ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΟΥΣΚΑΣ
“Χοϊκά Χάικου και Δεπέλλιχοι συν δύο δοκίμια”
Σχέδια εξωφύλλου, προμετωπίδας και εσωτερικά :Νεφέλη-Μαρίνα Ρούσκα
Εκδόσεις Κοράλλι/2021
“Τι είναι το χάικου; Μα η μέγιστη συγκέντρωση της ουσίας αυτών που θα έλεγε ο συγγραφέας σε εκατοντάδες σελίδες ή ο ποιητής σε λίγους στίχους, συμπυκνωμένη ακριβώς στο ελάχιστο λεκτικό κύτταρο των δεκαεπτά συλλαβών με μία χθόνια μουσικότητα. Όχι στην τύχη, μα πλασμένο έτσι ώστε να είναι ικανό να προκαλέσει τουλάχιστον όσες διεργασίες (σκέψεις, αντιδράσεις, συνειρμούς, συναισθήματα, ταύτιση, θαυμασμό, έκσταση, διάλογο, κλπ) μπορεί να προκαλέσει και ένα εκτεταμένο κείμενο ή ένα ποίημα. Αν έχει ταυτόχρονα και τη χάρη να μπορεί να διαβαστεί με μία εκπνοή, τότε το αποτέλεσμα εκτός από ταξιδιωτικά σαγηνευτικό βιώνεται και ως λυτρωτικό.
Ως το ελάχιστο λεκτικό αναπόσπαστο μέρος του Όλου, το χάικου είναι ικανό να το εκπροσωπεί, ακόμα και μόνο του, όπου και αν βρεθεί. Είναι η μικρότερη ολοκληρωμένη, πλήρως ενσωματωμένη αναφορά στο Παν. Αν ανθρώπινο χέρι καταφέρει να την αποσπάσει, μεταμορφώνεται σε αγγελιαφόρο μικρογραφία του Παντός.
Όπως η Νίκη της Σαμοθράκης στο Λούβρο.
Στη γλώσσα, είναι η περαιτέρω συμπύκνωση του Ποιητικού Λόγου στο απολύτως ελάχιστο δυνατόν: στο μέγιστο –δια των αισθήσεων ή δια του υποσυνειδήτου– αντιληπτό DNA του. Η ελληνική το κατορθώνει ακόμα και με έναν μόνο στίχο, έτι δε περισσότερο, μπορεί να συμπιέσει το ελατήριο αυτού μέχρι το ελάχιστο των τριών λέξεων (π.χ. «έρως ανίκατε μάχαν», «ζώον δίπουν άπτερον», «σκιάς όναρ άνθρωπος», «έξις δευτέρα φύσις» κ.α.), ή το κατώτατο όριο των δύο (π.χ. «θαρσείν χρή», «γνώθι σαυτόν», «χρόνου φείδου», «μηδέν άγαν», «σοφίαν ζήλου», κ.α.).”
τεχνουργείν
προς σεμνότυφους:
αν Ποίηση μη Έρως
έκθεση μάλλον
*
στοχάζεσθαι
μόνο στη μάνα
πάνα όταν αλλάξεις
καταλαβαίνεις
*
χρονίζεσθαι
γήρας σημαίνει
προεφηβείας τρέλα
φοβολουσμένη
*
Half Note
ο συνωστισμός
δεν ενοχλεί κανέναν
στο κοιμητήρι
———————————————————————————
“Δεκαπεντασύλλαβοι υπάρχουν κάθε ημέρα στη ζωή μας κι ας μην το συνειδητοποιούμε. Γνωμικά, παροιμίες, αποφθέγματα, ρήσεις του λαού πάντοτε στο προσκήνιο, ισχυροποιούν επιχειρήματα όχι μόνον στον γραπτό αλλά και στον προφορικό λόγο. Ένα φαινόμενο καθαρά ελληνικό, ευρισκόμενο σε μη Ευκλείδεια παραλληλία με το ιαπωνικό, καταδεικνύει την αβίαστη συμπόρευση ελληνικού δεκαπεντασύλλαβου και χάικου.
Δύο συλλαβές λιγότερες, παραπλήσιοι περιορισμοί: ένας στίχος συνεχής ή σε δύο τμήματα, με δεκαπέντε συλλαβές. Δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «ελληνικό χάικου», διότι (α) προϋπήρχε των χάικου (β) ο όρος αυτός αναφέρεται σε χάικου γραμμένο στην ελληνική γλώσσα.
Σε αυτή την ελληνική δεκαπεντασύλλαβη ποιητική αποκρυστάλλωση, με την οποία συγγενεύει το (μεταγενέστερο αυτής χάικου), αξίζει μία ιδιαίτερη ονομασία. Χρησιμοποιώντας συλλαβές και γράμματα από τον κατ’ εμέ λεκτικό της προσδιορισμό ως: «αυτοτελής δεκαπεντασύλλαβος ελληνικός στίχος», την ονομάζω και θα αποκαλώ στη συνέχεια ως «δεπέλλιχο».
Δεπέλλιχος = αυτοτελής δεκαπεντασύλλαβος ελληνικός στίχος.
Κατ’ αντιστοιχία, θεωρώ πως τα χάικου είναι δεκαεπτασύλλαβες
ποιητικές αποκρυσταλλώσεις, ανάλογες του ελληνικού δεκαπεντασύλλαβου επιγράμματος, ανάλογες των δεπέλλιχων…
Τολμώ να στεριώσω έναν τελευταίο λίθο: Σε έργα σπουδαίων
μας ποιητών, είναι κρυμμένοι αδαμάντινοι δεπέλλιχοι. Πολλά ποιήματά τους αποτελούνται από αλληλουχίες αυτοτελών νοηματικά
δεκαπεντασύλλαβων ποιημάτων του ενός στίχου, τα οποία θα μπορούσαν κάλλιστα να αυτονομηθούν. Επιλέγω ως παράδειγμα στίχους από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους του Διονυσίου Σολωμού. Όσοι έχουν επαφή με τα ιαπωνικά χάικου, εκτός από τον διαμορφισμό, θα καταλάβουν πλήρως τη συνάφεια, τη σχέση, και το από τις ίδιες πηγές εκρέον λάλον ύδωρ:
• Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει.
• Τρέμ’ η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της.
• Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη.
• Νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!”
δεπέλλιχοι χοϊκοί
το τζάκι καίει
όλα τα ξύλα
αδιακρίτως
*
φερέτρου πολυτέλεια
το χώμα δε γνωρίζει
*
η πράξη λόγω τίκτεται
ο λόγος μέσω πράξης
*
όσο αν τρέξεις δεν μπορείς
τη σκέψη σου να φτάσεις
Νεφέλη-Μαρίνα Ρούσκα
Νεφέλη-Μαρίνα Ρούσκα