Βραβείο «Θανάσης Νάκας»
Το βραβείο «Θανάσης Νάκας» απονέμεται στον ελληνιστή José Antonio Moreno Jurado
Ο Χοσέ Αντόνιο Μορένο Χουράδο γεννήθηκε στη Σεβίλλη το 1946. Είναι ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής της βυζαντινής και νεοελληνικής λογοτεχνίας και ποίησης στα ισπανικά. Δίδαξε νεοελληνική και βυζαντινή λογοτεχνία στο ομώνυμο πανεπιστήμιο για πέντε χρόνια. Μεταφραστής και δεινός μελετητής του έργου των Ο. Ελύτη και Γ. Σεφέρη, δημοσίευσε πάνω από είκοσι ποιητικές συλλογές και λογοτεχνικά βιβλία, καθώς και μελέτες και δοκίμια για την νεοελληνική ποίηση και λογοτεχνία. Βραβευμένος ποιητής στην Ισπανία και τιμημένος στην Ελλάδα, δημοσίευσε μια ογκώδη ανθολογία της νεοελληνικής ποίησης στα ισπανικά, ανθολογώντας ποιητές από την προσολωμική περίοδο μέχρι και τη γενιά του ’80.
Βραβείο «Κωστής Παλαμάς»
Το βραβείο «Κωστής Παλαμάς» απονέμεται στον Ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλη Γ. Μερακλή
Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, λαογράφος και φιλόλογος Μ. Γ. Μερακλής γεννήθηκε το 1932 στην Καλαμάτα. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Γοτίγγης της Γερμανίας, όπου και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή. Το 1975 εξελέγη τακτικός καθηγητής λαογραφίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, του οποίου διετέλεσε και πρύτανης (1981-1982). Στο χρονικό διάστημα 1990-1999 δίδαξε το ίδιο αντικείμενο στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ύστερα από μετάκληση. Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και χρημάτισε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων. Έχει εκδώσει βιβλία αναφερόμενα στη λαογραφία και τη (νεοελληνική κατεξοχήν) φιλολογία και έχει δημοσιεύσει πολυάριθμα άρθρα σχετικά με τα δύο αυτά αντικείμενα.
Βραβείο για την ανάδειξη των ελληνικών γραμμάτων
Το βραβείο για την ανάδειξη των ελληνικών γραμμάτων απονέμεται στον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών Βασίλη Σαμπατακάκη
Ο Βασίλης Σαμπατακάκης είναι διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας και υπεύθυνος του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Lund, στη Σουηδία. Είναι πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών, μίας επιστημονικής ένωσης που έχει ως σκοπό την προώθηση της έρευνας και της διδασκαλίας της νεοελληνικής γλώσσας, της λογοτεχνίας, της ιστορίας και γενικά του νεοελληνικού πολιτισμού στα πανεπιστημιακά τμήματα νεοελληνικών σπουδών σε δεκαοκτώ ευρωπαϊκές χώρες.
Μεγάλο Βραβείο για το έργο και την προσφορά στα Ελληνικά Γράμματα
Το Μεγάλο Βραβείο για το έργο και την προσφορά στα Ελληνικά Γράμματα απονέμεται στον ποιητή Μιχάλη Γκανά
Ο Μιχάλης Γκανάς γεννήθηκε στον Τσαμαντά Θεσπρωτίας το 1944. Από το 1962 ζει και εργάζεται στην Αθήνα, όπου ήρθε για να σπουδάσει νομικά. Βιβλιοπώλης για μια δεκαπενταετία, συνεργάστηκε αργότερα με την κρατική τηλεόραση ως επιμελητής λογοτεχνικών εκπομπών και σεναριογράφος. Από το 1989 είναι κειμενογράφος σε διαφημιστική εταιρεία. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες, ενώ στίχοι του έχουν μελοποιηθεί από γνωστούς Έλληνες και ξένους συνθέτες: Μ. Θεοδωράκης, Ν. Μαμαγκάκης, Ν. Ξυδάκης, Δ. Παπαδημητρίου, Ν. Κυπουργός, G. Bregovic, A. Dinkjian κ.ά. Μετέφρασε τις “Νεφέλες” του Αριστοφάνη για το Θέατρο Τέχνης – Κάρολος Κουν και τους “Επτά επί Θήβας” του Αισχύλου για το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Πατρών. Το 1994 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για το βιβλίο του “Παραλογή”. Τον Δεκέμβριο του 2011 τιμήθηκε με το Βραβείο Ποίησης του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Το 2017 τιμήθηκε με Ειδική Μνεία του περιοδικού “Αναγνώστης” για το βιβλίο του “Ομήρου Οδύσσεια” (Μεταίχμιο, 2016).
ΒΡΑΒΕΙΑ Jean Moréas 2021
ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ 2020
ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΥΣΗΣ
Για μια ακόμη χρονιά βρεθήκαμε μπροστά σε ένα μεγάλο πλήθος ποιητικών βιβλίων που εκδόθηκαν το 2020. Η εντυπωσιακή αυτή ανταπόκριση εκ μέρους των εκδοτών πιστοποιεί το κύρος των βραβείων Jean Moréas και μας τιμά ως επιτροπή. Από τα βιβλία τα οποία τέθηκαν προς αξιολόγηση διαπιστώνεται ότι η ποιητική διάθεση και η ποιότητα της ποιητικής δημιουργίας στην Ελλάδα βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο. Η επιλογή ήταν δύσκολη και η διαδικασία κοπιαστική έως να φτάσουμε στο τελικό αποτέλεσμα, ακολουθώντας τις δημοκρατικές διαδικασίες και τις πρακτικές των προηγούμενων χρόνων.
Έτσι η κριτική επιτροπή των βραβείωνJean Moreas απονέμει ομόφωνα το βραβείο για την καλύτερη ποιητική συλλογή του 2020 στον Κώστα Γουλιάμο για την ποιητική συλλογή, Υγρό γυαλί, των εκδόσεων Gutenberg.
Ο Κώστας Γουλιάμος στο Υγρό γυαλί, με θαυμαστό τρόπο συνομιλεί αβίαστα με τα γεγονότα των ανθρώπων και τις πράξεις των ποιητών. Υφαίνει το φως της ζωής και των πραγμάτων, αναδεικνύοντας την ενότητα του υλικού κόσμου και παράλληλα ξηλώνοντας τις «παρενέργειες της λογικής» δείχνει πώς η ηχώ του φωτός συνθλίβει τα δεδομένα αποκαθιστώντας την προσωπική μαρτυρία κι εντέλει το βίωμα. Έτσι λοιπόν το πείραμα της Πύλου, το ερυθρόμορφο Μαίναλο, το φρέαρ των Οινουσών, η κόλαση του Charleroi, η γυναίκα της Ζάκυθος, ο Σπάρτακος που ξενιτεύτηκε στο λιμάνι του Rotterdam, αλείφοντας τα τέρατα του κάτω κόσμου με Φύλλα Χλόης, όταν ο Whitman διέσχιζε τον Κεράτιο, συναπαρτίζουν μια ενότητα ή αλλιώς πιστοποιούν το κύρος της ποιητικής έκφρασης. Στο ποιητικό σύμπαν του Κώστα Γουλιάμου η ιστορία είναι διάστικτη από θανάτους. Η συμμετοχή μας στο πανηγύρι της ιστορίας μας θυμίζει διαρκώς πως η ποίηση είναι ένα διαρκές ασυμμάζευτο της φύσης των ανθρώπων. Κι ό,τι εκχωρείται στη μνήμη ως παρηγοριά, ή ανάθεμα δεν είναι παρά η συναναστροφή μας με το αναπόφευκτο που συμβαίνει στο δικό μας- δικό του κήπο.
Το Υγρό γυαλί, αποτελεί έναν ύμνο στην ποίηση που επιμένει να συγκινεί και να μαθαίνει. Όπως υποστηρίζει ο ποιητής, ο λόγος είναι διαδικασία απελευθέρωσης και συνάμα, αγώνας και αγωνία ν’ ανακαλύψουμε την αρμονία της σοφίας που διέπει όλο το πεδίο της φύσης. Είναι λοιπόν ένα ταξίδι που ξεκινάει από παλιά για να αναμετρηθεί με τους μνηστήρες στο παλάτι και να μιλήσει εντέλει ειλικρινά για μια γενιά που κατακερματίστηκε κι ησύχασε σε μια πλασματική αμφισβήτηση.
ΒΡΑΒΕΙΑ Jean Moréas 2021
ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ
ΣΚΕΠΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΥΣΗΣ
Μια κύρια παράμετρος της αξιολόγησης των πρώτων εμφανίσεων στον ποιητικό λόγο αφορά τη σοβαρότητα με την οποία οι νεότεροι ποιητές αντιμετωπίζουν την υπόθεση (ή αν θέλετε το πρόβλημα) της ποίησης. Σοβαρότητα που καταφαίνεται όταν δείχνουν τον απαιτούμενο σεβασμό στους παλαιότερους, άλλοι μορφοποιώντας αναπόφευκτα τη δική τους αρχική ποιητική παρουσία στα ίχνη του ύφους, της γλώσσας, ακόμη και της θεματικής, καταξιωμένων ποιητών, και άλλοι αναζητώντας ένα προσωπικό ύφος γραφής (σε μορφή και σε θεματική) ρισκάροντας τη διαφοροποίησή τους και αιφνιδιάζοντας συχνά με την ευρηματικότητα των εκφράσεων και την επεξεργασία των ιδεών. Έτσι, αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον το πώς αντιλαμβάνονται οι νεότεροι ποιητές τη θέση τους μέσα στο ποιητικό σκηνικό, συνειδητοποιώντας ότι αποτελούν τον πιο πρόσφατο κρίκο μιας μακράς αλυσίδας ποιητικής δημιουργίας και συναισθανόμενοι την ευθύνη τους ως προς αυτό. Αυτή ακριβώς η επαφή με την ποιητική τέχνη, τους καθιστά ταυτόχρονα ρέκτες του αληθινού νοήματος, όπου και όποτε το συναντούν, αλλά και δυνάμει ανανεωτές του. Αναμενόμενη σε νέους ποιητές λίγο ως πολύ είναι η προβολή του «εγώ», ωστόσο σε εποχές κρίσης όπως η σημερινή, έχει ενδιαφέρον η ενσωμάτωση του ποιητικού υποκειμένου στο ευρύ πρώτο πληθυντικό καταργώντας την ιδιώτευση, σε μια ποίηση με κοινωνικό πρόσημο που αλώνει το ποιητικό «εγώ» και το κατευθύνει να λειτουργεί σε μια κοινωνική διάσταση, απομακρυσμένη ωστόσο από τις όποιες πολιτικές εκτιμήσεις θα παρέπεμπαν σε παλαιότερες εποχές καθορίζοντας την ποιητική παρουσία ως αναπόφευκτα πολιτική συνιστώσα μιας ταραγμένης επίσης κοινωνίας. Το σημερινό ποιητικό τοπίο δεν χαρακτηρίζεται τόσο από σαφή πολιτικό λόγο, όσο κυρίως από κοινωνικό. Η ποιητική και πολιτική ηθική, κάποτε συνυφασμένες έννοιες, παραχωρούν τη θέση τους στην κοινωνική ευαισθησία, η οποία καθορίζει εν προκειμένω και την ηθική της ποίησης. Επομένως, η προέκταση του ποιητικού «εγώ» στην κοινότητα συνιστά το κατ’ εξοχήν χαρακτηριστικό μιας ποίησης η οποία, με την προβολή ή όχι της πρωτοπρόσωπης φωνής, καθιστά τον κοινωνικό της στόχο πλέον διαυγή.
Επειδή πιστεύουμε ότι λείπει από πολλές σύγχρονες νέες εμφανίσεις η αίσθηση του μέτρου και η συνακόλουθη αξία του προσωπικού ήθους, νιώθουμε την ευχάριστη έκπληξη που προξενεί μια νέα παρουσία, ως προς όσα έχει ενσωματώσει από τους προηγούμενους αλλά, κυρίως, ως προς την τόλμη να πειραματιστεί σε κάτι φρέσκο που ανανεώνει το ποιητικό τοπίο. Στις εννέα νέες ποιητικές εμφανίσεις που συμπεριλαμβάνονται στη βραχεία λίστα για τις εκδόσεις του 2020 προσπαθήσαμε να έχουμε εκπροσώπους που ανταποκρίνονται στο παραπάνω σκεπτικό.
Το φετινό Βραβείο Jean Moréas για Πρωτοεμφανιζόμενο στην ποίηση απονέμεται σε δυο ποιήτριες, με διαφορετική ποιητική σκευή η κάθε μία, ωστόσο σύγκλιση ως προς τον κοινό τόπο στον οποίο συναντώνται: και οι δύο έχουν συνειδητοποιήσει το αφετηριακό σημείο για την ποιητική δημιουργία, την παρατήρηση του περιβάλλοντος χώρου και τη συνακόλουθη επεξεργασία των στοιχείων του μέσα από τα προσωπικά βιώματα, με τη μία να εξαντλεί το έσω τοπίο συνομιλώντας δημιουργικά με τα ίχνη των παλαιότερων και εντάσσοντάς τα λειτουργικά στον δικό της ποιητικό λόγο, και την άλλη να αντιλαμβάνεται το λεπτό νήμα που συνδέει τον ιδιωτικό με τον κοινωνικό χώρο, ευαισθητοποιούμενη από το ζοφερό σκηνικό του κόσμου γύρω της και μεταλλάσσοντας εύστοχα την προσωπική έσω κατάσταση σε κοινωνικό σχόλιο. Δύο τάσεις, ενδιαφέρουσες, για ποιήτριες που αναμετρώνται με τις σκληρές απαιτήσεις του ποιητικού λόγου και ανταποκρίνονται άριστα.
Τώνια Τζιρίτα-Ζαχαράτου, Δεύτερη νεότητα, Θράκα 2020
Η Τώνια Τζιρίτα-Ζαχαράτου, καταθέτει την πρώτη ποιητική της συλλογή Δεύτερη νεότητα, με τίτλο ανακόλουθο μεν της ηλικίας της, ωστόσο δηλωτικό μιας συνειδητής στάσης απέναντι στον χρόνο. Η ποιήτρια βιώνει το πέρασμα του χρόνου, αρχικά ως γεγονός προς παρατήρηση, με την ίδια αποστασιοποιημένη, συνθήκη πρωταρχική για την αρχή της ποιητικής της δημιουργίας, αλλά παράλληλα και ως ένα ταξίδι γνώσης και αυτογνωσίας επιχειρώντας έτσι μια ενδιαφέρουσα ανατροπή, στοιχείο πρωτοτυπίας που διακρίνει την ποίησή της. Η ωριμότητα του ποιητικού λόγου διέρχεται μέσα από τη συνειδητή γνώση/ανάγνωση για να αποκτήσει μια προσωπική ταυτότητα σε θεματική και ύφος γραφής, όπως θα πει η ίδια: η αναζήτηση ύφους και προτύπων γίνεται επιτακτική. Έτσι, με την αρωγή διάσπαρτων διακειμενικών αναφορών, γίνεται φανερή, παράλληλα με την αναζήτηση του προσωπικού ύφους, η επίγνωση της νοητής συνέχειας σε μια ποιητική διαδρομή που άνοιξαν οι προηγούμενοι, δηλωτική μιας αναγκαίας σεμνότητας για πρώτη εμφάνιση στην ποίηση. Οι δύο στίχοι της: Περνά από την πραγματικότητα στη γραφή / σε μια προσπάθεια να καταλάβει, φαίνεται να συνοψίζουν όλη τη συλλογή, φανερώνοντας τη σοβαρότητα με την οποία η ποιήτρια αντιμετωπίζει συνολικά την υπόθεση της ποίησης, γεγονός που την καθιστά άξια προσοχής και βράβευσης.
Σοφία Περδίκη, Το Αιώνιο Αίνιγμα, εκδόσεις Κίχλη, 2020.
Η Σοφία Περδίκη, μέσα σε πενήντα ποιήματα στην πρώτη συλλογή της, ενσωματώνει εικόνες χωρίς καμία εκλέπτυνση ή ωραιοποίηση, που παραπέμπουν στο ύφος του εικαστικού της έργου, για το οποίο η ποιήτρια είναι ήδη γνωστή. Έχω ένα μάτι θολό / που κοιτάζει τον κόσμο […] Μ’ αυτό ζωγραφίζω / το ηφαιστειακό μου τοπίο, θα διευκρινίσει. Μέσα από τους στίχους εκχυλίζεται μια υποψία σκληρότητας που αποδίδει την οπτική της για την πραγματικότητα που την περιβάλλει. Ενδεικτικό παράδειγμα συνιστά ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνεται η ερωτική σχέση χωρίς καμία αυταπάτη για τη μείξη του τραγικού στοιχείου με το μαγικό, απογειωτικό του έρωτα. Μια ποίηση, που βάζει στο επίκεντρο της θεματικής της την ανίχνευση της τραγικότητας του κόσμου, φθάνει να ενσωματώσει, μέσα σε λίγους στίχους και με υποδειγματική οικονομία λόγου, όλο το ζοφερό σκηνικό με ενδιαφέρουσα ζεύξη του ατομικού με το κοινό ως αφορμή της. Έτσι, το ποίημα αποκαλύπτεται σε όλο του το νόημα, παρά την όποια υπέρβαση του πραγματικού που επιχειρείται συχνά. Συνειδητή εδώ η προσπάθεια εύρεσης του καλύτερου τρόπου, προκειμένου η ποίηση να επιτελέσει τον σκοπό της και να φθάσει στον αποδέκτη της. Δεν συναντάμε ανάλογη ευαισθησία σε νέες ποιητικές καταθέσεις, γι’ αυτό και θεωρούμε ότι εδώ έχουμε μια ποίηση καθ’ όλα διακριτή και άξια προσοχής και βράβευσης.
Την κριτική επιτροπή συγκροτούν:
-Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος, Καθηγητής Δημιουργικής Γραφής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας – Ποιητής (Πρόεδρος της επιτροπής)
-Γεωργία (Τζίνα) Καλογήρου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και Διδακτικής Εκπαίδευσης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Μέλος της επιτροπής)
-Λίνα Νικολακοπούλου, Ποιήτρια –Στιχουργός (Μέλος της επιτροπής)
-Διώνη Δημητριάδου, Ποιήτρια – Κριτικός Λογοτεχνίας (Μέλος της επιτροπής)
-Κώστας Κρεμμύδας, Ποιητής – Εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Μανδραγόρας (Μέλος της επιτροπής)
-Βαγγέλης Τασιόπουλος, Ποιητής – Πρόεδρος στην Εταιρεία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης (Μέλος της επιτροπής)
-Αντώνης Δ. Σκιαθάς Ποιητής- Κριτικός Λογοτεχνίας- προεδρεύων στο Γραφείο Ποιήσεως (Μέλος της επιτροπής)