Για όσους ψάχνουν τον ρυθμό
Στον ρυθμό, όπως τον κατάλαβε ο έλλην λόγος, το όλο ζήτημα είναι ο έλεγχος των δύνάμεων και η ισορροπία μέσα από την δυναμική τους σχέση. Και η αντίληψη αυτή γέννησε την Δημοκρατία ή γεννήθηκε μαζί με αυτήν ή γεννήθηκε από αυτήν. Μικρή σημασία έχει.
Επίτρεψέ μου να προσπαθήσω να το εξηγήσω.
Η κανονική ζωή, είτε ως ατομικό γεγονός είτε ως κοινότητα, θέλει σχέσεις που είναι προϊόν κίνησης. Η απουσία κίνησης είναι σημείο αιωνιότητας ή θανάτου που και τα δύο δεν είναι ανθρώπινες καταστάσεις.
Απαιτείται κίνηση, άρα μια δύναμη για να την προκαλέσει. Μια δύναμη όπως ανεξέλεγκτη, είναι επικίνδυνη. Μπορεί εύκολα να γίνει τυραννική. Έτσι απαιτείται ο έλεγχός της με τρόπο όμως που να μην την καταργεί γιατί αλλιώς θα προκύψει εκ νέου το ίδιο πρόβλημα. Άρα απαιτείται μια άλλη δύναμη που να εξισορροπεί την πρώτη και να είναι και οι δυο σε μια διαρκή διαλεκτική-πάλη και σε αέναο διάλογο. Ποτέ όμως οι δύο αυτές δυνάμεις δεν πρέπει να καταργηθούν. Αλλιώς θα επέλθει ανισορροπία και στασιμότητα, δηλαδή κάποιου είδους τυραννία, ήγουν θάνατος.
Αυτό ακριβώς κάνει ο ρυθμός στην εικαστική πραγματικότητα των ελλήνων και αυτήν γενικότερα την ιδέα εκφράζει.
Το εικαστικό έργο δεν είναι πρωτίστως αναπαραστατικό αλλά σύνθεση και δομή σχέσεων κοινότητας. Επάνω και μέσα σε ένα αντικείμενο χαράσσονται χιαστί διασταυρούμενες δυνάμεις και ενέργειες στις οποίες εντάσσονται όλα τα επιμέρους στοιχεία δίνοντας έτσι στο αντικείμενο αίσθηση κίνησης και ζωής στο διηνεκές.
Με τον τρόπο αυτό τα πάντα υπάρχουν εν ρυθμῷ, ως κίνηση δηλαδή εν στάση και στάση εν κινήσει. Δυναμική ισορροπία ισότιμων όχι όμως υποχρεωτικά ισοδύναμων δυνάμεων.
Για να συμβεί αυτό υπάρχει μια καταρχήν παραδοχή. Ότι δεν υπάρχει συμμετρία-ισότητα. Όλα ξεκινούν με την αναγνώριση της ασυμμετρίας που προκαλεί την πρώτη κίνηση, μια πτώση. Ύστερα επέρχεται η αντικίνηση που εξισορροπεί την πτώση αυτή και ούτω καθεξής. Ο διάλογος αυτός συνεχίζεται για πάντα ως υπόσχεση πως η τυραννία και η μονοκρατορία δεν θα υπερισχύσει ποτέ, ως υπόσχεση πως σε κάθε δύναμη θα υπάρξει αντίδραση που θα την ισορροπήσει χωρίς να επιζητεί να φτάσει σε κατάργηση του διαλόγου που διασώζει τύποις και ουσία την ελευθερία.
Έτσι το εικαστικό έργο, αλλά και η ζωή ως ατομικό και ως κοινοτικό γεγονός διασώζει την ελευθερία και την δυνατότητα δημιουργίας σχέσεων που τείνουν να αγγίξουν την ενότητα, την οποία, τραγικώς, δεν θα φτάσουν ποτέ.
(δεύτερη γραφή)
Στον ρυθμό, όπως τον κατάλαβε ο έλλην λόγος, το όλο ζήτημα είναι ο έλεγχος των δύνάμεων και η ισορροπία μέσα από την δυναμική τους σχέση. Και η αντίληψη αυτή γέννησε την Δημοκρατία ή γεννήθηκε μαζί με αυτήν ή γεννήθηκε από αυτήν. Μικρή σημασία έχει.
Επίτρεψέ μου να προσπαθήσω να το εξηγήσω.
Η κανονική ζωή, είτε ως ατομικό γεγονός είτε ως κοινότητα, θέλει σχέσεις που είναι προϊόν κίνησης. Η απουσία κίνησης είναι σημείο αιωνιότητας ή θανάτου που και τα δύο δεν είναι ανθρώπινες καταστάσεις.
Απαιτείται κίνηση, άρα μια δύναμη για να την προκαλέσει. Μια δύναμη όπως ανεξέλεγκτη, είναι επικίνδυνη. Μπορεί εύκολα να γίνει τυραννική. Έτσι απαιτείται ο έλεγχός της με τρόπο όμως που να μην την καταργεί γιατί αλλιώς θα προκύψει εκ νέου το ίδιο πρόβλημα. Άρα απαιτείται μια άλλη δύναμη που να εξισορροπεί την πρώτη και να είναι και οι δυο σε μια διαρκή διαλεκτική-πάλη και σε αέναο διάλογο. Ποτέ όμως οι δύο αυτές δυνάμεις δεν πρέπει να καταργηθούν. Αλλιώς θα επέλθει ανισορροπία και στασιμότητα, δηλαδή κάποιου είδους τυραννία, ήγουν θάνατος.
Αυτό ακριβώς κάνει ο ρυθμός στην εικαστική πραγματικότητα των ελλήνων και αυτήν γενικότερα την ιδέα εκφράζει.
Το εικαστικό έργο δεν είναι πρωτίστως αναπαραστατικό αλλά σύνθεση και δομή σχέσεων κοινότητας. Επάνω και μέσα σε ένα αντικείμενο χαράσσονται χιαστί διασταυρούμενες δυνάμεις και ενέργειες στις οποίες εντάσσονται όλα τα επιμέρους στοιχεία δίνοντας έτσι στο αντικείμενο αίσθηση κίνησης και ζωής στο διηνεκές.
Με τον τρόπο αυτό τα πάντα υπάρχουν εν ρυθμῷ, ως κίνηση δηλαδή εν στάση και στάση εν κινήσει. Δυναμική ισορροπία ισότιμων όχι όμως υποχρεωτικά ισοδύναμων δυνάμεων.
Για να συμβεί αυτό υπάρχει μια καταρχήν παραδοχή. Ότι δεν υπάρχει συμμετρία-ισότητα. Όλα ξεκινούν με την αναγνώριση της ασυμμετρίας που προκαλεί την πρώτη κίνηση, μια πτώση. Ύστερα επέρχεται η αντικίνηση που εξισορροπεί την πτώση αυτή και ούτω καθεξής. Ο διάλογος αυτός συνεχίζεται για πάντα ως υπόσχεση πως η τυραννία και η μονοκρατορία δεν θα υπερισχύσει ποτέ, ως υπόσχεση πως σε κάθε δύναμη θα υπάρξει αντίδραση που θα την ισορροπήσει χωρίς να επιζητεί να φτάσει σε κατάργηση του διαλόγου που διασώζει τύποις και ουσία την ελευθερία.
Έτσι το εικαστικό έργο, αλλά και η ζωή ως ατομικό και ως κοινοτικό γεγονός διασώζει την ελευθερία και την δυνατότητα δημιουργίας σχέσεων που τείνουν να αγγίξουν την ενότητα, την οποία, τραγικώς, δεν θα φτάσουν ποτέ.
(δεύτερη γραφή)
* Ο Γιώργος Κόρδης είναι ζωγράφος, εικονογράφος, συγγραφέας και πανεπιστημιακός καθηγητής.
Post cover: Δισκοβόλος του Μύρωνα. Ρωμαϊκό αντίγραφο.