Ο τόπος των ποιητών είναι η πατρίδα της γραφής τους. Εσάς πώς επηρέασε τη γραφή σας ο τόπος σας;
Γεννήθηκα στην πυρίκαυστη καρδιά της πόλης, στην ανατολική πλευρά της Πλατείας Δικαστηρίων
( σήμερα Πλατεία Αρχαίας Αγοράς). Οι γονείς μου ήταν πρόσφυγες , ο πατέρας μου Νίκος από το Σαλιχλί της Μ. Ασίας, η μητέρα μου Αριστούλα από τη Σωζόπολη της Αν. Ρωμυλίας.
Ο πόλεμος και η κατοχή, ο χωρισμός των γονέων μου, η πτώχευση του πατέρα μου, ο στρατός , οι σπουδές μου και η εργασία μου, η γνωριμία της Σοφίας, η δικτατορία, και διάφορα άλλα σημαντικά γεγονότα , με υποχρέωσαν να αλλάξω δέκα κατοικίες στη Θεσσαλονίκη και άλλες τόσες περίπου στην Αθήνα, ανά την Ελλάδα και στο Λονδίνο.
Με τη Θεσσαλονίκη είχα πάντοτε μια σχέση αγάπης και μίσους. Με έπνιγε το καταπιεστικό περιβάλλον της , με έπνιγαν οι ημιτελείς σπουδές μου και η επαγγελματική μου δουλεία, με έπνιγαν οι συνθήκες της οικογένειας μας. Ενώ η μοναδική φιλοδοξία μου ήταν πάντοτε να ταξιδέψω και να γράψω.
Μου δόθηκε λοιπόν η ευκαιρία να ζήσω τέσσερα χρόνια στο Λονδίνο και να ταξιδέψω σε πολλές χώρες. Τότε ήταν που άρχισε να υπερισχύει μέσα μου η αγάπη για την πατρίδα. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα ” Η γοητεία των δευτερολέπτων ” για ένα ταξίδι στη Θεσσαλονίκη το 1973 μερικούς μήνες πριν γυρίσω οριστικά:
” Κάποια χαράματα, το τραίνο σταμάτησε πλάι στον Αξιό , λίγο πριν τα σύνορα . Ήταν άνοιξη κι όλα τα χρώματα τριγύρω, οι ήχοι και οι μυρωδιές, ένα αηδόνι με την ξύλινη φωνή του, μας καλωσόριζαν μιλώντας για αναγέννηση και για πατρίδα. Πατρίδα με τα ωραία της , πατρίδα με τα στραβά της, έστω με τη μιζέρια της και τη δικτατορία, χώμα και ρίζες και καταγωγή. Εκείνο που μπορεί να νιώσεις μόνο όταν φας το άψογα συσκευασμένο πλαστικό ψωμί του ξένου τόπου.
Στάθηκα στο παράθυρο εκστατικός, κι άφησα ελεύθερα τα μάτια μου, ελεύθερη την ψυχή μου. Αυτός ήταν ο τόπος μου, αυτή η θάλασσα μου, αυτή η γλώσσα μου και η γραμμή του αίματος χιλιάδες χρόνια τώρα απ’ τα παράλια της Ιωνίας και της Μαύρης θάλασσας ως τη μεγάλη πόλη των προσφύγων. Εδώ ήμουν προορισμένος να ζήσω, να γράψω τα βιβλία μου και να πεθάνω.”
Διαπίστωσα λοιπόν ότι δεν μπορούσα να ζήσω κάπου αλλού, στο εξωτερικό ή στην Ελλάδα, δεν μπορούσα να γράψω κάπου αλλού. Όλα μου τα βιβλία , ποιητικά και πεζογραφίας, ακόμη και τα εντελώς φανταστικά, είναι πλημμυρισμένα από Θεσσαλονίκη. Από τη μητρόπολη της μνήμης και της ψυχής. Την πορεία μου από την οργή και την απελπισία στο μεγάλο ποίημα ” Οι άταφοι”, 1966, ως την οριστική επικράτηση της αγάπης στην συλλογή ” Το διπλό άλφα της αγάπης”, 1994 και ως σήμερα, νομίζω ότι δείχνουν ξεκάθαρα τα 32 ποιήματα της συλλογής ” Ν’ ακούγεται από μακριά μια φυσαρμόνικα”, ” 32 ποιήματα για τη Θεσσαλονίκη”, 2013, που αναφέρονται κυρίως άμεσα αλλά και έμμεσα στη γενέθλια πόλη και έχουν επιλεγεί από πολύ περισσότερα στις 15 συλλογές μου και στο αρχείο των αδημοσίευτων ποιημάτων μου.
Σκέψεις και στίχοι σας για την Ελλάδα μέσα στον κόσμο σήμερα.
Η λογοτεχνία σπάνια καλύπτει την επικαιρότητα. Το ” σήμερα ” λοιπόν είναι πολύ σχετικό . Οι κρίσεις πάντως, όπως η κρίση που διέρχεται η Ελλάδα την τελευταία δεκαετία, είναι περίοδοι άνθησης τόσο της ποίησης, όσο και της πεζογραφίας. Μόνο που αυτή γίνεται στον δικό της χρόνο,
συνήθως αργότερα και αφού αφομοιωθούν τα γεγονότα, οι εντυπώσεις και οι επιπτώσεις και επουλωθούν σε κάποιο βαθμό τα τραύματα.Αφού γίνει αναγκαία επεξεργασία στα μυστικά εργαστήρια της ψυχής!
Η κρίση έχει αναπόφευκτα επηρεάσει βαθύτατα και μένα προσωπικά. Έχει βρει την έκφρασή της ως τώρα σε πολύ μικρό βαθμό αλλά πιστεύω ότι, σε βάθος χρόνου, αυτή η έκφραση θα διευρυνθεί και θα ολοκληρωθεί. Παραθέτω ένα ποίημά μου με θέμα τα προσφυγόπουλα που περιλαμβάνεται στη συλλογή ” Φλόγα απ’ τη στάχτη”, 2017
στον δρόμο για το πουθενά
κουρασμένα
απελπισμένα
ανεπιθύμητα
θλιμμένα χελιδόνια
χωρίς φωλιά
άνοιξη
ουρανό
παιδιά της προσφυγιάς
στη θάλασσα
σε βάρκες
σε σκηνές
όπως κάποτε οι γονείς μας
κάποτε οι παππούδες μας
παιδιά στον δρόμο
για το πουθενά
η αθωότητα
η ελπίδα όλων μας
ένα κουρέλι σκαλωμένο
στ’ αγκαθωτά συρματοπλέγματα