Κατερίνα Ντίνου, Μέχρι κάθε αύριο, Εκδόσεις 24 γράμματα, 2024
Γράφει ο Βαγγέλης Τασιόπουλος
Σχολιάζοντας την ποιητική συλλογή της Κατερίνας Ντίνου «Πέτρα αιώνια» , το 2023, είχα επισημάνει τότε την καθοριστική σχέση που καλλιεργείται συστηματικά στα γραπτά της ανάμεσα στον χρόνο και τα συμβάντα. Έγραφα: Τα περιστατικά, οι συμπτώσεις οι αβελτηρίες και οι υποθέσεις συνθέτουν το ιστορικό του βίου. Έτσι πίσω από τις ανεπάρκειες και το σκοτεινό φως της ψυχής ο έρωτας παραμερίζει τα ίχνη, τις αδυναμίες, τα μικρά… ώσπου να φτάσεις στο ελάχιστο έστω κέρδος. Εκείνο που σε λυτρώνει και συμπυκνώνεται στο «έκανες το καθήκον σου». Νομίζω πως η στάση της Κατερίνας απέναντι στα πράγματα και τα γεγονότα δεν είναι απλά μια υποστηρικτική διάθεση για να εκφραστούν τα όσα συνωστίζονται μέσα της, αλλά μια συνειδητή θέση η οποία αποτυπώνεται στο δημιουργικό αποτέλεσμα. Στο νέο ποιητικό της βιβλίο «Μέχρι κάθε αύριο» διακρίνω στην εσωστρεφή ποιητική της Κατερίνας Ντίνου, όπως προηγουμένως, την ίδια αγωνία της μεταφυσικής αναζήτησης, τα ερωτήματα που δεν επιδέχονται εύκολες απαντήσεις, τους απολογισμούς των πράξεων, τα λάθη και τις συνέπειες που χορεύουν έναν άτακτο χορό. Όπως δηλώνεται και στον τίτλο, υποστηρίζεται η αμοιβαιότητα ανάμεσα στην ύπαρξη και στην διάρκεια της ζωής. Η ποιήτρια στήνει ένα ψηφιδωτό εσωστρέφειας, ένα ημερολόγιο στο οποίο ιστορείται η θυσιαστική πορεία του εγώ. [… Γράφω για όλα εκείνα/ που χωρίς εσένα/ πανηγυρίζουν άγραφα/ μια άγονη ελευθερία.] θα ομολογήσει για να παραλλάξει τα σκοτάδια με φως, καθώς η χαμηλόφωνή γραφή της εκρήγνυται ενίοτε, ούτως ώστε από τις ρωγμές του συμπαγούς εγώ να αναδυθούν οι απώλειες, τα αδιέξοδα, οι διαψεύσεις, τα κενά που ορίστηκαν ως απουσία.
Η ποιητική συλλογή «Μέχρι κάθε αύριο», της Κατερίνας Ντίνου διαρθρώνεται σε τρεις ενότητες, τους ετεροχρονισμούς, την επανασύνδεση και τις επιστολές.
Στο πρώτο μέρος η ποιήτρια περιγράφει τις μικρές στιγμές του βίου, ερωτικές ιστορίες, βασανιστικές περιπέτειες, άνθρωποι και ατοπήματα παρελαύνουν σε τόπους ταπεινούς, οι αντιπαροχές των δρώντων προσώπων, ή του εγώ που επιμερίζεται και διαθλάται στο συνεχές του χρόνου. Άλλωστε οι απολογισμοί λειτουργούν ως αναλγητικά δίνοντας φωνή στην εσκεμμένη σιωπή και την τυραννική αγωνία. Στο ποίημα, Ατροφικές ευθύνες, γράφει: [Ασήμαντα τα καινούργια αποσπάσματα/ περνάνε με σειρά ύψους/ μπροστά στα κλειστά καφενεία/ […] κι εμείς/ πάντα εμείς/ παντού εμείς/ με τον κόσμο στο αριστερό μας χέρι ολόκληρο/ και άμαχο το δεξί/ να ατροφεί από τη ρίζα της μνήμης του.]σ.18
Στο παιχνίδι έχει εξασφαλίσει την κυριαρχία της η καθημερινότητα, η ρουτίνα η οποία μεγεθύνει τα αδιέξοδα. Τα νωθρά όνειρα ανταλλάσσονται με ένα επιβεβλημένο χρέος, όρος απαράβατος του εφησυχασμού και της δολιοφθοράς των συνειδήσεων. [ θρηνούμε δίπλα σε ετοιμοθάνατα δωμάτια/και μετά/ ούτε χέρια /ούτε τοίχοι.] σ.19
Κάποτε όμως οι σιωπές διαρκείας γίνονται υποταγή και το περιβάλλον ευνοϊκό για να ανασυγκροτήσει το είναι του ανθρώπου έως την εξέγερση. την νομοτέλεια αυτή δεν την αγνοεί η ποιήτρια έτσι εξεγείρεται: [ θα πληρώσουν οι συλλέκτες της αναγέννησης/ τη βαθιά τους άγνοια/ απρόσεκτα να ξεθάψουν τη φωνή μου/ φονεύοντας ανέμους / που τη φυλάκισαν.] σ.24
Η τέχνη είναι το σωτήριο μέσο, το όχημα για τις πτήσεις και τον χορό των ανέμων: [… Κι όσο τα γραμμένα μου θα μνημονεύετε/ εγώ απρόσεκτα/ θα βάζω τα δάχτυλα στο ρεύμα/ για τις ασφαλείς μου πτήσεις να σηκώνω ανέμους.] σ.25
Η απολογητική διάθεση της Κατερίνας Ντίνου συνεχίζεται και επόμενα ποιήματα της ενότητας «Ετεροχρονισμοί», μόνο που αυτή τη φορά το εγώ συλλειτουργεί στο πλαίσιο μιας αμφίδρομης αντίδρασης μέσα στο πλήθος και την συλλογική εμπειρία την αντιμετωπίζει ως παρηγοριά. Ενδεικτικό είναι το ποίημα «Προσευχή» σ.28 στο οποίο η καταλλαγή και η γαλήνη επαφίενται στο Θεό. Η ανθρώπινη ιδιότητα στη συνέχεια προβάλλεται μέσω προσωπικών βιωμάτων και η έκφραση αποκτά τα χαρακτηριστικά του κάθε περιστατικού, διαμορφώνοντας έτσι το ημερολόγιο των αναμνήσεων. Οι μικρές νίκες και ήττες εκφράζονται από τη μέσα φωνή της ποιήτριας με συμπαραστάτη τον άνθρωπο που σώπασε/που κράτησε/ ένα μικρό καλοκαίρι στην παλάμη /που ακολούθησε/ τα βήματα της μεγάλης γιορτής/ που έφυγε νωρίς / που γύρισε αλυσοδεμένος/ που χάρισε το τελευταίο βλέμμα στα πουλιά. σ.27
Στην δεύτερη ενότητα «Επανασύνδεση» η Κατερίνα Ντίνου βάζει ένα όριο: ένα απόγευμα στη Σκόπελο, κι αυτό έχει μιαν ιδιαίτερη σημασία κυρίως για εκείνη, αφού λειτουργεί ως ανάχωμα και αυτογνωσία. Τα γεγονότα στην ενότητα αυτή την περιέχουν, καθώς αποκτά η ποίησή της μιαν αίσθηση ομιλίας, γίνεται λιγότερο σκοτεινή. Το αντικείμενο του πόθου είναι ο αμήχανος συνομιλητής που σιωπά. Εδώ η γυναίκα τακτοποιεί τις αναμνήσεις, επιστρέφει στα όνειρα και τις διαψεύσεις, την αγωνιώδη αναζήτηση του άνδρα που ήταν. Η ανασύσταση του παρελθόντος είναι ακριβώς μια εμπειρία ζωής που την επιβεβαιώνει: Μέσα στο σώμα μου/ έχω άλλα σώματα/ τροφοδοτώ τα όργανά τους./ θα γράψει σ.47 Και ακολούθως στο ποίημα «Ερωτική ιστορία» Ήμασταν εκεί/ ώρες/ μέρες μήνες ξεχασμένοι/…/ σκαρφαλώναμε παράφρονες/ εραστές των αφύλακτων πτώσεων/ στο σκληρό έδαφος∙// σε έψαξα στα χρόνια που θα έρθουν/… σ.51 Πέραν όλων των παραπάνωη ποιήτρια εμφορείται από μια παράφορη νοσταλγία και προσπαθεί να περιγράψει την σύζευξη του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον. Την απασχολεί η διάρκεια κι ό,τι έχει επιβιώσει από τις ερωτικές συναλλαγές και υποσχέσεις. Μέχρι κάθε αύριο, το κεντρικό ποίημα και ο συνεκτικός δεσμός ολόκληρης της συλλογής. σ.54 Η τελευταία μας συμφωνία/ μια μέρα ήταν/ τη θυμάμαι να τρέχει πίσω μας/ ολόκληρη/ να φωνάζει τις ανυπόμονε ζωές/ που έσταζαν από το πρωί/ στα στρωμένα σκεπάσματα. /Κοιμήσου ήσυχος πια./ Ξεπλήρωσε η μέρα εκείνη/ κάθε εκκρεμότητα/ κι αν χωρίς ίχνος τέλους/ σε μια διασταύρωση τελείωσε/ εκεί που / εκεί που οι δρόμοι δεν ξεχωρίζουν τις αποχρώσεις,/ ποιος φορούσε λευκά/ ποιος ξέχασε τα φώτα αναμμένα/ ποιος έμεινε εκεί/ ποιος πέρασε απέναντι,/ έχουμε ακόμα καιρό/ για καινούργιους αδιευκρίνιστους / αποχαιρετισμούς/ και καλοπληρωμένες/ ατελείς συμφωνίες.
Πρέπει να επισημάνω πως στην ενότητα αυτή το εγώ συμπληρώνεται από ένα α’ πληθυντικό πρόσωπο «Εμείς» που συνιστά την ενότητα και το μοίρασμα των σχέσεων, αφού ό,τι και να συμβεί «θα έχουν κερδίσει τα τραγούδια» σ.71
Στις δεκαπέντε επιστολές -ποιήματα που ακολουθούν η Κατερίνα Ντίνου σκιαγραφεί το αντικείμενο του πόθου. Απευθύνεται ευθαρσώς σε κάποιο πρόσωπο το οποίο δυνητικά βρίσκεται στη θέση του παρακολουθήματος του βίου. Είναι επί της ουσίας είναι ένα κάλεσμα στον αγαπημένο, αλλά και στην ίδια να μεριμνήσει- να μεριμνήσουν και να φροντίσουν από κοινού τις ακριβές στιγμές τους. Ο απολύτως προσωπικός τόνος και ο τρόπος γραφής θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως δημόσιο ημερολόγιο με τις εξομολογήσεις, αλλά και τις ασάφειες που επιβάλλουν μια τέτοια έκθεση. Το ιδιαιτέρως ενδιαφέρον αυτής της ενότητας είναι το ό,τι στις επιστολές περιλαμβάνονται και οι απαντήσεις, άρα παρακολουθούμε την συνομιλία δυο ανθρώπων που από τη μια μιλούν για «επικίνδυνα φεγγάρια» σ.76 , απώλειες και αποχαιρετισμούς κι από την άλλη με τα ίδια υλικά χτίζονται κάθε φορά οι επιστροφές, αφού έτσι κι αλλιώς «οι ιστορίες από το τέλος γράφονται» σ.91
⁕(Ομιλία κατά την παρουσίαση του βιβλίου στη Θεσσαλονίκη στις 2 Δεκεμβρίου 2024)
Βιογραφικό Βαγγέλης Τασιόπουλος