Γράφει η Βασιλική – Αλεξάνδρα Σκρεμμύδα
Μεσογειακό αστυνομικό μυθιστόρημα ή μυθιστόρημα του νότου (Β’ Μέρος)
Ένας από τους πιο διάσημους εκπροσώπους του μεσογειακού νουάρ στη Βαρκελώνη αλλά και στον ευρωπαΐκό χώρο είναι ο Manuel Vazquez Montalban. Γνωστός για την εξαιρετική πέννα του, την αγάπη του για τη γαστρονομία, τις επαναστατικές του ιδεολογίες και την κοινωνικοπολιτική του δράση ενάντια στον τυρανικό ζυγό του Φράνκο, έμεινε στην ιστορία ως ο δημιουργός του διάσημου και προκλητικού για τα δεδομένα της εποχήςτου detective Pepe Carvalho, του ευφυή, κυνικού και στοχαστικού ερευνητή, που, αν και βιβλιοφάγος, απορρίπτει τον ψεύτικο διανοουμενισμό με το κάψιμο των βιβλίων του, ως μια μορφή τελετουργικού.
Ο Andrea Camilleri, συγγραφέας και εκπρόσωπος της ιδέας της σικελικότητας αλλά και της γαστρονομίας, θέλοντας να αποδώσει φόρο τιμής στον Manuel Vazquez Montalban, πατέρα του detective Carvalho, έπλασε έναν αστυνόμο που κινείται στο ίδιο πλαίσιο. Ο αστυνόμος Salvo Montalbano λατρεύει τη σικελική κουζίνα, απολαμβάνει το καλό κρασί που το συνοδεύει με τα αγαπημένα του πιάτα, είναι λάτρης της γυναικείας ομορφιάς και συχνά γίνεται θύμα της αδυναμίας του, ενώ είναι γνωστός για τον αγώνα του κατά της μαφίας στη μυθοπλασματική Vigata και τα σκάνδαλα στα οποία εμπλέκεται χωρίς να το θέλει, πληρώνοντας το τίμημα της ομορφιάς. Ο αστυνόμος Montalbano αγαπήθηκε και από το τηλεοπτικό κοινό στην Ιταλία αλλά και στην Ελλάδα. Στην ελληνική λογοτεχνική σκηνή ένας αγαπημένος φίλος του Σικελού Andrea Camilleri, ο πατριάρχης της αστυνομικής μυθιστορίας στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, ο Πέτρος Μάρκαρης, απέδωσε φόρο τιμής στον δημιουργό του Montalbano και δημιούργησε έναν αστυνόμο που αγαπά την ελληνική παραδοσιακή κουζίνα και είναι προσαρμοσμένος στις ανάγκες, τα ήθη και τη νοοτροπία της ελληνικής πραγματικότητας.
Εκείνος όμως που διαμόρφωσε και όρισε στην Ιταλία το μεσογειακό είδος είναι ο Leonardo Sciascia. Τα μυθιστορήματά του ξεχώριζαν για τη δημοσιογραφική ματιά, το στοιχείο της γυναικείας παρουσίας και τα ιδιαίτερα θέματα που πραγματεύτηκε, όπως η πολιτική ανομοιογένεια και ο ρόλος των διεφθαρμένων πολιτικών αρχηγών. Το στοιχείο της γαστρονομίας, παρότι μιλάμε για μεσογειακό αστυνομικό είδος, παρουσιάζεται αποδυναμωμένο, καθώς το ενδιαφέρον του συγγραφέα μονοπωλούν άλλα ζητήματα, όπως το οργανωμένο σύστημα που ναι μεν συγκροτήθηκε στον ιταλικό νότο, αλλά γρήγορα εξαπλώθηκε στην Ιταλία και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το έργο του Leonardo Sciascia άνοιξε κυριολεκτικά τον δρόμο σε μια νέα οπτική του φαινομένου και μια πιο εκτενή έρευνα, ένα νέο ρεύμα σκέψης, που θα εμπνεύσει και τους σύγχρονους Έλληνες λογοτέχνες.
Ο Leonardo Sciascia έθεσε ένα παρά πολύ σπουδαίο ζήτημα στα μυθιστορήματά του, ενώ, ακολουθώντας το ευρωπαϊκό μοντέλο, επένδυσε στο κοινωνικό μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή. Το έργο του Leonardo Sciascia εξέταζε το κακό και ειδικότερα το έγκλημα μέσα από διαφορετική προοπτική. Για τον συγγραφέα το κοινωνικό ή οικονομικό έγκλημα ή η παρανόμη δράση του Οργανωμένου Συστήματος δεν ήταν το κυρίαρχο πρόβλημα που έχρηζε άμεσης αντιμετώπισης, αλλά αντίθετα ο πυρήνας του προβλήματος εντοπιζόταν στην αδιαφορία του κρατικού μηχανισμού να ελέγξει ένα ολόκληρο διεφθαρμένο κοινωνικοπολιτικό σύστημα.
Έχοντας ως πρότυπο τη θεωρία και το μοτίβο της αστυνομικής μυθιστορίας, ο συγγραφέας δημιούργησε ένα είδος κοινωνικού μυθιστορήματος με πρωταγωνίστρια τη Σικελία, τοποθετώντας την αφήγησή του σε έναν ορισμένο χωροχρόνο. Το ενδιαφέρον στοιχείο, που θέλησαν να μιμηθούν και οι μεταγενέστεροι συγγραφείς, εντοπίστηκε στον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας κατέγραψε τα πραγματικά γεγονότα της επικαιρότητας, εντάσσοντάς τα όμως με έναν ιδιαίτερα ευρηματικό και ταυτόχρονα περίτεχνο τρόπο στη μυθοπλασία.
Παρά το γεγονός ότι περιγράφεται το έγκλημα ή το οργανωμένο σύστημα στην κοινωνία της Σικελίας ή και της Νάπολης, ο Sciascia φροντίζει να το παρουσιάσει με καλαισθησία, με μια τεχνική που δίνει έμφαση στην αισθητική, την ομορφιά, το μυθοπλασματικό σκηνικό, τα πρόσωπα και τις εικόνες που δημιουργούν ευχάριστα συναισθήματα στον αναγνώστη. Αποτέλεσμα να μην προκαλεί αποστροφή, τρόμο ή απέχθεια το έγκλημα ως γεγονός ή αποτέλεσμα μιας διεφθαρμένης λογικής, όπως στο hardboiled και στο σκανδιναβικό.
Ο Σικελός συγγραφέας Leonardo Sciascia, βασιζόμενος στην παραδοσιακή δομή του αγγλοσαξονικού αστυνομικού μυθιστορήματος και στη θεωρία του Jeorge Simenon, δημιούργησε ένα νέο περίτεχνο είδος, που είχε ως στόχο να ασκήσει κοινωνική κριτική στον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος και στο κακό γενικότερα, συνδυάζοντας τη μελέτη του εγκλήματος με το κοινωνικό ρεπορτάζ που εστίαζε στο έγκλημα και ειδικότερα στο οργανωμένο έγκλημα, τη σικελική Μαφία. Εκφραστής της ιδέας της σικελικότητας, διαμόρφωσε τις συνθήκες για να δημιουργηθεί το «giallo sciasciano», δηλαδή το «κίτρινο αστυνομικό».