Με τον Ελύτη στην Φλωρεντία
1986. Συναντιόμαστε με τον Οδυσσέα Ελύτη στην Φλωρεντία. Τον συνοδεύει η εκδότρια του Χρυσή Καρύδη. Αφορμή: το Παγκόσμιο Συνέδριο Ποίησης. Η γυναίκα μου τον συναντά πρώτη φορά και απορεί πώς δεν «μιλάει σαν ποιητής ». Γελάμε όλοι. Η επίσκεψη αυτή μου έδωσε την αφορμή να γράψω ένα κείμενο που δημοσιεύθηκε στο Τέταρτο του Μάνου Χατζιδάκι με τίτλο: « Το πρόσωπο της ποίησης » μαζί με ένα δικό μου φωτογραφικό ρεπορτάζ. Αναδημοσιεύω εδώ το κείμενο με μικρές προσθήκες:
Το μοναστήρι του San Miniato αστράφτει στον πρωινό ήλιο. Από την πόλη ανεβαίνουν πούλμαν με ποιητές. Ένατο Παγκόσμιο Συνέδριο. Ιδιαίτερα λαμπρό φέτος, που η Φλωρεντία είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Τεράστια λεωφορεία ξεφορτώνουν ποιητές στο προαύλιο.Πολλούς, στην πατρίδα του Δάντη. ( « Τόσο μεγάλο πλήθος / ανθρώπων… που ποτέ δεν θα είχα πιστέψει / πως η ποίηση είχε κερδίσει τόσους».) Κάτω, ο μέγας τρούλος του Brunelleschi, το Campanile του Giotto ( « Κρίνο της Φλωρεντίας που ανθίζει στην Πέτρα » το ονόμασε κάποιος ξένος ποιητής, εκατό χρόνια απών. )
Οι ποιητές συναθροίζονται στην αυλή του μοναστηριού, θαυμάζουν τη θέα, χαιρετιόνται, ανταλλάσουν συλλογές. ( Ναι, όλοι σχεδόν έχουν δισάκια με συλλογές και γράφουν αφιερώσεις ο ένας στον άλλο.)
Παράδοξο, τόσοι ποιητές μαζί. Τους ήξερα για μοναχικούς. « Ει μοναχοί τι τοσοίδε; » που γράφει και ο Παλλαδάς.Ένα «συνέδριο ποιητών» είναι η αντίφαση εν εαυτή. Ή σύνεδροι – ή ποιητές. Tertium non datur. Κριτικοί, μελετητές, αναγνώστες, δεν υπάρχουν.
Στον κατάλογο των συμμετοχών βρίσκω γνωστά ονόματα: Milosz, Ελύτης ( τα Νόμπελ ), Alberti, Bonnefoy, Gascoyne, Sengor, Silkin, de Andrade, Ferlinghetti, Corso. Αλλά είναι και 11 Κορεάτες που πηγαίνουν πάντα μαζί, σαν σχηματισμός. Λέγονται: Chai, Cho, Kam, Kim, Lee, Chi, Suh, Sung, Park, Yeon και Yoo. Έχουν μια δίγλωσση ανθολογία με τα ποιήματά τους και την μοιράζουν σε όλο τον κόσμο. Είναι και άλλοι 11 ποιητές από το Λουξεμβούργο .
( Αναλογεί ένας ανά 33000 κατοίκους. Με την ίδια σχέση οι ΗΠΑ θα έπρεπε να είχαν στείλει 7000! Κι έστειλαν 7 ). Κανένας Ρώσος.
Η Ιταλική αντιπροσωπεία αριθμεί εκατόν δώδεκα μέλη. Έναντι ενενήντα τριών από όλες τις χώρες. Απόλυτη πλειοψηφία: 55%.
Το πρόγραμμα κρατάει πέντε μέρες και είναι κοινοβιακό και εξαντλητικό. Αρχίζει το πρωί στις εννιά και τελειώνει τα μεσάνυχτα. Εννέα ώρες συνεδρίες, κοινά γεύματα, και το βράδυ εκδηλώσεις. Οι περισσότεροι διαρρέουν. Στο τέλος παραμένουν ελάχιστοι. Ο Ελύτης βαριέται. Εξαφανιζόμαστε και γυρίζουμε τα μουσεία της Φλωρεντίας. Τον θυμάμαι στοχαστικό και ακίνητο μπροστά στους ημιτελείς « Σκλάβους » του Michelangelo που προσπαθούν να αναδυθούν μέσα από μαρμάρινους όγκους.
Ποιητές από 29 χώρες, τους χωρίζουν 22 γλώσσες. Πώς να μεταφράσουν οι φιλότιμες κοπέλες στους αποπνικτικούς θαλάμους την ( έστω και λίγη ) ποίηση των λόγων; Φοράω από περιέργεια τα ακουστικά και γυρίζω από γλώσσα σε γλώσσα. Θεέ μου – πρέπει να πήραν μεταφράστριες οικονομολογικών συνεδρίων!
Παύω να ακούω και αρχίζω να εξερευνώ τα πρόσωπα. Είναι, τα περισσότερα, πρόσωπα ανθρώπων καμένων. Καλοί – κακοί ποιητές, όλοι κάποτε πέρασαν από τη φωτιά. Άρχιζα να φωτογραφίζω πρόσωπα χωρίς όνομα- φυσιογνωμίες που παλεύουν με τα ακουστικά ή με τον Άγγελο του Ρίλκε.
Σκέπτομαι πως ίσως όλα τα πρόσωπα μαζί δίνουν το απόλυτο α΄ πρόσωπο της ποίησης.