“Ο Μεγάλος Αμπάι” και η “Εκουατορια” άτυπα λειτουργούν ως δι-λογια με σημαίνοντα τόπο αναφοράς την Αφρική και τον ποταμό Νείλο. Εκδόθηκαν με διαφορά 9 χρόνων, 2007 και 2016 αντίστοιχα.
Μιχάλης Μοδινός, “Εκουατόρια”, Εκδόσεις Καστανιώτης, 2016
Η ιστορία του βιβλίου “Εκουατόρια”, (Καστανιώτης 2016) έχει ως εξής: επιχείρησα να κατασκευάσω έναν δίδυμο μύθο ως προς τον Μεγάλο Αμπάι, με παρότρυνση του σπουδαίου κριτικού Δημήτρη Ραυτόπουλου που πρόσφατα μας άφησε μέρες. Ο αφηγητής, ένας Αλεξανδρινός βαμβακέμπορος που έχει μετοικήσει στην Ζανζιβάρη, [ονομαζόμενος σημειωτέον Μιχαήλ Μοδινός] θα ζήσει τη γέννηση της ουτοπίας· θα ταξιδέψει στην Εκουατόρια και θα συνδιοικήσει τα μυθικά, ανεξερεύνητα εδάφη της, έναν ολόκληρο αιώνα μετά την επιστημολογική διαμάχη για τις πηγές του Γαλάζιου Νείλου που απέδωσα μυθιστορηματικά στον Μεγάλο Αμπάι.
Το βιβλίο που προέκυψε μετά από επίπονη κυοφορία είναι η ιστορία του συνονόματού μου Αλεξανδρινού, και ταυτόχρονα ένα μυθιστόρημα που πραγματεύεται την σύγκρουση επιστήμης και πρωτογονισμού, τις διαμάχες περί τις πολιτισμικές αξίες και τον έρωτα της περιπέτειας. Θέλησα να αφηγηθώ μια τριπλή ιστορία για τα χρόνια της αποικιοποίησης της Αφρικής, καταγράφοντας με τη γλώσσα της “νέας δημοσιογραφίας” την ιστορία της αναζήτησης των πηγών του Νείλου. Ταυτόχρονα να δώσω ένα ταξιδιωτικό χρονικό με μια αναδρομική προβολή στο παρελθόν των εντυπώσεων και των εμπειριών ενός επινοημένου Έλληνα εξερευνητή στον οποίο –σε ένα παιγνίδι αντικατοπτρισμών- δίνω το όνομά μου. Και το κυριότερο, βασισμένος σε πραγματικά περιστατικά, να συζητήσω την έννοια μιας ουτοπίας όπως αυτή επιχειρήθηκε να συγκροτηθεί στην καρδιά της Αφρικής (για να καταλυθεί εντέλει εις βάρος της βούλησης των ανθρώπων που την δημιούργησαν).
Παρελαύνουν εδώ εξερευνητές όπως ο Μπάρτον και ο Σπηκ, ο Λίβινγκστοουν και ο Μπέηκερ που αναζητούν και ερίζουν για τις πηγές του ιερού ποταμού. Πολιτισμοί και φυλές συγκρούονται και συντήκονται, οι επήλυδες φτιάχνουν οικογένειες με τους γηγενείς και καλλιεργούν τη γη, οι Άραβες δουλέμποροι, που κυριαρχούσαν ως τότε σε αυτό το τμήμα της Αφρικής, απωθούνται. Σε μια σειρά οχυρών κατά μήκος του Λευκού Νείλου, μια παρθένα, αυτάρκης κοινωνία, αποκομμένη από τον πολιτισμό και τα ιστορικά βαρίδια, χτίζεται σταθερά επί περισσότερο από μια δεκαετία, δομεί τις αξίες της και παράγει επιστημονική γνώση, παρά τις αντιξοότητες. Ώσπου η Ευρώπη αποφασίζει να σώσει αυτά τα ξεχασμένα παιδιά της, που παραδόξως δεν θέλουν να σωθούν. Επιστημονικοί σύλλογοι και κοινωνικές οργανώσεις, ιεραπόστολοι και πολιτικοί ξεσηκώνονται γι αυτή την νησίδα πολιτισμού που απειλείται από τις επελάσεις των βαρβάρων. Την αποστολή θα αναλάβει ο περίφημος εξερευνητής, δημοσιογράφος και συγγραφέας Στάνλεϋ που θα διασχίσει την λεκάνη του ποταμού Κονγκό προκειμένου να έρθει σε επαφή με τον δόκτορα Σνίτσερ και τους ανθρώπους του στην Εκουατόρια. Μετά από ποικίλες διαμάχες και μια εξέγερση μέρους του στρατεύματος που δεν θέλει να αφήσει τη γη και τα σπίτια του, μια μακρά θλιβερή πομπή θα πάρει το δρόμο της φυγής προς τις ακτές του Ινδικού Ωκεανού. Εκεί ο Εμίν Πασάς, εν μέσω τιμών και δόξας, θα επιχειρήσει να αυτοκτονήσει για τη συντριβή του ονείρου του, το ίδιο εκείνο βράδυ που ο τηλέγραφος αναγγέλλει στον κόσμο την σωτηρία του και οι Γερμανοί άποικοι τον δεξιώνονται στην πρεσβεία τους.
Στον ύστερο 19ο αιώνα, και ενώ η αποικιοποίηση της Αφρικής βρίσκεται καθ’ οδόν, μια ουτοπία στήνεται στην καρδιά της ηπείρου, στα εδάφη όπου επί αιώνες αναζητούνται οι πηγές του Γαλάζιου Νείλου. Ένα άγημα Ευρωπαίων, Αιγυπτίων και Σουδανών, υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του φυσιοδίφη, γιατρού και εξερευνητή Έντουαρντ Σνίτσερ (ή Εμίν Πασά), αποκόπτεται από τον πολιτισμό, καθώς μια τζιχαντιστική επανάσταση μαίνεται στο Σουδάν. Σταδιακά μια νέα κοινωνία κτίζεται εκ του μηδενός, στην μυθική περιοχή των Μεγάλων Λιμνών, την επονομαζόμενη Εκουατόρια. Μέχρι που η Ευρώπη αποφασίζει να σώσει τα παιδιά της, έναν περίπου αιώνα μετά την ιστορία που αφηγείται ο Μεγάλος Αμπάι μου (Καστανιώτης 2007). Κι έτσι προκύπτει το δραματικό τέλος της μέσω της σωτηρίας ανθρώπων που δεν ήθελαν να σωθούν, αλλά να αφεθούν στις περιπέτειες της ουτοπίας τους.
Το βιβλίο Εκουατόρια έχει τμηθεί με Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2017 και Βραβείο του περιοδικού Literature 2016
Μιχάλης Μοδινός