερνισμός. Και ενώ ο Αρκουδέας υπηρετεί πιστά και μαστόρικα το κίνημα του Μοντερνισμού το οποίο θέλησε να σπάσει τους καθιερωμένους αισθητικούς και λογοτεχνικούς κανόνες, υιοθετώντας τον γλωσσικό και αφηγηματικό πειραματισμό και τη διερεύνηση των ορίων της λογοτεχνικής αναπαράστασης, την ίδια στιγμή, ο συγγραφέας ενσωματώνει στο κείμενο στοιχεία του Μεταμοντερνισμού όπως είναι η μεταμυθοπλασία, οι αποσπασματικές αφηγήσεις, η διακειμενικότητα και η αποδόμηση των εννοιών. Και αυτό αποτελεί μια από τις ιδιαίτερες καινοτομίες στην εν λόγω λογοτεχνική κατάθεση του Κώστα Αρκουδέα μιας και την ίδια στιγμή που υπηρετεί την αναζήτηση της αλήθειας (χαρακτηριστικό του Μοντερνισμού), αρνείται την έννοια της καθολικότητας της αλήθειας (χαρακτηριστικό του Μεταμοντερνισμού) αναδεικνύοντας στο έργο του όλες τις κρυφές, μυστικές, αδιανόητες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Εν κατακλείδι, στη «Μυστική Ιθάκη», ο συγγραφέας σπρώχνει τη Βιρτζίνια Γουλφ να σχολιάσει: «Η λογοτεχνία ανήκει σ’ εκείνους που της φέρονται σαν τρυφεροί εραστές» και μας κλείνει το μάτι μιας και ο Κώστας Αρκουδέας, με αυτό το πολυδιάστατο, πρωτότυπο και ευφάνταστο λογοτεχνικό πόνημα, αποδεικνύει, για μια ακόμη φορά, πόσο παθιασμένος, φλογερός, βαθυστόχαστος και σεβαστικός εραστής της λογοτεχνίας είναι μιας και εμφανίζεται πάντα, δια μέσου των έργων του, έμπλεος λατρείας και δέους απέναντι στην τέχνη που τόσο αριστοτεχνικά υπηρετεί.