Γράφει ο Γιώργος Κ. Μύαρης
Γιώργος Κ. Μύαρης, «Αναλφάβητος των αισθημάτων»*
Μπορεί ένας ποιητής, κατά δήλωσιν και καθ’ ομολογίαν «αναλφάβητος των αισθημάτων» να μάς απασχολεί στο δύσθυμο 2025; Μπορεί, αν είναι μέγας μάστορας της ποιητικής τέχνης! Το αενάως επανερχόμενο θέμα του Έρωτα (και έμμεσα του Θανάτου) τον φλογίζει στα 47 χρόνια του βίου (2001), έτσι που να προκύψει ως αμυντικό πλέγμα και λυτρωτικό φτερούγισμα μια συλλογή (εκδόσεις Πλανόδιον, 2002), που επί 23 έτη αντέχει στη ΜΟΝΗ σοβαρή δοκιμασία: Κριτής πάντων ο Χρόνος! Έτσι εξηγείται η ενασχόληση με τη γραφή και το περιεχόμενο ακόμη και σε πρόσφατα χρόνια (**Ν. Λάζαρης, 2019 ) ─ σε αυτή την παραδοχή να αποδώσετε και τον δικό μου σχολιασμό.
Η ποιητική συλλογή «Νήσος Χίος» ─τέταρτη στην ώς τότε δημιουργική επίδοση του Σωτήρη Παστάκα (Σ.Π.)─ με τα 47 ολιγόστιχα ποιήματα κατά του άλγους και της «αμνησίας», ένα ευαγγέλιο υπέρ της επανασύνδεσης της ερωτικής ανάγνωσης με την απόλαυση (κόντρα στην καθεστηκυία τάξη), είναι ένα παιχνίδι αντίθετο στην κακία και την καταστρεπτική μανία των ανθρώπων (***Εμπειρίκος, 1991), ένας μετεωρισμός ανάμεσα στο οντολογικό «είναι» και το πραγματικό, το πρωταρχικό, το ιμερικό «ζην». Για τούτο και ο αναγνώστης, πέρα από εμού τού γράφοντος τις φιλολογικές/αφηγηματικές φιοριτούρες, αντιλαμβάνεται ότι έχει να κάνει με μια έμπνευση που καταθέτει ένας βαθιά ερωτικός ποιητής, συνεπαρμένος από την πλέον αγαθή και ενάρετη ώς την εωσφορική εκδοχή του πόθου και του έρωτα. Ποιητής που δεν του διαφεύγει στο φόντο των παθών το τι κομίζει στον ερωτευμένο η κλιμακούμενη ζήλεια, προσποίηση, τραχύτητα, όταν η σεξουαλικότητα βρίσκεται σε αντίθετο δρόμο από αυτόν που πορεύεται η ερωτική συγκίνηση-ταραχή-ευαισθησία, και δυναμώνει την υπέρβαση του εαυτού και την μεταιχμιακή συνάντηση με τον Άλλο.
Από τη «Νήσο Χίο», το αχαρτογράφητο νησί του Έρωτα, έφτασε αυτή η τέταρτη συλλογή, που μέσα στη νησιωτική αινιγματικότητά της, χτυπιέται με τα κύματα του φιλολογικού «Μη-Τόπου της ποιητικής έμπνευσης» (Π. Μπουκάλας), της προσωπικής και καθολικής αγωνίας ή και αβεβαιότητας. Οι στίχοι και οι ιδέες σμίγουν με τη λάβα του υποσυνείδητου ενός ποιητή (και ψυχίατρου!), που γνωρίζει από τα στροβιλίσματα του βίου τι σημαίνει να επιζητά να υπερβεί την «κλιματολογική συνθήκη συναισθημάτων». Η ερωτική «Νήσος Χίος» κυκλωμένη από την παγερή θάλασσα ανδροκρατίας, εμπορευματοποίησης συναισθημάτων, αλλοτρίωσης αξιών, εμπνέει και ενδυναμώνει τη δυναμική της αγάπης ως προοπτική πρακτικής φιλοσοφίας -προσωπικής και κοινωνικής. Είναι σημαδιακή για την πορεία του ποιητή η «Νήσος Χίος»∙ γέφυρα προς το εσώτερο, βαθύ, στοχαστικό «είναι». Πρόκειται για τον «ολισθηρό ιστό» πάνω στον οποίο ο Σ.Π. «οφείλει» να βαδίσει και να νικήσει στο δύσκολο αγώνισμα: τεχνοτροπία-αφηγηματική- Ποιητική τέχνη- ενδιάθετη ανάπλαση/αναπλαισίωση νοημάτων ζωής και αρχών και συναισθημάτων!
Ο αφηγητής της ποιητικής συλλογής, κάπως σαν σύγχρονος Ερωτόκριτος, βάλλεται από τα φλογισμένα βέλη του έρωτα. Σίγουρα, ο έρωτας ─ναυτόπαις τής …φρεγάτας «Νήσος Χίος» ─ απειλεί την «εύθραυστη ταυτότητα» (Paul Ricoeur) του αφηγητή/ποιητή; Πιθανόν. Αλλά και τον βοηθά να αφομοιώνει (όλες) τις διακυμάνσεις του πόθου, της πάλης, της συντριβής και αναζωπύρωσης και νίκης του αναγεννησιακού Ερωτόκριτου. Εδώ, στην ποιητική συλλογή, ίσως υποβόσκει και η εγκατάλειψη του «αντρικού προτύπου», με το οποίο ανδρωθήκαμε στις δεκαετίες του ’50, ’60, ’70, ’80. Επιπλέον, προσγειώνονται και απομυθοποιούνται (χάρη στον Massimo Peri***) τόσο «ο τόπος της καλλονής», όσο και η παγιωμένη άποψη ότι «κάθε στοχασμός πάνω στην ομορφιά δεν μπορεί να είναι, τελικά, θεολογικός, δηλαδή καταδικασμένος στην αποτυχία και προορισμένος στη σιωπή».
Ο στίχος του Σ.Π. και η συλλογή «Νήσος Χίος», διεγείρουν στη σκέψη μου παλαιότερες ενασχολήσεις, όπου ο «έρωτας, ως απόρροια της αναβάθμισης του ανθρώπινου όντος, στην «περίοδο των Φώτων», αποκτά ειδικό βάρος για κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα από το φύλο ή την ηλικία (ίσως και την ταξική καταγωγή;). Με ή χωρίς εξιδανικεύσεις, ο έρωτας συνοδεύεται από αποσιωπήσεις, λογοκρισίες, καταπιέσεις, φαντασιώσεις και, ωστόσο, σημαδεύει την οντολογική και υπαρξιακή διαδρομή των επώνυμων και των ανώνυμων προσώπων. Είναι λόγω και έργω παρών, ιδίως στα χρόνια και τις εξελίξεις που έπονται του Διαφωτισμού, σε κομβικά ζητήματα της κοινωνικής ζωής, της προρομαντικής αισθητικής και της λογοτεχνικής δημιουργίας».
Αξιοποιώ και προσαρμόζω στην περίπτωση ─για να πείσω και τους πιο δύσπιστους, ώστε να μελετήσουν την αφελώς/αγνώς υποδειγματική «Νήσο Χίο»─ τα χαριτωμένα και περιπαιχτικά (φιλολογικά/επιστημονικά) γραφόμενα του Μ. Peri για τον λογοτεχνικό τόπο της καλλονής ─ότι αυτή η ποιητική συλλογή «απευθύνεται σε όλους που, θλιμμένοι από τις ξέρες εξειδικευμένης σκέψης, δεν αποποιούνται τη χαρά του στραβισμού: να κοιτάξουν αλλού ή, καλύτερα, τριγύρω»!
Εγώ ο «της συντεχνίας των μικρών καθηγητών», ο που έχω επιλέξει να ζω «ζαρωμένος χωρίς δόξα σε μοναχικές κόχες βιβλιοθήκης», για όποιον δεν καταλαβαίνει και για όποιον διαφωνεί, επισημειώνω: Ασυνείδητα η έμπνευση του Σ.Π. ─κι αυτή είναι η ιδιοφυής σύνθεση!─ μετατρέπει τον στίχο από αφαίρεση λέξεων/σχημάτων λόγου σε κινηματογραφικό φακό και εικαστικό εργαλείο που ισοζυγιάζεται ανάμεσα στο ρεαλιστικό και το φανταστικό, στο αληθές και το ψευδές, στο προσωρινό και στο οριστικό. Και ως φιλοσοφική ποιητική λίθος θέτει σε δοκιμασία πλήθος ερωτημάτων, που διαχέονται στο παν.
*Σωτήρης Παστάκας, «Νήσος Χίος», εκδόσεις Πλανόδιον, Αθήνα 2002, ποίημα 5, σελ. 13.
**Νίκος Λάζαρης, “Χαρούμενος πόνος”, exitirion.wordpress. com/2019/02/02
*** Ανδρέας Εμπειρίκος, Ο Μέγας Ανατολικός , εκδ. Άγρα, Αθήνα 1991, τόμ. 4, σ. 274.
****Massimo Peri, Εις, δύο, τρεις: ο δε δη τέταρτος πού; Έρευνα για τον λογοτεχνικό τόπο της καλλονής, (επιμελ. Αφροδίτη Αθανασοπούλου), εκδ. Α.Π.Θ., Ι.Ν.Σ., Θεσσαλονίκη 2019, σ. 12.