Συνέντευξη του Ισίδωρου Ζουργού στην Τζούλια Γκανάσου
Το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά σας που κυκλοφόρησε το 2023 από τις εκδόσεις Πατάκη, έχει τίτλο «Παλιές και νέες χώρες». Σε ποιες «παλιές» και σε ποιες «νέες» χώρες αναφέρεστε; Υπάρχει κάποια «νέα» χώρα που να σας ελκύει αυτή τη στιγμή και κάποια «παλιά» χώρα που να σας απωθεί;
O όρος Νέες χώρες εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913 με το τέλος των βαλκανικών πολέμων. Αφορούσε τις περιοχές αυτές από την Ήπειρο και τη Μακεδονία τις οποίες προσάρτησε το ελληνικό κράτος αλλά και την Κρήτη. Σε αντιδιαστολή ο όρος Παλαιές χώρες αναφέρεται σε αυτούς τους τόπους που είχαν αποτελέσει νωρίτερα μέρος του Ελληνικού Βασιλείου. Η ονομασία έσβησε με τα χρόνια και μοναδικό της ίχνος εμφανίζεται ακόμα στην εκκλησιαστική ορολογία για θέματα διοίκησης.
Στο βιβλίο μου, η ιστορία διαδραματίζεται στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου, ο γυναικείος πρωταγωνιστικός χαρακτήρας κατάγεται από τις νέες χώρες ενώ ο αντίστοιχος ανδρικός από την παλιά Ελλάδα. Προφανώς έχουμε να κάνουμε με μια αλληγορία, άλλωστε τα μυθιστορήματα συνηθίζουν την πολυσημία, οπότε το νέο και το παλιό μπορούν να μεταμφιέζονται και γιατί όχι και να εναλλάσσονται. Η όποια έλξη και απώθηση σε εποχές και στα ήθη τους εναλλάσσονται και αυτές.
Τα βιβλία σας εντάσσονται, κατά κύριο λόγο, στο αφηγηματικό είδος του ιστορικού μυθιστορήματος. Έχουν διακριθεί, έχουν αγαπηθεί και έχουν διαβαστεί πολύ. Ποια πιστεύετε ότι είναι τα συστατικά της επιτυχίας σας;
Όπως το έχω αναφέρει και άλλες φορές αποφεύγω να ταξινομώ εξ αρχής τα βιβλία μου σε ποιο είδος ανήκει το καθένα, οπότε ο όρος ιστορικό μυθιστόρημα νομίζω πως είναι κάπως δεσμευτικός, άλλωστε ο υπότιτλος όλων των τίτλων στα βιβλία μου είναι απλώς μυθιστόρημα. Επίσης νιώθω κάπως άβολα να μιλάω για επιτυχημένα βιβλία καθώς στη λογοτεχνία, πολύ περισσότερο εκεί, ο χρόνος είναι αυτός που καταξιώνει κάποια βιβλία ενώ άλλα τα λησμονεί.
Συχνά, επιλέγετε ιδιαίτερες ιστορικές περιόδους ως κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο στα βιβλία σας. Για παράδειγμα, την οθωμανική Θεσσαλονίκη του 1885, τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού σε μια ερημική ακτή της Προποντίδας, την Ευρώπη του 17ου αιώνα, την ελληνική Επανάσταση του 1821. Τι σας ωθεί στην επιλογή του εκάστοτε θέματος και της εποχής;
Σε κάθε εποχή, πέρα από τα γενικά χαρακτηριστικά της υπάρχουν υποθέματα, αδιερεύνητες κρύπτες και πολλά ερωτηματικά που μπορούν να κεντρίσουν τη μυθοπλαστική φαντασία. Στη δική μου συγγραφή αυτές οι ασαφείς εικόνες και τα ερωτήματα είναι εκείνα που γεννούν τα βιβλία μου. Αναφερθήκατε προηγουμένως στο Περί της εαυτού ψυχής και στο Βυζάντιο των Κομνηνών, την εποχή κατά την οποία διαδραματίζεται το μυθιστόρημα. Η περίπτωση των αντιγραφέων είναι εκείνη που αρχικά με ώθησε, οι αντιγραφείς και ο εν πολλοίς άγνωστος κόσμος τους. Στον 17ο αιώνα και στο Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο με ενδιέφερε η ιστορία της ιατρικής όπως και η περίπτωση του Σαμπετάι Σεβί που αφορά ιδιαίτερα τη Θεσσαλονίκη. Πίσω από το γενικό ιστορικό τοπίο κάθε εποχής κρύβονται πτυχές οι οποίες πατάνε τη σκανδάλη τη αφήγησης.
Αν είχατε στη διάθεσή σας μια χρονομηχανή, πού θα επιθυμούσατε να ταξιδέψετε και γιατί;
Δεν φαντάζομαι να υπάρχει κάποιος που δεν θα ήθελε ένα τέτοιο ταξίδι, αρκεί βέβαια να ένιωθε ασφαλής. Στους τόπους που θα επέλεγα να μεταφερθώ, όμως έχω ήδη ταξιδέψει μέσω της γραφής. Η συγγραφή ενός μυθιστορήματος ιστορικού περιβάλλοντος είναι μια προσομοίωση ταξιδιού και μάλιστα με πολλές περιπέτειες και συγκινήσεις. Ένα πάντως είναι το σίγουρο, πως δεν θα πατούσα ποτέ το κουμπί του μέλλοντος… Είναι κάπως άχαρο και δυσάρεστο να είσαι ένας ταξιδιώτης αμήχανος, που ευρισκόμενος σε έναν μελλοντικό κόσμο, πιθανότατα μπροστά στις τότε τεχνολογίες δεν θα κατέχει ούτε τις στοιχειώδεις δεξιότητες.
Ποιον τόπο θα θέλατε να συνταιριάξετε με ποια ιστορική συγκυρία αλλάζοντας τη ροή των γεγονότων σε παγκόσμιο επίπεδο;
Το ερώτημα σας νομίζω πως αναφέρεται σε κάτι πολύ ευφάνταστο που αποπνέει έναν υπέρμετρο αέρα φιλοδοξίας. Θα έλεγε κανείς πως μοιάζει με φαραωνική μυθιστορ ηματική κατασκευή. Δεν έχω τέτοιες βλέψεις ούτε και προθέσεις.
Ποιο είναι το επόμενο συγγραφικό σας πόνημα;
Διατελώ σε συγγραφική σιωπή, ελπίζω γόνιμη.
Τι θα προτείνατε να διαβάσουν οι μαθητές ώστε να διαμορφώσουν μια αναγνωστική προσωπικότητα που θα δομήσει μια σχέση με τη λογοτεχνία;
Η σύσταση προς τους νέους ανθρώπους είναι σταθερή και συνεχής: Διαβάστε τους κλασικούς. Ό,τι έχει καταξιωθεί περνώντας μέσα από τον αδέκαστο και αμείλικτο χρόνο έχει αξία. Σχετικά με την περίπτωση της κλασικής πεζογραφίας δεν ξέρω καλύτερη βιταμίνη από την ψυχική καλλιέργεια του να αισθάνεσαι, αλλά και για μια ευρυγώνια θέαση της ζωής.
Τι σας πληγώνει και τι σας συγκινεί πιο πολύ στη χώρα μας αυτή την εποχή;
Με συγκινεί ο εθελοντισμός, ιδιαίτερα σε συγκυρίες καταστροφών αλλά όχι μόνο. Με πληγώνει η ανεξέλεγκτη διάχυση της βίας στην κοινωνία ιδιαίτερα η έξαρση αυτής των εφήβων. Μέγα θέμα είναι επίσης η κλιματική κρίση και όχι μόνο για εμάς. Τελικά όσο περνάει ο καιρός συνειδητοποιούμε πως λιγοστεύουν τα τοπικά ζητήματα και αναδύεται ένας ευρύτερος χώρος προβλημάτων. Νομίζω πως δίχως βέβαια να αποκλείονται οι ελληνικές παθογένειες, τα πραγματικά μεγάλα θέματα είναι και παγκόσμια.