ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ

Ο τόπος των ποιητών είναι η πατρίδα της γραφής τους. Εσάς πώς επηρέασε τη γραφή σας ο τόπος σας;

Πραγματικά είμαι πολύ συνδεδεμένος με τον τόπο που ζω, ή μάλλον με τους τόπους που έχω ζήσει, γιατί έχω ζήσει σε πολλούς τόπους και όχι σε έναν μόνο.
Ο πρώτος τόπος που έζησα, αλλά απ’ τον οποίον δεν έχω αναμνήσεις, παρά ελάχιστες, είναι όταν, δύο ετών, με πήρε ο πατέρας μου στην Αμερική. Γύρισα τριάμισι ετών, και μίλαγα αγγλικά. Χρειάστηκε να ξεχάσω τα αγγλικά και να ξαναμάθω τα ελληνικά. Απλά από εκείνον τον τόπο δεν έχω εμπειρίες και αναμνήσεις.
Από ‘κεί και πέρα, όμως, ο πρώτος τόπος που με σημάδεψε ήταν η Αθήνα και οι γειτονιές, γιατί αλλάξαμε πολλές γειτονιές. Εκείνη την εποχή υπήρχε η μανία των ανθρώπων να μετακομίζουν. Την 1η Σεπτεμβρίου που τέλειωναν τα συμβόλαια του μισθώματος στο νοίκι, αλλάζανε οι άνθρωποι σπίτι. Κι έβλεπες την Αθήνα γεμάτη κάρα, με τα πράγματα μιας οικογένειας που πήγαινε από το ένα σπίτι στο άλλο. Αυτή η εικόνα του τόπου της Αθήνας με τις συνεχείς μετακομίσεις με έχει σφραγίσει.
Αλλάξαμε πολλά σπίτια. Μέναμε στην περιοχή, στην αρχή, κοντά στην πλατεία Κυριακού, η οποία αργότερα λεγότανε πλατεία Βικτωρίας. Μετά στη Βάθη, αργότερα κοντά στο Μεταξουργείο, αργότερα, όταν μπήκα στο γυμνάσιο, μέναμε στην Πλάκα. Ύστερα έγινε ο πόλεμος και βρήκε ο πατέρας μου ένα σπίτι σε μια πολυκατοικία στη Βάθη πίσω από το Εθνικό Θέατρο. Αυτό το σπίτι είχε καταφύγιο, γιατί νομίζαμε ότι θα βομβαρδιστεί η Αθήνα… Και σ’ αυτό το σπίτι, για το οποίο έχω γράψει ένα εκτεταμένο ποίημα, έζησα από το 1940, που έγινε ο πόλεμος, μέχρι τα τέλη του 1959, που έφυγα για το Παρίσι. Το Παρίσι, ως τόπος, πραγματικά μ’ έχει σφραγίσει και έχει εκφραστεί στην ίδια μου την ποίηση.
Ένας άλλος τόπος που έχει εκφραστεί στην ποίησή μου είναι η Μακρόνησος και το στρατόπεδο εξορίστων του Αη-Στράτη. Πάντως οι τρεις πόλεις που με σφράγισαν είναι το Παρίσι, η Ρώμη, αλλά κυρίως η Αθήνα∙κι έτσι ένα από τα τελευταία μου ποιήματα λέγεται «Τρεις πόλεις».
Ακόμη και σήμερα αυτοί οι τόποι παίζουν ρόλο, γιατί είτε τους αναλογίζομαι, είτε τους ξαναβλέπω, είτε δε σταματάω να τους περιδιαβάζω. Τα ταξίδια στο εξωτερικό τα έχω περιορίσει αυτό τον καιρό, αλλά πάω συχνά στη Ρώμη και το Παρίσι. Έχουν παίξει σημαντικό, λοιπόν, ρόλο οι τόποι στη γραφή μου και οι άνθρωποι των τόπων. Οι φιλίες που έχω κάνει με Γάλλους και Ιταλούς παραμένουν έως σήμερα.