Γράφει η Βασιλική – Αλεξάνδρα Σκρεμμύδα
Μεσογειακό αστυνομικό μυθιστόρημα ή μυθιστόρημα του νότου (Α’ Μέρος)
Το μεσογειακό αστυνομικό μυθιστόρημα ορίζει ένα νεότερο κειμενικό είδος, που αναπτύχθηκε αποκλειστικά στον μεσογειακό χώρο, στοιχείο που δηλώνει και η ονομασία του, ενώ το αστυνομικό νουάρ αντιπροσωπεύει το σουηδικό-γερμανικό μυθιστόρημα και έχει διαφορετικό θεματικό και κοινωνικό υπόβαθρο, που διαχωρίζει τις δύο σχολές του αφηγηματικού είδους.
Το μεσογειακό αστυνομικό μυθιστόρημα έχει τις ρίζες του κατά κύριο λόγο στην ισπανική και ιταλική παράδοση, αποτελεί στοιχείο πολιτισμού και περιέχει έντονα το στοιχείο της γαστρονομίας σε αντίθεση με το σκανδιναβικό, που είναι πιο ψυχρό στη θεματολογία του και αποτυπώνει σκληρές εικόνες βίας, που προκαλούν στο αναγνωστικό κοινό συναισθήματα τρόμου και αποτροπιασμού, στοιχείο που το διαχωρίζει στον μέγιστο βαθμό από το μεσογειακό ή αλλιώς το μυθιστόρημα του νότου. Επομένως, η διαφορά μεταξύ μεσογειακού αστυνομικού και σκανδιναβικού έγκειται αποκλειστικά στον σκοπό, στις θεματικές του ενότητες και στο κοινωνικό ή πολιτιστικό περιεχόμενο του μεσογειακού, το οποίο επεδίωξε να αναδείξει τις κοινωνικές διαφορές και τα ζητήματα κοινωνικοπολιτής φύσεως μέσα από τη λογοτεχνία και την αγάπη για τις τέχνες και τον άνθρωπο.
Το στοιχείο που γοητεύει περισσότερο τους αναγνώστες του μεσογειακού μυθιστορήματος δεν είναι το έγκλημα ή οι λόγοι που ωθούν τον συγγραφέα να εξομολογηθεί ένα προσωπικό του βίωμα ή να εκφράσει την άποψή του για τα κοινωνικά ή πολιτικά γεγονότα. Ο αναγνώστης, αντίθετα, εντυπωσιάζεται από την περιγραφή του χώρου, το spazio, αν είναι δηλαδή ένας εξωτερικός ή εσωτερικός χώρος.
Γενικά, το μεσογειακό μυθιστόρημα δεν περιέχει βίαιες σκηνές και εστιάζει στην ιδιοσυγκρασία του ατόμου. Μελετά τη συμπεριφορά του, τις διαπροσωπικές σχέσεις του, τη σχέση του εγκλήματος με την κοινωνία, το περιβάλλον εκτύλιξης των γεγονότων και τη συνείδηση του ατόμου. Το ξεχωριστό στοιχείο που έχει είναι ότι μετατρέπει σε ένα ευχάριστο και δημιουργικό ταξίδι το παιχνίδι της αναζήτησης, εισάγοντας το στοιχείο της γαστρονομίας. Αναφέρεται σε ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Ο τρόπος που περιγράφεται ο τόπος συναρπάζει τον αναγνώστη που δραπετεύει από την πληκτική καθημερινότητα, αλλά δεν απομακρύνεται ουσιαστικά από τα κοινωνικά προβλήματα. Η περιγραφή του εγκλήματος γίνεται με έναν πιο σύγχρονο και ευρηματικό τρόπο. Στόχος είναι πάντοτε η κοινωνική κριτική και η αφύπνιση του ατόμου για όσα συμβαίνουν γύρω του. Πρόκειται για τον διαφωτιστικό ρόλο της λογοτεχνίας. Όπως ο ερευνητής οδηγεί το άτομο και συγκεκριμένα τον αναγνώστη στην εξιχνίαση της υπόθεσης, έτσι και ο ρόλος της λογοτεχνίας διαφωτίζει το πνεύμα του ατόμου, οδηγώντας το στην αλήθεια. Ο σκοπός του είδους είναι η επαφή με την αλήθεια, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από την αφήγηση των γεγονότων και τον μύθο.
Οι δολοφονίες δεν παρουσιάζονται βίαιες. Αντίθετα, είναι όσο το δυνατόν πιο ανώδυνες οι περιγραφές και οι εικόνες του θανάτου. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι στο αστυνομικό μυθιστόρημα, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του ιταλικού και στα έργα του Leonardo Sciascia A Ciascuno il Suo (Στον καθένα αυτό που του αξίζει) καιIl Giorno della Civetta (Η ημέρα της Κουκουβάγιας), υπάρχει η ωραιοποίηση του εγκλήματος.
Οι περιγραφές που δίνονται σε ό,τι αφορά στον χώρο και τον τόπο του εγκλήματος, η έμφαση στην καθημερινή ζωή και ο γήινος χαρακτήρας των έργων που εστιάζει στον άνθρωπο δημιουργούν μια σχέση ταύτισης με τον αναγνώστη και κάνουν το μεσογειακό είδος να φαίνεται πιο οικείο και προσιτό. Μέσα από το αστυνομικό – μεσογειακό μυθιστόρημα με κοινωνικό χαρακτήρα ο εκάστοτε συγγραφέας εντάσσει ενδιαφέρουσες θεματικές, όπως η γευσιγνωσία, η μουσική και ο τόπος, η ιστορία, η δημοσιογραφία καθώς και τα ήθη και τα έθιμα που πλαισιώνουν την αφήγηση, στοιχεία που αναμφίβολα αφήνουν μια ευχάριστη γεύση στον αναγνώστη, καθώς προσδίδουν έναν ευχάριστο χαρακτήρα στο είδος, με αποτέλεσμα το έγκλημα να μην μοιάζει με τρομακτικό γεγονός.