Γράφει η Βάλη Σκρεμμύδα
Οι κρυφές γραμμές της ζωής και του χάους στα Σχέδια του Χάους του Μίνου Ευσταθιάδη (Δ’ Μέρος)
Σε ερώτησή μου στον Μίνω Ευσταθιάδη σχετικά με τον συμβολισμό των παράξενων γραμμών που σχεδιάζει ο πρωταγωνιστής και την αποκρυπτογράφηση αυτών, ο συγγραφέας έδωσε μια πρωτότυπη ερμηνεία, απαντώντας ότι οι γραμμές αυτές συμβολίζουν τις γραμμές της ζωής και τη διαδρομή που ακολουθεί ο καθένας από εμάς. Με αυτό το δαιδαλώδες σχήμα ο αναγνώστης προσεγγίζει το εσωτερικό χάος του πρωταγωνιστή Νέστορα, ο οποίος είναι βασικός χαρακτήρας της ιστορίας, καθώς ως προσωπικότητα κρύβει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την αινιγματική του φιγούρα και την αντισυμβατική του δράση στο έργο, δεδομένου τού ότι ξεφεύγει με διάφορες μεθόδους από τις νόρμες. Οπότε, αυτές οι γραμμές συμβολίζουν στην πραγματικότητα τις γραμμές που χαράσσουν οι πρωταγωνιστές, δίνοντας μια νοητή συνέχεια στην κάθε κατάσταση και συγκεκριμένα στις ζωές μας, οι οποίες δεν μπορούμε να καταλάβουμε προς τα πού κατευθύνονται όσο κι αν τις παρατηρούμε, όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο μέρος. Αυτό συμβαίνει και με τα Σχέδια του Χάους, όπου ζωγραφίζει ο φίλος του στο ταβάνι γραμμές, οι οποίες μοιάζουν να μην έχουν νόημα, αλλά το εντυπωσιακό είναι ότι εκεί βρίσκεται το νόημα, χαρακτηριζόμενο από τραγική ειρωνεία.
Το ίδιο συμβαίνει και με την ανάγνωση του βιβλίου, στην περίπτωση που ο αναγνώστης θελήσει να δημιουργήσει κάτι δικό του. Ο συγγραφέας, εξομολογούμενος την αλήθεια του, μίλησε για την εμπειρία του όταν άρχισε να σχεδιάζει αυτές τις ακανόνιστες γραμμές και την προσπάθεια που κατέβαλε να τις παρατηρήσει και να αντιληφθεί τι πραγματικά σημαίνουν, οπότε συνειδητοποίησε ότι ήταν σαν να έπαιρναν κάθε φορά διαφορετική μορφή, μοιάζοντας πότε με ζώα και πότε με εξισώσεις, ανάλογα με το αν ήταν βράδυ ή πρωί.
Σε μια προσπάθεια να αντιληφθούμε με τον συγγραφέα καλύτερα το νόημα αυτών των γραμμών, προχωρήσαμε σε ένα είδος πειράματος θα έλεγα, το οποίο απέδειξε ότι ανάλογα με την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα πρόσωπα ο τρόπος που βλέπουν αυτές τις γραμμές επιδέχεται ορισμένες αλλαγές, με την έννοια ότι το σχήμα αλλάζει μορφή και προσαρμόζεται στην ιδιοσυγκρασία τού καθενός από εμάς αλλά και στις συνθήκες. Για παράδειγμα, παρατηρώντας εγώ αυτό το σχήμα με την ελικοειδή μορφή στην αρχή διέκρινα ένα σαλιγκάρι, αλλά κατά τη διάρκεια της συζήτησής μας με τον συγγραφέα καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το σαλιγκάρι είναι πιθανόν να παίρνει τη μορφή του φιδιού ή να είναι ένα είδος φιδιού, εφόσον και τα δύο σέρνονται και ακολουθούν κυκλική πορεία. Άρα εξαιτίας του σχήματός του, ανάλογα πάντοτε με την οπτική και τις συνθήκες, θα μπορούσε να είναι ένα σαλιγκάρι που μεταμορφώνεται σε φίδι. Το παραπάνω παράδειγμα με το σαλιγκάρι που μεταμορφώνεται σε φίδι είναι μια απόδειξη για τη διαφορετική οπτική με την οποία εξετάζει κανείς το μυθιστόρημα του συγγραφέα και τα πρόσωπα, τα οποία, κατά τον ίδιο, έχουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την αστυνομική πλοκή ή την επίλυση του μυστηρίου.
Ένα μυθιστόρημα, βασιζόμενο στα πρότυπα του whodunit,όπως ανέφερε ο μυθιστοριογράφος, εάν μπορούσε να επιλυθεί από την πρώτη στιγμή, θα ήταν προβλέψιμο. Επομένως, σκοπός του συγγραφέα είναι τα έργα του να περιλαμβάνουν στοιχεία πρωτότυπα που θα παρακινούν τον αναγνώστη να εστιάσει κυρίως στην ψυχοσύνθεση των ηρώων και στις εναλλαγές των συναισθημάτων τους· εκεί εξάλλου βρίσκεται και το αληθινό νόημα, στην αποκρυπτογράφηση των νοημάτων.
Σχετικά με το προφίλ του αστυνόμου, ο συγγραφέας ένιωθε ότι οι φόρμες επαναλαμβάνονταν και αυτό δεν τον ικανοποιούσε, οπότε στράφηκε προς τους πιο «λοξούς» και «ανορθόδοξους» δρόμους που, κατά τη γνώμη του, θα είχαν περισσότερο νόημα για τον δέκτη της ιστορίας, ο οποίος περιμένει να δει κάτι ξεχωριστό, κάτι το οποίο ναι μεν σέβεται τη λογική της Agatha Cristie, του Arthur Conan Doyle και την ψυχογραφία του Edgar Allan Poe, αλλά περιλαμβάνει πολλά και διαφορετικά μοτίβα που προσδίδουν μια πιο ευχάριστη νότα στο είδος και αποτελούν αφορμή για φιλοσοφικό και ηθικό προβληματισμό.
Από τοπογραφικής απόψεως η αφήγηση τοποθετείται στο Αίγιο, στη γενέτειρα του Μίνωα Ευσταθιάδη. Ένα στοιχείο που διαφαίνεται μέσα στο μυθιστόρημα είναι η αγάπη του μυθιστοριογράφου για το υγρό στοιχείο, τη θάλασσα. Στην προκειμένη όμως περίπτωση η θάλασσα αποκτά εκτός των άλλων και έναν ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής του έργου, καθώς γίνεται αισθητό στον αναγνώστη μέσα από τις γλαφυρές περιγραφές για τη λιμνοθάλασσα της Αλυκής, που εξυπηρετεί και την εξέλιξη της αφηγηματικής πλοκής, ότι το έγκλημα εξετάζεται σε συνάρτηση με το υγρό στοιχείο, αφού, σύμφωνα πάντοτε με την ομολογία και την υπόδειξη του υποτιθέμενου δράστη, το όργανο του εγκλήματος, το μαχαίρι, εντοπίζεται πεταμένο στον πυθμένα του υδροβιότοπου, όπου δεν είχε κανένας πρόσβαση και θα ήταν δύσκολο να βρεθεί.
Σε ό,τι αφορά στη μέθοδο που ακολουθεί ο συγγραφέας και τη σύνδεση της πρωταγωνίστριάς του με το υγρό στοιχείο, τη θάλασσα, ο συγγραφέας ανέφερε για μια ακόμη φορά ότι η Αναστασία ως χαρακτήρας εμπεριέχει κάτι από αυτόν, με την έννοια ότι η πρωταγωνίστρια μιλά στη θάλασσα και αυτό είναι πραγματικό στοιχείο που αντιπροσωπεύει τον συγγραφέα ο οποίος πράγματι μιλά στη θάλασσα, γεγονός που δίνει αφενός έμφαση στην αμφίδρομη σχέση μεταξύ αληθινού και πλασματικού στοιχείου στη λογοτεχνία και αφετέρου στην αγάπη τού συγγραφέα για τον τόπο του. Όμως, η επιλογή του συγγραφέα να δανείσει ένα χαρακτηριστικό του στην κεντρική ηρωίδα του, η οποία είναι και μητέρα, ερμηνεύεται από τον ίδιο ως αναγκαστική σύνδεση του ανθρώπου με το νερό, εφόσον τους πρώτους εννέα μήνες το έμβρυο κολυμπά στον αμνιακό σάκο. Είπε ο συγγραφέας:
«Κάθε φορά που παρατηρώ τη θάλασσα για εμένα είναι και μια επιστροφή στην αρχή της ζωής· άρα υπάρχει κάποιο αποτύπωμά της μέσα μας»