Αποχαιρετισμός σε έναν Έλληνα συγγραφέα από Νέα Υόρκη
Δημήτρης Φύσσας (1956-2024)
Γράφει ο Δημήτρης Ελέας
Να ένα βιβλίο σταθμός: “Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος” (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2005). Τι τίτλος είναι αυτός! Ο συγγραφέας του, Δημήτρης Φύσσας, δεν είναι πια εδώ. Πέθανε στον ύπνο του από ανακοπή. Αγαπούσε την Πάτρα πολύ και, επίσης, κάθε καλοκαίρι παραθέριζε στην Κυλλήνη. Απόψε θα πιώ. Και θα ανάψω ένα κερί νοερά για την αδελφική του γνησιότητα.
Με μεγάλη θλίψη έμαθα για τον θάνατο του Δημήτρη Φύσσα. Προχθές ας πούμε, δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Δεν μπορούσα να το πιστέψω για ώρες. Πρώτα είδα κάτι στην Καθημερινή περί του θανάτου του, μετά το έγραψε η Εύα Καραϊτίδη στο Facebook, μετά ο Ηλίας Κανέλλης και ο Γιάννης Μπασκόζος. Λίγο αργότερα, είδα κάτι που έγραψε ο Γιώργος Στόγιας, η Ελένη Γκίκα, και ο Gazmend Kapllani.
Ο Φύσσας είναι –όχι, ήταν…– σημαντικότατος συγγραφέας, κειμενοποιός, έντιμος, καλός άνθρωπος, αγαθός λόγιος, πολύ υποστηρικτικός, πολυσχιδής προσωπικότητα, και φίλος μου για χρόνια. Ένας άνθρωπος των βιβλίων και ακούραστος παρατηρητής του άστεως. Πορεύτηκε όρθιος και μόνος, γιατί έτσι γεννιέται η ιδιαίτερη γραφή. Έφτασε στα ύψη της απελπισίας – εκεί οδηγεί η πολιτική…– και από εκεί, μπήκε στον δρόμο της συγγραφικής τέχνης με ένα σπινθηροβόλο στυλ που κερδίζει τον αναγνώστη.
Τα τελευταία χρόνια μιλάγαμε στο Messenger, μεσάνυχτα στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ και πρωί στην Αθήνα (πριν πάει το εγγονάκι του στο σχολείο όπως μου είχε αναφέρει). Κοιτάξαμε κείμενα μαζί, μιλήσαμε για την κοινωνικοπολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, συζητήσαμε ουκ ολίγες φορές με θαυμασμό για τον Ηλία Πετρόπουλο, για άλλους “ομόσταυλους” –δική του είναι η λέξη– αναφέροντας ονόματα από τον Κώστα Κουτσουρέλη μέχρι τον Χρήστο Χωμενίδη, και σαφώς, για προσωπικότητες όπως ο Σαίξπηρ, ειδικά για τα χρόνια 1585-1592 που “είχε χαθεί” στην Αγγλία. Οι παρατηρήσεις του πάντα εύστοχες και καίριες που αναδείκνυαν ευρύτητα γνώσεων. Κανά-δυο φορές, θυμάμαι καλά, μού είπε με έμφαση «εγώ δεν είμαι εμπορικός συγγραφέας». Δεν το είπε όμως, ούτε με παράπονο, ούτε με κακία.
Για μένα ήταν ένας δάσκαλος, όπως λίγοι στην Ελλάδα. Ένας ευφυής αδελφός και συνεργάτης. Ακόμη και στο Facebook είχε ανεβάσει άρθρα μου από το SLpress, και επίσης, μία παρέμβασή μου στο Open TV για την επίθεση στο Καπιτώλιο. Και το σημειώνω αυτό, αφενός γιατί είναι κάτι που κανείς δεν κάνει εύκολα και αφετέρου για να δείξω το μέγεθος του ανδρός. Πίστευα σε αυτόν πολύ. Και ίσως, πίστευε και αυτός σε μένα. Ομότεχνε έλεγε και γέμιζε το στόμα του αγάπη…
Μόλις διάβασε ένα χειρόγραφό μου που του έστειλα με e-mail, μου είπε και, επίσης, μου έγραψε «Η Εύα Καραϊτίδη της Εστίας είναι η εκδότρια μου και θα της μιλήσω για το βιβλίο αυτό…». Σημείωσε «πρωτότυπο βιβλίο, με ορισμένα αριστουργηματικά μέρη» (το κείμενο είναι δομημένο με μικρές υποϊστορίες). Και πάλι το σημειώνω αυτό, διότι σχεδόν κανείς από τους λιγόψυχους Έλληνες συγγραφείς δεν θα έλεγε κάτι τέτοιο, και κανείς δεν θα έλεγε «θα μιλήσω στην εκδότριά μου». Ταυτόχρονα, ο Δημήτρης Φύσσας ήταν ανελλιπώς βιβλιοφάγος. Είχε, και την αξεπέραστη ικανότητα, να μπορεί να συμπτύξει ένα βιβλίο σε μόλις 100 λέξεις. Κατοστάρι.
Ήθελα πολύ, κάποια στιγμή, να έρθει στη Νέα Υόρκη και είχαμε σκοπό να το κανονίσουμε. Ατυχία. «Δεν πρόλαβε» θα γράψει ο Γιάννης Μπασκόζος. Τόσα σχέδια. Μου είχε πει πριν χρόνια, με χαρά, πως θα έβγαινε στη σύνταξη, και αν δεν απατώμαι, αυτό είχε γίνει ήδη το 2023, και πως τότε, θα είχε περισσότερο χρόνο. Mέχρι πρόσφατα άλλωστε φρόντιζε και τον κορακοζώητο πατέρα του. Έκανε τόσα σχέδια, ενώ ταυτόχρονα, “ρευστοποιούσε” –η λέξη είναι του Ηλία Κανέλλη– την προσωπική του βιβλιοθήκη. Κάποια στιγμή είδα πως υπήρχε για δόσιμο και η φουστανέλα του προπάππου του.
Σίγησε η φωνή ενός ανυπότακτου. Ο Δημήτρης έφυγε με το ποδήλατο, μαθαίνοντας σε όλους πως ο μόνος εχθρός είναι ο χρόνος. Ένα τσαφ είναι η ζωή, μια ανάσα. Το έργο που αφήνει πίσω του, δεν είναι μόνο σημαντικό, αλλά είναι ένα ολάκερο χρυσορυχείο που φανερώνει καθαρά πως είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. H τέχνη, το πείσμα, η μπέσα, η γενναιοδωρία…
Φίλε, ευχαριστώ. Ευχαριστούμε… Αντίο.
ΥΓ. Η παρουσίαση του τελευταίου βιβλίου του –με τον άκρως προφητικό τίτλο– “Ο Μέσκουλας αποσύρεται για να πεθάνει” (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2023) έγινε κανονικά, πριν από λίγες ημέρες, στο Free Thinking Zone της Αρετής Γεωργιλή.
* Ο Δημήτρης Ελέας [Dimitris Eleas] είναι συγγραφέας, ερευνητής και πολιτικός ακτιβιστής που ζει στη Νέα Υόρκη.