Φωτεινή Βασιλοπούλου, Φυτρώνει άγρια ζάχαρη, εκδόσεις Κουκκίδα, Αθήνα, 2021
Γράφει η Νίκη Μισαηλίδη
«Και τις νύχτες η ανάσα σου φυτρώνει άγρια/ζάχαρη»
«Και τις νύχτες η ανάσα σου φυτρώνει άγρια/ζάχαρη» θα γράψει η Φωτεινή Βασιλοπούλου στο «Silentium pingues» (σ. 70), στίχος που θα δώσει τον τίτλο στην ποιητική της συλλογή από τις εκδόσεις Κουκκίδα (2021). Φυτρώνει άγρια ζάχαρη στη χώρα της σιωπής και της αποξένωσης. «Στη χώρα του πάγου./ Στην Επικράτεια της Σιωπής». Σιωπή σκληρή και αδυσώπητη που κυριαρχεί στο εξωτερικό και εσωτερικό περιβάλλον. Η φύση εισβάλλει στον ανθρώπινο ψυχικό κόσμο καθώς «Βρύα βρύουν στα σπλάχνα μου, φτέρες κακό/ του κεφαλιού μου./ Μαδημένο παραδείσιο πουλί η μοναξιά: Melancholia Borealis, μπορεί και Australis». Το πέπλο της μοναξιάς δεν γνωρίζει σύνορα, απλώνεται από τις βόρειες παγωμένες χώρες μέχρι τη ζεστή Αυστραλία. Και από εδώ θα ταξιδέψει ποιητικά στον κλειστό και οριοθετημένο χώρο του σπιτιού, και από κει στο «λευκό χαλί στο σαλόνι μας» ώστε «το σπίτι μας τώρα πια no woman’ s land».
Και έχει τόση δύναμη η μοναξιά και η σιωπή που απλώνει τα φτερά της στον χώρο του νοσοκομείου στα ποιήματα της Β΄ Ενότητας της ποιητικής συλλογής, το «Πικρό μέλι». «Ένας αδύναμος/ολομόναχος σαν καλαμιά στο κάμπο/ασυνόδευτος άνθρωπος/» που αδυνατεί να καλύψει «τον μοναχικόν του βίον» ονειρεύεται πως «Αν τ΄ όνομά του ήταν Δίας/θα ήταν αρτιμελής/παντοδύναμος, άτρωτος/Κυρίως αθάνατος» στο «Ορθοπαιδική πλήρης» (σσ. 47- 48). Η άγρια ζάχαρη της σιωπής και της στυγνής μόνωσης ενώνεται με τον σωματικό, βιολογικό πόνο που προκαλεί η ασθένεια, τα γηρατειά και η άνοια. Το ποιητικό υποκείμενο, όμως, δεν περιμένει παθητικά και αμαχητί τον θάνατο αλλά στο «Ιωδιούχος ποβιδόνη» (σσ. 49 – 50) προσπαθεί να γλυκάνει τον πόνο του και τη σιωπή του, «Ευελπιστεί σε προαγωγή Επιμελητή Πόνου Α΄/ αναβάθμιση από μικρό σε μεγάλο θεό/από απλή σπονδυλανάταξη/ προσδοκεί μια πλήρη Ανάσταση», σωματική, ψυχική και πνευματική. Και καθώς «Το καλοκαίρι/ μου έβγαζε προκλητικά τη γλώσσα», όπως θα δηλώσει η δημιουργός σε πρώτο ενικό πρόσωπο με έντονη αποφασιστικότητα επιθυμεί να ξορκίσει το κακό και να ζήσει ένα απολαυστικό «έξαλλο καλοκαίρι» («Ολόσωμο» σσ. 51 – 52).
Με τον έντονο συνυποδηλωτικό και εικονοπλαστικό της λόγο η Φωτεινή Βασιλοπούλου διώχνει μακριά το κακό, τη σιωπή και τη μοναξιά δίνοντας συμβουλές στην «Ψηλάφηση» (σ. 70): «Αποφεύγετε τ’ αποτυπώματα/σε λευκή σάρκα εγκλήματος! […] να δεις πώς καίγεται χιλιάδες μοναξιές/ στου γαλαξία την απέραντη ερημία». Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι δυνατό στο ποίημα «Ak Deniz» (σ. 40) όπου το Αιγαίο, η Λευκή θάλασσα στα τουρκικά μεταβάλλεται σ’ ένα απέραντο «φέρετρο» στο οποίο κείτονται «οστά ξέξασπρα», για τα οποία το μέλλον έσβησε και τους «δόθηκε/θάνατος/ασυλία φωτός/σε μιαν άσπρη θάλασσα γάλα». Το λευκό της θάλασσας και του Αιγαίου του Ο. Ελύτη εναγκαλιάζει τον θάνατο και τις «βραχονησίδες σιωπής». Αλλά και στο ποίημα «Histrio» (σσ. 33 – 34) η ποιήτρια θέτει έναν έντονο φιλοσοφικό προβληματισμό για υπαρξιακά ζητήματα με τα συνεχή, κοφτά ερωτήματα: «τι είναι θάνατος, τι ’ναι ζωή/και ανάμεσο τους τι;/ Η εκδίκηση; Ο έρωτας;/ Της εξαπάτησης η Τέχνη;», τα οποία αναδεικνύουν τη μεταμορφωτική δύναμη της Τέχνης, και δη της θεατρικής, η οποία μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά, λυτρωτικά απέναντι «στο έρεβος μας καταπίνουν». Θα κατορθώσει άραγε η Τέχνη να διώξει το σκοτάδι του θανάτου και της αρχέγονης σιωπής ή το ποιητικό υποκείμενο οφείλει να ακολουθήσει τη συμβουλή σε προστακτική έγκλιση, «Αγάπα στη σιωπή»;
Η σιωπή στην ποιητική συλλογή της Φωτεινής Βασιλοπούλου δεν είναι στατική, αλλά ενεργητική, διαδραστική δύναμη που κινητοποιεί την ποιητική πένα της δημιουργού, βγάζει φωνή, ή καλύτερα κραυγή, αγγίζει τον αναγνώστη υποβάλλοντας τον σ’ ένα έντονο συναισθηματικό κλίμα, τον αφυπνίζει προκειμένου να δράσει, να πράξει, να ενεργήσει με αποτέλεσμα η άγρια ζάχαρη να μετουσιωθεί σε γλυκό μέλι! Η μοναξιά εξαφανίζεται, η σιωπή γίνεται φωνή, τ’ όνειρο ανατέλλει και ο θάνατος μεταπλάθεται σ’ έρωτα. Η Πηνελόπη γίνεται «Γυναίκα αράχνη» (σ. 14) «υφαίνοντας εκδίκηση» για τις ανομίες του Οδυσσέα και ο Αχιλλέας στο «ΙΛ.Ω 6’ (σσ. 18 – 19) βιώνει την απελπισία από τον θάνατο του φίλου του σε μια ύστατη προσπάθεια λύτρωσης και νίκης του θανάτου. Η Περσεφόνη μαίνεται στον Κάτω Κόσμο από απελπισία και μοναξιά στο ποίημα «Αντίστροφα» (σσ. 16 – 77), ενώ ο Ιούδας αποκτά ενεργό ρόλο γιατί «Εξάλλου, ο Ιούδας απαραίτητος στη διανομή/ των ρόλων./Καταλύτης», όπως θα ακουστεί από την ποιητική φωνή στο «Οι Τρεις Ιούδες» (σσ. 35 – 36). Εν γένει το μυθολογικό σύμπαν στα ποιήματα της Α΄ Ενότητας, «Πειραγμένος μύθος» «πειράζεται» ποιητικά από τη Φωτεινή Βασιλοπούλου και ανατρέπεται. Ανατρέπεται με τη σειρά του και το ρεαλιστικό σύμπαν και ονειρεύεται «Τότε που/έπλεξε σφιχτά τα δάχτυλά του στα δικά της/κρυφά κάτω από το πτι καρό και/ της θρυμμάτισε τους πάγους μιας ζωής» («Λινό τραπεζομάντηλο», σσ. 43 – 44). Η ποίηση της Βασιλοπούλου αποτελεί «υπόσχεση για νέα μεθύσια ουρανού»! Φαίνεται πως η «Ικεσία» (σ. 13), «Βασίλισσά μου/Σου σφάζω ζεστά περιστέρια/αίμα ν’ αλείψεις το/σώμα/Σου/πνίγω αηδόνια γλυκόλαλα/εραστές να μαυλίζεις/ μ’ αηδονόγλωσσες /μαλακές καρδιές ελαφιών […] τσαμπιά μέλισσες στα πρησμένα μου χέρια/άσπρο μέλι να τρέξει τη νύχτα Σου», που κάνει η δημιουργός στη Μούσα – έμπνευση εισακούγεται και «Φυτρώνει άγρια ζάχαρη» στην Flora clandestina. Και ο «Μουσικός μελωδός» (σ. 39) «Ξεθάβει από το χώμα/ μισολιωμένες λέξεις/ τις ξεσκονίζει με ευλάβεια/τις πλένει με κρασί/τις στεγνώνει στον ήλιο/μεθυσμένες/τις τοποθετεί στοργικά/ανάμεσα στις σιωπές» για να υμνήσουν τον έρωτα, τ΄ όνειρο και τη ζωή.
Η Φωτεινή Βασιλοπούλου έχοντας στην φαρέτρα της την τέχνη της ποίησης, την συνδυάζει αρμονικά με την τέχνη της μουσικής, του θεάτρου και της ζωγραφικής. Το αποτέλεσμα αυτού του διακαλλιτεχνικού διαλόγου είναι μια ποιητική συλλογή που σπάει τη σιωπή, αντιμετωπίζει κατάματα τον θάνατο, τον ανθρώπινο πόνο και την μόνωση. Ο αναγνώστης εκτελεί μια νοητική αιώρηση η οποία θα εκτελέσει την «Έξοδο στο όνειρο» («Έξοδος» σ. 56), «όσο η ομορφιά αμείλικτη μας κρατούσε ακόμη/ -μάλλον- ζωντανούς»!
Βιογραφικό Φωτεινή Βασιλοπούλου