Γράφει η Βάλη Σκρεμμύδα
Elena Ferrante (Β’ Μέρος)
Όλοι έχουμε μέσα μας μιαν άλλη ζωή η οποία ενοχλεί, απαιτεί, παραπονιέται, δεν έζησε
Το μυθιστόρημα της Τετραλογίας αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της εξέλιξης του άλλοτε παραδοσιακού αστυνομικού μυθιστόρήματος, καθώς ξεφεύγει από τα στερεότυπα, αφενός συμβαδίζοντας με τα προβλήματα της σύγχρονης εποχής και αφετέρου προσαρμοζόμενο στις ανάγκες της και στη σύγχρονη πραγματικότητα. Παράλληλα, παρατηρείται έντονα μια ωρίμανση ως προς τη σκέψη, τις θεματικές των μυθιστοριών, τον σκοπό, την κατεύθυνση και φυσικά τη θεώρηση των ηθικών και φιλοσοφικών ζητημάτων, με αποτέλεσμα να ανταποκρίνεται το σύγχρονο αυτό είδος στις εκάστοτε συνθήκες, έχοντας πάντοτε ως μέλημα την ευαισθητοποίηση των αναγνωστών. Επομένως, εμπεριέχει τη συνειδητότητα των συγγραφέων.
Με γνώμονα τη Ferrante, η οποία αποτέλεσε παράδειγμα για πολλούς εκπροσώπους της κοινωνικής μυθιστορίας με αστυνομική πλοκή στην ευρωπαϊκή σκηνή, θα γίνει μια προσπάθεια να διαπιστώσει ο αναγνώστης για ποιους λόγους το έργο και έργα παρόμοια θα ήταν σημαντικό να γίνονται αντικείμενο μελέτης και προβληματισμού, εφόσον ανοίγουν τον δρόμο προς τη θεματική διεύρυνση και απενοχοποίηση της συγγραφής με επαναστατικό ύφος και χαρακτήρα, παρά το γεγονός ότι αποπροσανατολίζουν τον αναγνώστη εξαιτίας του προκλητικού τους περιεχομένου και του αισθηματικού τους χαρακτήρα, ενώ θα έπρεπε να εστιάζουν στον τρόπο με τον οποίο απεικονίζεται το έγκλημα στην κοινωνία της Νάπολης. Ο τρόπος με τον οποίο μια γυναίκα ερμηνεύει το φαινόμενο της βίας, προσεγγίζοντάς το με απεριόριστο συναίσθημα και ευαισθησία απέναντι στο γυναικείο φύλο, καθώς και η απενοχοποιημένη έκφραση του συναισθήματος και των ιδεολογιών δίνουν το έναυσμα στον αναγνώστη να μελετήσει σε βάθος την ψυχοκοινωνική συμπεριφορά του δράστη σε σχέση με το φαινόμενο του εγκλήματος, έχοντας πάντοτε ως αφετηρία τους πρωταγωνιστές και τη σχέση τους.
Η ανάλυση σε βάθος του φαινομένου της μαφίας μέσα από το μυθοπλασματικό τοπίο σε συνάρτηση με τις κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις φωτογραφίζουν με τρόπο άμεσο και κατανοητό τα στάδια εξέλιξης της κοινωνίας, τα οποία, κατά τη συγγραφέα, είχαν ως αποτέλεσμα να συντηρηθεί και να αναπτυχθεί η λογική και η νοοτροπία της βαρβαρότητας. Το μυθιστόρημα εισχωρεί βαθιά στην ψυχοσύνθεση του αναγνώστη, καθώς επικεντρώνεται στην ουσία του κοινωνικού φαινόμενου αλλά και στον «τόπο» του συναισθήματος, επιλογή στην οποία οφείλεται η πραγματική πρωτοτυπία της μελέτης της συγγραφέως, εφόσον αποτελεί και αυτή με τη σειρά της μαρτυρία για τη βίαιη πραγματικότητα που επισκιάζει τη γενέτειρά της. Σ’ αυτό το σημείο παρατηρείται μια αναλογία με την πρωταγωνίστρια του έργου της Τετραλογίας, ενώ είναι γεγονός ότι υπάρχει πράγματι σχέση ταύτισης[1] ανάμεσα στη συγγραφέα και την πρωταγωνίστρια Elena Greco, που έχει και αυτή την ίδια ιδιότητα της συγγραφέως.
Το τέχνασμα της μυθιστοριογράφου να ονομάσει την πρωταγωνίστρια με το δικό της όνομα και να της δώσει την ίδια ιδιότητα δημιουργεί μια σχέση συνθετική και ταυτόχρονα πλήρως αντιφατική, γιατί εύλογα θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς για το ποια είναι η σκοπιμότητα του να επιλέγεται μια παρόμοια γυναικεία φιγούρα ως πρωταγωνίστρια με αυτή της συγγραφέως, που μάλιστα συγγράφει ένα μυθιστόρημα με θέμα τη Νάπολη και με την ίδια θεματολογία και εκφράζει τις ίδιες αντιλήψεις και το κυριότερο κατά πόσο η συγγραφέας περιγράφει τη δική της ιστορία, εφόσον γίνεται και η ίδια αντικείμενο κριτικής και αμφισβήτησης παρά την αναγνωρισιμότητά της σε παγκόσμιο επίπεδο. Η πιο λογική εξήγηση θα ήταν το ότι η Ferrante μέσω της φιγούρας της Elena επιδιώκει να εξομολογηθεί στον αναγνώστη τη δική της πραγματικότητα, τις αλλεπάλληλες εσωτερικές συγκρούσεις που η ίδια βιώνει και στις οποίες έρχεται σε επαφή με το άλλο της Εγώ, μια αίσθηση που τρομάζει τη συγγραφέα, καθώς αγωνίζεται να συμβιβαστεί με τα όσα προστάζει η κοινωνία. Και ο μόνος τρόπος να δώσει μορφή και πνοή σε άλλα συναισθήματα, πιθανόν μη αποδεκτά και καταπιεσμένα δεδομένων των ορίων που της έχουν θέσει οι κοινωνικές συνθήκες και συγκεκριμένα η πατριαρχική κοινωνία, είναι να οικειοποιηθεί ένα άλλο πρόσωπο, όπως αυτό της αφηγήτριας, συμπληρωματικό στη δική της φιγούρα, ταυτότητα και πεποιθήσεις σχετικά με τη μαφία και τη βία των ανδρών. Μάλιστα, ένα άλλο δεδομένο που θα μπορούσε να στηρίξει τον παραπάνω ισχυρισμό από την πλευρά μου είναι ότι η πρωταγωνίστρια Elena Greco, όπως ακριβώς και η μυθιστοριογράφος της Τετραλογίας, προχωρά σε ένα ρεπορτάζ για το ζήτημα της μαφίας, κάνοντας την αρχή με τη δημοσίευση του άρθρου της για τη βία στα εργοστάσια με αφορμή την κακοποίηση της πρωταγωνίστριας Lila.