Κριστίνα Πέρι Ρόσι “Μύχιες καταστροφές”, Εκδόσεις Καστανιώτη
Η Κριστίνα Πέρι Ρόσι ανήκει στην πολύτιμη κατηγορία των συγγραφέων που έχουν την ικανότητα να ανασκαλεύουν τα πιο μύχια κομμάτια του ανθρώπου, να τα διερευνούν, να τα διευρύνουν και να τα αναδομούν προσεγγίζοντάς τα με κατανόηση, συμπάθεια και εντιμότητα. Ναι, η Κριστίνα Πέρι Ρόσι γράφει για όλα με απαράμιλλη τόλμη και οξυδέρκεια χωρίς να έχει ανάγκη από ηθική ή κοινωνική πυξίδα, από ευγένεια ή τάση ωραιοποίησης συνθέτοντας, έτσι, ένα συγγραφικό σύμπαν βαθύ, λυτρωτικό και απελευθερωτικό.
Με τη συλλογή διηγημάτων, «Μύχιες καταστροφές» ήρθα σε επαφή το 2005 στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου όπου σπούδαζα «Μοντέρνα και Μεταμοντέρνα Λογοτεχνία» και είμαι ευτυχής που συστήθηκε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τον Μάιο του 2023 από τις Εκδόσεις Καστανιώτη. Ένα βράδυ, ένας συμφοιτητής μας έπαθε κρίση επιληψίας ενώ μελετούσαμε παρέα και κοντέψαμε να τον χάσουμε. Τότε, η Ισπανίδα συμφοιτήτριά μας Νούρια, φανατική αναγνώστρια της Ρόσι, διάβασε αποσπάσματα από τις «Μύχιες καταστροφές» τα οποία μας βοήθησαν όχι μόνο να συνέλθουμε από το σοκ, αλλά και να συμφιλιωθούμε (τρόπον τινά) με τις «απίθανες» εκφάνσεις του σώματος. Κι αυτό γιατί η εν λόγω συλλογή διηγημάτων αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα τόσο του θαρραλέου και πολυδιάστατου τρόπου γραφής της Ρόσι, όσο και της γενναιόδωρης ειλικρίνειάς της.
Στη συλλογή «Μύχιες καταστροφές», η Κριστίνα Πέρι Ρόσι μας δίνει εννέα διηγήματα πάνω σε καίρια και διαχρονικά θέματα που μοιάζουν να τη βασανίζουν.
Σημαντικό ζήτημα για τη συγγραφέα είναι το φύλο ως μέτωπο ιεραρχίας, κυριαρχίας, καταπίεσης, αποδόμησης και αναπροσαρμογής προς μια πιο ελεύθερη εκδοχή της κοινωνίας και της ύπαρξης. Ως εκ τούτου, το βιβλίο διέπεται από έντονη φεμινιστική και βαθιά ανθρωπιστική διάθεση. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα στο ομότιτλο διήγημα όπου μια εργαζόμενη μητέρα που μεγαλώνει μόνη το παιδί της, προσπαθεί να ανοίξει ένα μπουκάλι με χλωρίνη και το καπάκι «αντιστέκεται». Η περιγραφή της Ρόσι περί του φαλλοκρατικού τρόπου σχεδιασμού του μπουκαλιού ως αλληγορία για όλα όσα καταπιέζουν τις γυναίκες, είναι εξαιρετικός.
Σημαντικό ζήτημα, επίσης, για τη Ρόσι είναι ο έρωτας ως μέσο έκφρασης των παρορμήσεων, των πιο αυθεντικών ροπών και των ενστίκτων του ανθρώπου. Η συγγραφέας αναπαριστά τη σαρκική και συναισθηματική διεκδίκηση, τη σεξουαλική συνεύρεση, την ερωτική απογοήτευση ως αφορμή για να μιλήσει για ό,τι μας συγκροτεί και μας στοιχειώνει. Η φράση «Αναρωτιέμαι αν οι άνθρωποι πεθαίνουν όταν δεν έχουν ένα άλλο κορμί να ανταποκριθεί στο δικό τους.» από το διήγημα «Έρωτας ή καταστροφή» δείχνει την τεράστια σημασία που έχει ο πόθος για τη Ρόσι.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Ρόσι μελετάει τη σεξουαλικότητα ως πεδίο αναπαράστασης και ανυπαρξίας κανόνων, την αστική μονοτονία ως υπαίτια ψυχοσωματικών δεινών, την αποτυχία ως αναπόφευκτο κοινό κακό, τη μοναξιά ως τον μόνο δρόμο προς την αυθυπαρξία. Για παράδειγμα, στο πρώτο διήγημα της συλλογής με τον τίτλο «Φετιχιστές», η ηρωίδα έχοντας εμμονή με τους ανδρικούς λαιμούς, γεμίζει τους τοίχους στο σαλόνι του σπιτιού της με φωτογραφίες από θεσπέσιους λαιμούς και η Κριστίνα Πέρι Ρόσι, με αφοπλιστική αίσθηση αποδοχής αυτής της ιδιαιτερότητας της ηρωίδας της, με τον πιο άμεσο και εύγλωττο τρόπο, μας μιλάει για την ευχαρίστηση, τις αδυναμίες, τις ελλείψεις, τους πειρασμούς. Ομοίως, στο δεύτερο διήγημα της συλλογής με τίτλο «Η λευκή φάλαινα» όπου ένας μικρόσωμος άντρας ερωτεύεται παράφορα και απολαμβάνει απερίγραπτα την πληθωρική παρουσία μιας μεγαλόσωμης, ευτραφούς γυναίκας, η συγγραφέας μας μιλάει με χιούμορ και σαρκασμό για τα κορμιά, τα κοινωνικά πρότυπα, τα όρια, επισημαίνοντας: «Πόσο μικρό ρόλο έχουν τα σώματα στις κανονικές σχέσεις».
Στο ίδιο πλαίσιο, σημαντικό θέμα για την Κριστίνα Πέρι Ρόσι είναι η επιθυμία ως μέσο αυθεντικής έκφρασης, επανάστασης και αυτοπροσδιορισμού. Χαρακτηριστικά στο τελευταίο διήγημα της συλλογής «Συνομιλία με έναν άγγελο», ο ερμαφρόδιτος ήρωάς της αναφέρει ότι σε μερικούς πουλάει τη φαντασίωση του διαφορετικού, σε άλλους της ομοιότητας και τονίζει ότι στην πραγματικότητα, δεν είναι ούτε ίδιος ούτε διαφορετικός, είναι η προσωποποίηση της επιθυμίας, της ανεπαίσθητης, άπιαστης, αδιάγνωστης επιθυμίας.
Τα μυστικά, τα ψυχολογικά κρησφύγετα των ανθρώπων, οι πολιτικοκοινωνικές επιταγές, οι ιδιαιτερότητες στις επιλογές επανέρχονται στις «Μύχιες καταστροφές» μια και η Ρόσι ασχολείται με όλες τις πολιτισμικές πρακτικές οι οποίες περιορίζουν την ατομική ελευθερία. Ως Ουρουγουανή διανοούμενη εκδιωγμένη από τη χώρα της, η Κριστίνα Πέρι Ρόσι φέρει το παράπονο της εξορίας και της επιβολής καταλήγοντας πολύ συχνά να ασχολείται στα γραπτά της με το πώς η εκάστοτε εξουσία επιβάλει και «μαζοποιεί» την ανθρώπινη ταυτότητα. Η Ρόσι παρακινεί τον αναγνώστη να «δει» τη σύγχρονη κοινωνία μέσα από τα μάτια των χαρακτήρων της. Χρησιμοποιώντας την τεχνική της «από-εξοικείωσης» (defamiliarization), δηλαδή της παρουσίασης κοινών πραγμάτων και καταστάσεων με άγνωστο ή περίεργο τρόπο, κατορθώνει να σατιρίσει και να καυτηριάσει τα «κακώς κείμενα» της εποχής. Με αυτόν τον τρόπο, η Ρόσι αμφισβητεί όλα τα δεδομένα διαμορφώνοντας μια διαδρομή επαναπροσδιορισμού των πάντων.
Ως εκ τούτου, η Ρόσι επεκτείνει τα όρια της σκέψης, του συναισθήματος, της λαγνείας, του ονείρου, του εαυτού, της κοινωνίας, του κόσμου όλου. Το αποκορύφωμα του διανοίγματος των οριζόντων γίνεται στο πιο προκλητικό και αποκαλυπτικό διήγημα της συλλογής με τον τίτλο «Αυτόπτης μάρτυρας» όπου η σκηνή της ερωτικής πράξης συμπεριλαμβάνει όλα τα στερεότυπα και τα «απαγορευμένα» τα οποία απασχολούν την Ρόσι. Η αποτίναξη της καταπίεσης των πολλαπλών ρόλων που επιβάλει ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η εναντίωση στα πρότυπα του φύλου, η αναζήτηση της ευτυχίας μέσα από τις προσωπικές επιθυμίες, ο αγώνας για την ανατροπή της πατριαρχίας και η παντοδύναμη, σωτήρια αμφισβήτηση αποτελούν ορισμένες από τις προτάσεις της Ρόσι για μια καλύτερη παρουσία των ανθρώπων στον κόσμο. «Δεν ήξερε, κατά βάθος, αν ήταν άντρας ή γυναίκα.» αποκαλύπτει ο κύριος Ενρίκες επιτυχημένος βιομήχανος, σαράντα ετών, παντρεμένος, πατέρας δύο παιδιών, στο διήγημα «Μια ντελικάτη συνεδρία». «Το αντίθετο της βεβαιότητας είναι η εύλογη αμφιβολία. Η εύλογη η οποία δεν μας προκαλεί έντονο άγχος.» αλλά μας οδηγεί στο να διάγουμε τον βίο μας βάσει αυτού που ποθούμε, επιλέγουμε και υπερασπίζουμε εμείς κι όχι οι άλλοι.
Με σπαρταριστή γλώσσα, δυνατές εικόνες εκκίνησης και κλεισίματος των διηγημάτων, λεπτή ειρωνεία, καυστικό χιούμορ και μια αναζωογονητική συμπόνια, η Κριστίνα Πέρι Ρόσι ξεγυμνώνεται μπροστά στον αναγνώστη προκαλώντας και προσκαλώντας τον να αποτινάξει τα στεγανά και τα δεσμά, να γυμνωθεί ώστε να ενδυθεί μόνο τα θέλω του, τις πιο μύχιες επιθυμίες προς τις πιο μύχιες απολαύσεις, εξεγέρσεις, «καταστροφές» και νέες εκδοχές της ύπαρξης μας.