Όταν καταγράφει η τέχνη μία βιωμένη κοινωνική αναπαράσταση, η πολιτική είναι ήδη ένοχη. Η τέχνη δε μιμείται τη ζωή. Με φαντασία και ρεαλιστική οπτική, με χρήση συμβόλων και ευαισθησία, αποτυπώνει κοινωνικές διεργασίες. Χαρακτηριστική η περίπτωση των πογκρόμ κατά μεταναστών. Πώς τα είδε αυτά η τέχνη; Πώς είδε τα πογκρόμ των ακροδεξιών κατά των προσφύγων και των μεταναστών; Από όσο ξέρω μόνο ο κινηματογραφικός φακός πλησίασε το θέμα ως σκηνές, άλλοτε δυναμικές σε πρώτο πλάνο κι άλλες φορές ως φόντο δράσης. Η πεζογραφία πολύ υποτονικά, η δε ποίηση έως και καθόλου (βεβαίως έχουμε δεκάδες ποιήματα για την προσφυγική κρίση και τις συνθήκες διαμονής τους από ανθρωπιστική οπτική, αλλά όχι για ποκρόμ -όσο τουλάχιστον ξέρω) Στην -αδιάφορη για μένα- ταινία “Ροζ Ολοταχώς” μόλις το 2001) του Δημήτρη Γιατζουτζάκη (με τον Χάρη Ρώμα σε ρόλο δημοσιογράφου της κλειδαρότρυπας), φασίστες κάνουν ντου σε πάρκο με άστεγους Κούρδους πρόσφυγες. Εκεί την γλιτώνουν οι πρόσφυγες και μπαίνει σε πρώτο πλάνο η ομοφοβία των ακροδεξιών με στόχο τον Ρώμα που εμφανίζεται από σπέκουλα ως ομοφυλόφιλος. Ο “όμηρος” (2004) του Κωνσταντίνου Γιάνναρη ενσωματώνει στην υπόθεση την αστυνομική βία κατά μεταναστών. Στο θεματικό “πέρασμα” (2006) του Δημήτρη Σταύρακα, έχουμε πιο υποτονικά την εικόνα, κυρίως ως απειλή. Στην “Ακαδημία Πλάτωνος” (2009) του Φίλιππου Τσίτου δεν έχουμε πογκρόμ, αλλά έχουμε όλο το σκεπτικό και τις λεκτικές επιθέσεις που αργότερα θα γίνουν βίαιες επιθέσεις. Στη θεματική “Κανένας” του Χρήστου Νικολέρη (2010) δεν θυμάμαι πογκρόμ, αν κι εκεί η έμφαση δίνεται στη σαιξπηρική διεθνική σχέση των δύο νέων και τις συγκρούσεις των “Καπουλέτων” και “Μοντέγων”. Το “Λούφα και παραλλαγή: Σειρήνες στη στεριά” το 2011 (γυρισμένο σαφώς στις αρχές ή νωρίτερα της έναρξης των μνημονίων) καταγράφει σκηνές με βίαια πογκρόμ κατά αλλοδαπών (με τον Ρένο Χαραλαμπίδη σε ρόλο ακροδεξιού δημοσιογράφου ως αναγνωρίσιμη μορφή στην οποία οι φασίστες στέκονται σούζα). Στην βραβευμένη ταινία του Πάνου Κούτρα “Xenia” (2014) έχουμε και πάλι πογκρόμ κατά μεταναστών με την έμμεση στήριξη πια της αστυνομίας. Στο “Ένας Άλλος Κόσμος” (2015) του Χριστόφορου Παπακαλιάτη έχουμε οργανωμένη δολοφονική επίθεση με όπλα κατά προσφύγων (ο αείμνηστος Μηνάς Χατζησάββας χάνει την κόρη του σε τέτοια επίθεση στην οποία συμμετέχει). Σκηνή με πογκρόμ, αν θυμάμαι καλά, έχει και η “πλατεία Αμερικής” (2016) του Γιάννη Σακαρίδη.
Φωτογραφία: Σάκης Βαβαλίδης
