Ιστορία της ποιητικής φωνής πέρα από το βιβλίο – μια αφήγηση εν εξελίξει
Ιστορία της ποιητικής φωνής πέρα από το βιβλίο – μια αφήγηση εν εξελίξει ένα σύντομο κείμενο, για την ιστορία της ποίησης πέρα από το βιβλίο με αναφορά στους σταθμούς από: την προφορικότητα των αφρικανικών και μεσογειακών αρχαίων πολιτισμών, τους τροβαδούρους, την αρχαία ελληνική ποίηση, τα avant-garde ρεύματα, τους beat poets, τα open mic, τους spoken word/slam performers, μέχρι τις ψηφιακές και μετασωματικές μορφές σήμερα.
Φωνές από την Ανατολή: Η ποιητική φωνή στην αρχαία Κίνα
Η ποίηση στην Κίνα αντηχούσε ως φωνή πειθαρχημένη, δημόσια, τελετουργική. Το Σι Τζινγκ (Shijing) ή “Βιβλίο των Τραγουδιών”, είναι η παλαιότερη συλλογή ποιημάτων και τραγουδιών, που χρονολογείται από τον 11ο έως τον 6ο αιώνα.
Τα ποιήματα αυτά τραγουδιόντουσαν με συνοδεία μουσικής και χρησιμοποιούνταν σε τελετές, σε γάμους, σε γεωργικές γιορτές, στην πολιτική — για να αναφερθούν, έμμεσα, τα παράπονα του λαού προς τον ηγεμόνα. Στην κινεζική σκέψη, ο ποιητικός λόγος δεν είναι η φωνή του «εγώ», αλλά ένας τρόπος να φανερωθεί το «μέτρο» των πραγμάτων. Πίσω από κάθε στίχο κρύβεται η επιθυμία για αρμονία: ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση, στον άρχοντα και τον υπήκοο, στον λόγο και τη σιωπή. Η ποίηση ήταν μέρος της εκπαίδευσης των αξιωματούχων, ένα είδος εσωτερικής πειθαρχίας και ταυτόχρονα δημόσιας τέχνης.
Από τον 3ο αι. π.Χ. η ποιητική φωνή αποκτά περισσότερη εσωτερικότητα, αλλά ποτέ δεν χάνει τον επιτελεστικό της χαρακτήρα: οι στίχοι εξακολουθούν να εκφέρονται μεγαλόφωνα, να συνοδεύονται από μουσική ή κινήσεις, να λειτουργούν ως πράξη.
Οι ποιητές δεν έγραφαν για να διαβαστούν ιδιωτικά, αλλά για να απαγγελθούν τα ποιήματά τους μπροστά σε φίλους, πνεύματα ή αυτοκράτορες.
Ακόμα και όταν καταγράφεται, η ποιητική φωνή στην Κίνα διατηρεί τη σωματικότητά της. Η καλλιγραφία δεν είναι απλή γραφή· είναι επιτέλεση, ένα είδος χορού του χεριού, ρυθμική αποτύπωση της αναπνοής και της εσωτερικής ενέργειας του ποιητή. Το γραπτό ποίημα λειτουργεί ως ίχνος φωνής —αποτύπωμα ήχου, αλλά και ως ησυχία γεμάτη παλμό.
Στην αρχαία κινεζική ποίηση η φωνή δεν είναι πάντα κραυγή· είναι συχνά ανάσα που μετράει τον κόσμο. Ένας ψίθυρος συντονισμένος με το ρεύμα του ποταμού, με το σχήμα του βουνού, με τον παλμό της συλλογικής ζωής.
Μάρω Γαλάνη
Πάνος Δρακόπουλος aka Witness
Τι είναι για εμένα η ποίηση
Ποίηση είναι η φύση που μας λείπει, ένα δέντρο φυτεμένο σε μια σελίδα.
ΕΞΩ ΑΠ’ ΤΑ ΔΟΝΤΙΑ
Έλα να μιλήσουμε λίγο έξω απ’ τα δόντια
να σου πω όσα δεν τόλμησα πιο πριν
κι εσύ
να μου πεις όλα αυτά που δε χωράν σε μια κουβέντα
Το ποίημα
είναι ο μόνος τρόπος να εκφραστούμε
όχι γιατί η γαμημένη ποίηση είναι η λύση
μα γιατί το πρόβλημα δε λύνεται
αν κάποιος δε μιλήσει
Δεν είμαι γόρδιος δεσμός για να με κόψεις
όποτε άσε με να πω πως βαρέθηκα να ζω με εκπτώσεις
κοιτώ τη θέα απ’ το μπαλκόνι
κι είναι φορές που σκέφτομαι
να δέσω στον λαιμό μου ένα αμόνι και να πέσω
όπως οι ήρωες που βλέπαμε μικροί στα καρτούν
να γίνω μια κηλίδα πάνω στην γκρίζα άσφαλτο
και το κόκκινο υγρό που θα βγαίνει απ το κεφάλι μου
να δίνει επιτελούς λίγο χρώμα
να δένει με το πράσινο δεντράκι στο παρκάκι
που το καταπιέσανε μέσα σ’ ένα τετράγωνο
άγονο
όπως ακριβώς τόσες ζωές
σε μικρά διαμερισματάκια στην Αθήνα
Όχι δεν θέλω να πεθάνω
την αγαπάω τη ζωή
μα κουράστηκα να θέλω να γίνω
αυτό που θες εσύ
Το θάρρος μου δε βρίσκω
για να σου πω το σ’ αγαπώ
γιατί αυτό ενέχει ρίσκο
ποτέ να μην τ’ ακούσω απ το στόμα σου πίσω
κι εγώ
έχω μάθει να ζω
με την ασφάλεια του μέτριου
Θέλει αρχίδια η ζωή
κι αν δεν τα καταφέρω
θέλει αρχίδια να πω
πάμε πάλι απ’ την αρχή
Ακόμα και να πέσω πως ξανά θα σηκωθώ
και ο ήλιος μέσα μου θα βγει
όση βροχή κι αν ρίχνει έξω
Δεν θέλω να είμαι ερωτευμένος χωρίς να σαι κι εσύ
Ούτε η τσέπη να ‘ναι άδεια
και να ζητάω τσιγάρα από δω και από κει
Βλέπω τη ζωή να φεύγει
και αναρωτιέμαι αν είμαστε ακόμα ζωντανοί
κι αν το ότι αναπνέουμε αρκεί
Θέλω να νιώσω πως μπορώ για μια φορά
να δω τον κόσμο και να πω ανήκω εκεί
Χωρίς όμως να ‘χω γίνει
κάτι το οποίο δε θέλω
μέσα στο μπουρδέλο που η ψυχή μου κατοικεί
Θέλω να ξέρω πως μπορώ να ανασάνω
και να μη βγαίνει πίσσα πια σε κάθε εκπνοή
Δύσκολη πιστά η ζωή
μα υπάρχει τρόπος για να βγει
αν βρω και άλλους που μπορούμε ν’ ανασαίνουμε μαζί
Το ‘χω βιώσει το δράμα
όπως κι εσύ
και προτιμώ όταν οι θλιμμένοι γίνονται κωμικοί
Βλέπεις η αιώνια χαρά
κάπως μου φαίνεται κενή
ΜΕΤΑ ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ
Γράφω μετά τα μεσάνυχτα με μάτια μισάνοιχτα
δεν θέλω να βλέπω πολλά γιατί όταν βλέπω με πιάνουν διάφορα
όλα αδιάφορα καμιά φορά
και ψηλαφίζω τα όρια να βρω αυτό που με κρατά
να κρατηθώ
ακόμα κι απ’ το χείλος του γκρεμού
η να πιαστώ με το στόμα από κάποια χείλη
μήπως και το φιλί και οι ενδορφίνες που εκτοξεύει
απενεργοποιήσουν το κουμπί πανικού
Νηφάλιος σήμερα μα το κεφάλι μου πουρές από το νιώσιμο
κι έτσι το έριξα στο χώσιμο
την ώρα που βγαίνουν τα φαντάσματα
και οι κρυφές επιθυμίες απ τα χαλάσματα
τραύματα
όλα είναι γάμα τα
κι η ζωή με ρίχνει κάτω
σαν ένα χέρι να μου κάνει λαβές από kravmaga
Αφού δεν ήμουν μάγκας το game να καταλάβω
για να ξέρω πως το ξύλο ν’ αποφεύγω
κι όταν το τρώω να αντέχω
βλέπεις δεν έμαθα ποτέ να πολεμάω και τώρα τρέχω
Ούτε που ξέρω από τι
μου δίνει ταχύρυθμα η ζωή
οι παλμοί μου ανεβαίνουν κι όλα μοιάζουν απόψε από γυαλί
εύθραυστη νύχτα άγρια νύχτα σε προσμένω
καμία νύστα
λες και τα πάντα έχω πιει
απόψε οι πιο high νηφάλιοι μένουν
Γράφω μετά τα μεσάνυχτα
με μάτια μισάνοιχτα βλέπω
όταν όλα μου φαίνονται γάματα
κάτι βράδια που δεν την παλεύω
Γράφω μετά τα μεσάνυχτα
με μάτια μισάνοιχτα βλέπω
όταν όλα μου φαίνονται γάματα
γράφω μετά τα μεσάνυχτα
Δεν έχει σήμερα ποτήρι με τζιν
ούτε φλερτ με το όμορφο κορίτσι στο μπαρ
γιατί είμαι μόνος στο γκαράζ και σκάβω βαθιά
να βρω αυτά που στα μηλίγγια ανεβαίνουν
κοιτάω ψηλά ταβάνι φώτα εργατικά
μισάνοιχτα στόρια στα σκοτάδια μου να βλέπουν
Δεν έχει μπάφους να γυρνάν απ το δεξί στ’ αριστερό
έχει στα χέρια μου κάλους
όσο σκάβω για να βγάλω
όλα αυτά που είχα θάψει καιρό
και οι σκελετοί τώρα στήνουν χορό
χωρίς χρυσόσκονη και γκλίτερ
σ’ ένα τοπίο ξερό
όσο τα χρόνια μου περνάν χωρίς νερό
και αφυδατώνουν τις ελπίδες
πως θα κάνω τελικά κάτι κάλο
στον κόσμο αυτό
Γράφω μετά τα μεσάνυχτα
με μάτια μισάνοιχτα βλέπω
όταν όλα μου φαίνονται γάματα
κάτι βράδια που δεν την παλεύω
Γράφω μετά τα μεσάνυχτα
με μάτια μισάνοιχτα βλέπω
όταν όλα μου φαίνονται γάματα
γράφω μετά τα μεσάνυχτα
Εγώ ο μέτριος
που δεν μπόρεσα
ποτέ στα δυο μου πόδια να σταθώ
Και τώρα που το προσπαθώ
πονάν τα γόνατά μου
γιατί οι φόβοι έχουν κλειδώσει στις κλειδώσεις
κι οι πόρτες που δεν άνοιξα
κλείσανε μες τα μούτρα μου
μέχρι ο χαζός εγωισμός μου να ματώσει
Αυτός που δε με άφηνε να δω καθαρά
Κι αυτή τη νύχτα τα βλέπω όλα θολά μα
ξέρω καλά, πρώτη φορά
αντιλαμβάνομαι τον χώρο
και με τα δυο μου μάτια
κι ας μην είναι εντελώς ανοιχτά
Βλέπεις
θέλει προσπάθεια
μετά από καιρό μες τα σκοτάδια
να καταφέρεις να φτιάξεις τον ήλιο
εκεί που όλοι βλέπουνε φεγγάρια
Βιογραφικό Πάνος Δρακόπουλος aka Witness