Τρίτη, 3 Νοεμβρίου 2020
Γράφτηκε από τον Domenico Carrara
Ο Οίκος της ποίησης είναι ένα έργο που προωθεί την αντιπαράθεση μεταξύ πολιτισμών, έναντι οποιασδήποτε μορφής εθνικιστικού κλεισίματος: τι εντύπωση σας προκαλεί σ’ αυτή την ιστορική στιγμή, όταν παρουσιάζονται τόσες δυσκολίες στις σχέσεις ακόμη και μεταξύ γειτονικών χωρών;
Σ.Π.: Σ’ αυτά τα είκοσι πέντε χρόνια, ο Οίκος της Ποίησης έχει γίνει ένα παγκόσμιο φαινόμενο αντοχής της ποιητικής λέξης, ένα περιβάλλον συναντήσεων μεταξύ ποιητών διαφόρων εθνικοτήτων. Ένας Πύργος της Βαβέλ, μια γέφυρα ώστε να μπορούν να βαδίζουν οι λέξεις. Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη και θλιβερή στιγμή και όλοι αισθανόμαστε θα τηv χάσουμε. Φυσικά, αυτοί είναι καιροί που θέτουν εμπόδια στις φιλοδοξίες μας όμως ταυτόχρονα μας βοηθούν στην αξιολόγηση του έργου μας μέχρι σήμερα, των υπέρογκων όγκων ποίησης που έχουν μεταφραστεί με φροντίδα και πάθος που έχουν περάσει από χέρι σε χέρι και έχουν αγαπηθεί από ανθρώπους διαφόρων κοινωνικών τάξεων και θρησκειών. Η ποιότητα των ποιημάτων στα βιβλία του Οίκου της Ποίησης μου δίνει την καλή ελπίδα ότι σύντομα θα επιστρέψουμε στο δρόμο για να επικοινωνήσουμε με φυσική παρουσία με το ρήμα που μπορεί να αλλάξει την προοπτική της ζωής μας και, γιατί όχι, να μας ωθήσει προς ένα νέο ξεκίνημα.
Πλησιάσατε την ποίηση μέσω του Jack Hirschman, ένας από τους τελευταίους εκφραστές της γενιάς beat: ποιες είναι οι κύριες διαφορές μεταξύ αυτών των ετών και του παρόντος, ακόμη και της συγγραφικής τέχνης.;
Σ.Π.: Ήδη στα μέσα της δεκαετίας του ’90 ο Alfonso Berardinelli είχε παρατηρήσει ότι η ποίηση είχε αρχίσει να γίνεται «παιδικός σταθμός », όπου οι ποιητές αναγνωρίστηκαν αμέσως και εύκολα ως μικροί Rimbaud, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Στα επόμενα χρόνια και μέχρι τις μέρες μας, έχουμε δει να γίνεται πραγματικότητα η δυσοίωνη προφητεία του Berardinelli: είμαστε πολύ ευγενικοί και υπομονετικοί με τις κακογραφίες αυτού του λαού ποιητών που απαιτούν την προσοχή μας. Επομένως, εάν η ποίηση έχει γίνει ένας εξομολογητικός χώρος που συμμετέχει μόνο εκείνος που την γράφει και αφήνει τον αναγνώστη στην πιο παγερή αδιαφορία, είμαι προσωπικά ευγνώμων στον Τζακ που το 2003 μου έδωσε το χειρόγραφο του ποιήματος του Path (Μονοπάτι). Εδώ ένα απόσπασμα από την όμορφη μετάφραση της Raffaella Marzano:
“Επίτρεψέ μου να σε ραγίσω, καρδιά.
Το να έχεις ραγισμένη καρδιά είναι η αρχή
κάθε αληθινού καλωσορίσματος “.
Και αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να γράψεις ποίηση. Πόσοι είναι πρόθυμοι να ραγίσουν τις καρδιές τους πριν αρχίσουν να γράφουν, αγαπητέ Domenico; Η κοινωνία μας κάποτε χαρακτηριζόταν από διάκριση μεταξύ καλού και κακού. Τώρα η επιλογή φαίνεται να είναι ανάμεσα στο εύκολο και το δύσκολο. Βλέπω με φόβο ότι οι σημερινοί ποιητές (και όχι μόνο οι νέοι) τείνουν στον εύκολο τρόπο δημιουργίας ποίησης. Περπατούν στο μονοπάτι της ελάχιστης κόπωσης.
Η αφήγηση ήταν πάντα ένας τρόπος για να χτίζεται η μνήμη και επίσης για να αντιμετωπίζετε μια δύσκολη περίοδος. Πιστεύετε κι εσείς ότι μπορεί να ισχύει και στις σημερινή εποχή; Μπορεί η λέξη, η λογοτεχνία, να ξαναβρούν ένα σκοπό, ίχνη αυτού του ήθους, που τόσο έχει ανάγκη και επείγει διότι έχει πια χαθεί στον δυτικό κόσμο;
Σ.Π.: Η λέξη δεν χάνεται. Απλά μερικές φορές είναι έντονη και άλλες φορές παραμένει ένα νεκρό γράμμα. Το γεγονός δεν με τρομάζει. Όλοι οι σκοτεινοί αιώνες δεν μπόρεσαν να παράγουν λέξεις, για να μιλά ο ένας στον άλλο. Η Δύση έχει από καιρό χάσει αυτή την ικανότητά της, η ανακατάκτησή της μου φαίνεται πολύ δύσκολη. Πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας σε άλλους ορίζοντες.
Ως πρώην ψυχίατρος, ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι μεγαλύτερες κοινωνικές και ψυχικές επιπτώσεις της πανδημίας;
Σ.Π.: Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι τρομακτικά ελαστικός: αντιδρά στα ερεθίσματα και δημιουργεί νέες συνάψεις σύμφωνα με τα εξωτερικά ερεθίσματα. Σε ένα δυστοπικό μέλλον, αναμένεται δυσανεξία της σωματικής επαφής με άλλα ανθρώπινα όντα, η απώλεια ευχαρίστησης και η εξαφάνιση πολλών λέξεων όπως σύντροφος και συνάδελφος, φεστιβάλ, εκδηλώσεις, συνελεύσεις κ.λπ. Αλλά η μεγαλύτερη απώλεια θα είναι αυτή των αισθήσεων, της αφής και της γεύσης.
Μπορεί η άρνηση της έκτακτης ανάγκης, που είναι τώρα διαδεδομένη σε όλο τον κόσμο, ξεκινώντας από γνωστούς πολιτικούς, να ερμηνευθεί ως ένα είδος ψυχολογικής απόρριψης, η συνέπεια του φόβου;
Σ.Π.: Η άρνηση της έκτακτης ανάγκης είναι το αποκορύφωμα του αγώνα κατά του Διαφωτισμού, φαινόμενο του οποίου είμαστε μάρτυρες εδώ και τριάντα χρόνια. Σιγά σιγά και με επιμονή βλέπουμε την εγκαθίδρυση ενός σκοταδισμού που έχει επηρεάσει την εργασία, την πολιτική, τις θρησκείες, τις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας, επομένως με τον κοινωνικό και ιδιωτικό χώρο: είναι η τυφλή βούληση της καταστροφής και του θανάτου, αγαπητή στον φασιστικό πολιτισμό. Δεν είναι λοιπόν μια απλή συνέπεια του φόβου, αλλά το σημείο άφιξης μιας ολόκληρης κουλτούρας της άσκησης του φόβου που μας επιβάλλει ως μια κατάσταση σκέψης.
Ο Giacomo Leopardi κρίθηκε ως απαισιόδοξος επειδή είχε επισημάνει την αδιαφορία της φύσης απέναντί μας και ότι έχει αλλάξει το μέγεθος του ρόλου του ανθρώπου στο σύμπαν: κατά την δική σας γνώμη, σε μια παρόμοια στιγμή, η ποίηση πρέπει να τεθεί ως παρόμοια έκκληση για διαύγεια ή να επιχειρήσει τον δρόμο της παρηγοριάς;
Σ.Π.: Εκπαιδεύτηκα στην Ιταλία στηv δεκαετία του 1970, και την λογοτεχνία της παρηγοριάς την ταξινομώ απλά ως αντιδραστική και χυδαία. Απαισιόδοξος απ’ τη φύση μου και αισιόδοξος λόγω θέλησης αναγνωρίζω τον Giacomo Leopardi ως δάσκαλο της ζωής: ως σκεπτόμενος άνθρωπος δεν μπορώ παρά να αισθάνομαι λυπημένος και αγχωμένος λόγω της πανδημίας, αλλά πρέπει να διατηρήσουμε το φως της ελπίδας. Ζούμε την περίοδο του «μαύρου ήλιου». Ωστόσο, η κατάθλιψή μας πρέπει να μετατραπεί σε ενεργή κατάθλιψη, όχι παθητική και αυτοκτονική, αλλά γεμάτη θετική ενέργεια. Ο ήλιος έχει γίνει μαύρος αλλά είναι ακόμα ο ήλιος. Η διαύγεια του Leopardi να μας είναι παράδειγμα.
(μετάφραση στα Ελληνικά, Σίσυ Μωισειάδου)
ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΑΣΤΑΚΑΣ
Με τον Τζακ Χίρσμαν