Γράφει ο Αντώνης Τσόκος
Για την ποίηση που κρατά ακόμα όρθια τη γη
Η πρώτη μου επαφή με την ποίηση του Δημήτρη Βασιλάκη ήταν το 2016 με το 88 εν κινήσει. Aναρωτιόμουν τότε αν ο Βασιλάκης είναι ένας μουσικός που γράφει ποίηση ή ένας ποιητής που συνθέτει και παίζει μουσική. Οχτώ χρόνια μετά, έχοντας παρακολουθήσει αρκετά live του Δημήτρη αλλά κυρίως έχοντας διαβάσει τις τρεις ποιητικές συλλογές που έχει εκδώσει, μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι ο Δημήτρης Βασιλάκης είναι ένα μαγικό χαλί. Μια “μεμβράνη καταγραφής” όπως γράφει ο ίδιος στο ομώνυμο ποίημα.
Από το σαξόφωνο του Βασιλάκη εκτός από νότες αναδύονται σύμφωνα και φωνήεντα. Το ίδιο συμβαίνει και στα ποιήματά του. Τα πλευρά των λέξεων έχουν σχηματιστεί από νότες. Υπάρχουν πολλοί συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στη μουσική και την ποίηση. Σημαντικότερος όλων είναι ο ρυθμός. Το ποίημα δεν είναι μόνο μελάνι στο χαρτί, είναι και ήχος. Στην έμμετρη ποίηση τον ρυθμό, σε μεγάλο βαθμό, δίνει η ομοιοκαταληξία. Στον ελεύθερο στίχο ο ρυθμός βασίζεται αποκλειστικά στη διαχείριση της ελευθερίας των λέξεων. Η αλήθεια είναι ότι ο Βασιλάκης διαχειρίστηκε με μεγάλη μαεστρία τη γλυκιά συμμορία των λέξεων τόσο στις προηγούμενες όσο και στην νέα του ποιητική συλλογή.
Να ξεκαθαρίσουμε κάτι: Διαχείριση της ελευθερίας δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση αποδυνάμωση των λέξεων και λείανση των νοημάτων. Το αντίθετο θα έλεγα.
Γράφει ο Βασιλάκης στο ποίημα με τίτλο “όμορφα”:
ίσως να τα λειάνουμε όλα να μην έχουν πια χαρακτηριστικά
να γίνουν μια υπέροχη διαφάνεια
ή μια απέραντη χνουδωτή ράχη
ή μια ζεστή υγρή θολή σούπα
ή μια μεταξένια επιφάνεια με ελαφρές πτυχώσεις
ή ένα συνεχιζόμενο ατελείωτο τούνελ
με ιδανικές συνθήκες και ζεστασιά
να περνάμε την ώρα μας
Ο τίτλος του συγκεκριμένου ποιήματος δεν έχει επιλεγεί τυχαία. Η ομορφιά τείνει να γίνει συνώνυμο της ομοιομορφίας. Η χαρά πλέον επιβάλλεται και προκαταβάλλεται σε μορφή υποχρεωτικού επιδόματος.
Δανείζομαι ένα μικρό απόσπασμα από την “κοινωνία της διαφάνειας” του Μπιουνγκ-Τσουλ Χαν (Εκδόσεις Opera).
“Τα πράγματα γίνονται διαφανή όταν απεκδύονται τη μοναδικότητά τους και εκφράζονται αποκλειστικά σε τιμές. Το χρήμα, που καθιστά τα πάντα συγκρίσιμα με τα πάντα, καταλύει κάθε χαρακτηριστικό του μη μετρήσιμου, κάθε μοναδικότητα των πραγμάτων. Η κοινωνία της διαφάνειας είναι μια κόλαση του Όμοιου.”
Το τελευταίο οχυρό στην κόλαση του όμοιου είναι η ποίηση. Το ερώτημα “πόσο στοιχίζει ένα ποίημα” δεν έχει και δεν πρέπει να απαντηθεί. Αν συμβεί αυτό τότε θα έχουμε μπει στο συνεχόμενο ατελείωτο τούνελ του παραπάνω ποιήματος. Η ποίηση είναι το οχυρό απέναντι σε κάθε καθρέφτη που αναζητά το είδωλό του για να ολοκληρωθεί.
Το Μαγικό χαλί, η τρίτη κατά σειρά συλλογή ποιημάτων του Δημήτρη Βασιλάκη χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Στο πρώτο μέρος περιλαμβάνονται σαράντα ανέκδοτα ποιήματα. Στο δεύτερο και στο τρίτο μέρος έχει γίνει μια επιλογή ποιημάτων από τις δύο προηγούμενες συλλογές το “88 εν κινήσει “εκδόσεις Αίτιων, 2016 και την “Αναcoda” εκδόσεις Γαβριηλίδης, 2018. Το τέταρτο μέρος είναι αφιερωμένο στη μητέρα του ποιητή. Το δεύτερο μάλιστα ποίημα αυτού του μέρους-παραρτήματος ανήκει στην μητέρα του Δημήτρη, την Αγγελική Βασιλάκη.
Ο Βασιλάκης έχει ωριμάσει ποιητικά κι αυτό γίνεται αντιληπτό από τα πρώτα κιόλας ποιήματα του νέου του βιβλίου. Διατηρεί και εξελίσσει τα στοιχεία που έκαναν την ποίηση του να ξεχωρίζει ανοίγοντας ταυτόχρονα νέα ποιητικά μονοπάτια. Είναι ένας ποιητής που βρίσκεται συνεχώς σε κίνηση. Το ίδιο συμβαίνει και με τους στίχους του.
Γράφει:
γη μη μου γυερνάς
περίμενε έτσι
να σε κρατήσω μια στιγμή
Η γη κινείται, ο άνθρωπος ταξιδεύει. Είναι ο μόνος τρόπος να συναντηθούν. Στο μαγικό χαλί δεν ταξιδεύουν μόνο οι άνθρωποι. Ταξιδεύει και η φύση. Ο άνεμος για να χαϊδέψει τα κλαδιά του δέντρου. Ο ουρανός για να συναντήσει τη θάλασσα. Η νύχτα για να σκοτώσει το σούρουπο.
Ο Βασιλάκης μέσα από τα ποιήματά του αναδεικνύει το μεγαλείο της γης. Η γη είναι ευφυέστερη από κάθε μυαλό. Δυνατότερη και γρηγορότερη από οποιοδήποτε μηχάνημα. Και στο ψηλότερο βουνό να αναρριχηθεί κανείς, για να κοιτάξει τον ουρανό πρέπει να σηκώσει το κεφάλι του ψηλά.
Γράφει:
σούρουπο
ούτε η μεγάλη πόλη καταπολεμά το σούρουπο
ασθενικά τα φώτα περιμένουν
έρχεται η νύχτα απαλά και το σκοτώνει
Το παιχνίδι με τις λέξεις συνεχίζεται και σ’ αυτή τη συλλογή. Ο Βασιλάκης έχει βρει τα κουμπιά τους κι αυτές ανοίγουν σαν ομπρέλες. Το νόημα του φωτός βρίσκεται στον ίσκιο του δέντρου, στον ήλιο που σβήνουν τα κλαδιά του. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στην ποίηση. Η γόμα είναι το σημαντικότερο εργαλείο του ποιητή. Οι λέξεις, οι στίχοι, τα ποιήματα που δεν θα συμπεριληφθούν σε μία συλλογή παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα. Είναι σαν τα καλούπια που χρησιμοποιούν οι οικοδόμοι. Όταν το έργο ολοκληρωθεί κανείς δεν τα θυμάται, χωρίς αυτά όμως δεν θα υπήρχε κτίσμα.
Τα περισσότερα ποιήματα στο μαγικό χαλί είναι ολιγόστιχα. Με τα σημεία στίξης και τα κεφαλαία γράμματα ν’ απουσιάζουν. Χωρίς αυτό να στέκεται εμπόδιο στην ανάγνωση των ποιημάτων. Ο Βασιλάκης ακολουθεί το προσωπικό του στιλ. Κάνει λογοπαίγνια, συνθέτει δικές του λέξεις, εισέρχεται και εξέρχεται από τον χρόνο. Ο χρόνος μοιάζει να έχει κυκλική πορεία, αντίστοιχη με αυτή της γης. Της γης που φθείρει και ταυτόχρονα φθείρεται.
Ο Δημήτρης Βασιλάκης δημιουργεί το δικό του σύμπαν για να φωτίσει τις καθημερινές φθορές. Με χιούμορ, λεπτή ειρωνεία, απλό αλλά όχι απλοϊκό τρόπο μιλά για τον έρωτα που εκρήγνυται σαν big bang και τα πάντα συμπυκνώνονται σε ένα μόνο άτομο. Για την εξ αποστάσεως ζωή. Για το παρελθόν που επιστρέφει σαν χαμένο ραντεβού. Για τις φθαρμένες ιδεολογίες που πνίγονται στην κενότητα των συνθημάτων τους. Για τις σχέσεις που χάθηκαν στον λαβύρινθο της καθημερινότητας. Για τη φιλία, το μοίρασμα, την αγκαλιά ως γέφυρα για έναν καλύτερο κόσμο. Για τη μοναδικότητα των λουλουδιών. Για την ποίηση που κρατά ακόμα όρθια τη γη.
Φωτογραφία: Ο Δημήτρης Βασιλλάκης με την μητέρα του
«…οι μητέρες μας οι πρόγονοι και απόγονοί μας, στην πιο στενή προσωπική ιστορία του καθένα, είναι στην πράξη ό,τι έχουμε, ό,τι μας μένει, ό,τι υπάρχει. Ακόμη και όταν δεν θέλουμε να μας καθορίζουν με οποιοδήποτε τρόπο έχουμε ουσιαστικά πάρει τον ακαθόριστο δρόμο μας.»
Δημήτρης Βασιλάκης