Ιστορία της ποιητικής φωνής πέρα από το βιβλίο – μια αφήγηση εν εξελίξει
Ιστορία της ποιητικής φωνής πέρα από το βιβλίο – μια αφήγηση εν εξελίξει ένα σύντομο κείμενο, για την ιστορία της ποίησης πέρα από το βιβλίο με αναφορά στους σταθμούς από: την προφορικότητα των αφρικανικών και μεσογειακών αρχαίων πολιτισμών, τους τροβαδούρους, την αρχαία ελληνική ποίηση, τα avant-garde ρεύματα, τους beat poets, τα open mic, τους spoken word/slam performers, μέχρι τις ψηφιακές και μετασωματικές μορφές σήμερα.
Αφρική: Από την τελετουργία στη φωνή
Η ποίηση εξ αρχής υπήρξε ομιλούμενη, τελετουργική, δημόσια, ραψωδική, επιτελεστική. Πριν ακόμα χαραχτεί σε πάπυρο ή χαρτί, ήταν πράξη φωνής, ρυθμού και παρουσίας.
Στις προφορικές παραδόσεις της Αφρικής, ο ποιητής ήταν ταυτόχρονα ιστοριογράφος, θεραπευτής, φρουρός της μνήμης. Με τύμπανα, με επαναλήψεις και μεταφορική γλώσσα, η ποίηση, συνυφασμένη με την παράδοση, μεταδιδόταν σωματικά, όχι μόνο ως λέξεις, αλλά ως παλμός κοινότητας και εμπειρίας. Οι προφορικές ποιητικές μορφές στην προϊστορική Αφρική (παραμένει ακόμη σε αυτή την ήπειρο η προφορικότητα) περιλαμβάνει μύθους και αφηγήσεις που μεταφέρονταν από γενιά σε γενιά μέσω των griots ποιητών και των πρεσβυτέρων της κοινότητας. Οι griots δεν διάβαζαν ποίηση, γίνονταν η ποίηση. Ποίηση του κυνηγιού και της καρποσυλλογής, τελετουργικά τραγούδια, ύμνοι, θεατρική ποίηση: ρυθμικές τραγωδίες και επική ποίηση: γενεαλογίες, μυθολογίες και ιστορίες ηρώων, θρύλοι, και σημαντικές ιστορίες της κοινότητας. Βασιλικοί ποιητές συνέθεταν ύμνους προς τον αρχηγό (αυλική ποίηση). Η λυρική ποίηση σχετιζόταν με την έκφραση συναισθημάτων, τον έρωτα, τη φύση, τη θλίψη, τη σύνδεση με το θείο.
Αυτή η ζώσα παράδοση συνεχίζει να αντηχεί στον τρόπο που η σύγχρονη performance poetry αναζητά την άμεση, βιωματική και συλλογική εμπλοκή του λόγου.
Μάρω Γαλάνη
Κώστας Καναβούρης
Τι είναι για εμένα η ποίηση
Η ποίηση είναι η όραση των λέξεων.
Το πρόβλημα αρχίζει απ’ τη σιωπή
και στη σιωπή το πρόβλημα τελειώνει.
Στο μεταξύ, ακούγεται ήχος τροχού
σαν τρένο που φεύγει τελεσίδικα
για το ποτέ, το πουθενά και το για πάντα —
ήχος οξείας σιωπής
που φτιάχνει εξίσου τα νομίσματα
και τις κρυμμένες κιβδηλείες·
είναι ο Σπινόζα που τροχίζει ματογυάλια.
Δεν μιλάει, τροχίζει τα ερωτήματα:
Πόσο ηθικό είναι να σιωπάς;
Πόσο ηθικό είναι να πεθαίνεις από σιωπή;
Αιώνες τώρα πεθαίνει ο Σπινόζα
ανασαίνοντας τη σκόνη που σηκώνει ο τροχός
Βάζει τα γυαλιά του ο Σπινόζα.
Κοιτάζει έξω: χιονίζει.
Κοιτάζει μέσα: χιονίζει.
σχεδόν πεθαμένος απ’ την κούραση
ο Σπινόζα
τροχίζει το χιόνι του καιρού
το κάνει χρόνο.
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΦΡΙΝΤΑΣ ΚΑΛΟ
Εμείς θα είμαστε στην ώρα μας
εκεί όπου η Φρίντα Κάλο
θα ζωγραφίσει το διπλό της πορτρέτο.
Προς το παρόν δοκιμάζει το αίμα της,
τοποθετεί τα σωληνάκια μετάγγισης
από τον έναν κόσμο στον άλλο
ώστε να μην υπάρξει πρόβλημα ροής.
Ξημερώνει.
Η Φρίντα Κάλο στέκεται με το χέρι υψωμένο,
αλλά κάτι πάει στραβά:
η στιγμή γίνεται παγκόσμιος χρόνος,
ο πόνος ανακυκλώνεται, δεν μεταγγίζεται,
το πινέλο μένει μετέωρο
όπως το δρεπάνι πριν τον οργασμό·
ουρλιάζει το τσεκούρι του Ραμόν Μερκαντέρ
μέσα στη μάσκα του Τρότσκι
και στη μάσκα του Ντιέγκο Ριβέρα.
Αδιέξοδο.
Τότε η Φρίντα Κάλο βάζει την πρώτη πινελιά,
και το αίμα όλου του κόσμου
αρχίζει να τρέχει.