Αντώνης Λιάκος, Ο ελληνικός 20ός αιώνας, Εκδόσεις Πόλις, ISBN 978-960-435-698-0
“Ο ελληνικός 20ός αιώνας”: Μια πολιτική πράξη μνήμης.
Πολυδιάστατη προσέγγιση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας
Γράφει η Μίνα Πετροπούλου
Εισαγωγή
Το έργο του Αντώνη Λιάκου, με τίτλο “Ο ελληνικός 20ός αιώνας”, αναδύεται ως ορόσημο στην ιστοριογραφία της σύγχρονης Ελλάδας, αποκαλύπτοντας τις πολυάριθμες και σύνθετες πτυχές της ελληνικής ιστορίας. Σε μια εποχή όπου οι ιστορικές αφηγήσεις συχνά περιορίζονται σε επιφανειακές αναλύσεις και απλοϊκές ερμηνείες, ο Λιάκος προχωρά σε μια τολμηρή ανασύνθεση της ελληνικής πορείας από το 1912 έως την πρόσφατη οικονομικοπολιτική κρίση. Μέσα από μια πολυπρισματική και πολυδιάστατη προσέγγιση, ο συγγραφέας μας προσκαλεί να εξερευνήσουμε τις ρίζες, τις προκλήσεις και τις μεταμορφώσεις που καθόρισαν τη σύγχρονη ελληνική ταυτότητα.
Ιστορική Ανασύνθεση και Πολυδιάστατη Προσέγγιση
Εκεί που πολλοί ιστορικοί παραθέτουν, ο Λιάκος συνθέτει. Όπως σωστά έχει σημειωθεί, ο συγγραφέας οικοδομεί ένα ιστορικό αφήγημα τύπου histoire totale (Κορνέτης 2021), συνδυάζοντας μακρά διάρκεια και τοπική εμπειρία, θεσμικά γεγονότα και προσωπικά βιώματα, το συλλογικό και το ατομικό (Hobsbawm 1994).
Δεν αρκείται απλώς στη χρονολογική παράθεση γεγονότων. Αναλύει τις ιστορικές διεργασίες που συνδέουν κρίσιμες στιγμές, όπως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Εμφύλιος Πόλεμος, οι μεταπολιτευτικές εξελίξεις και η οικονομική κρίση. Δημιουργεί έτσι ένα πλέγμα αλληλεξαρτήσεων που φωτίζει τις αιτίες και τις συνέπειες των γεγονότων, προσφέροντας μια σφαιρική εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας.
H αφετηρία του βιβλίου δεν είναι η καθιερωμένη και συνήθης. Ξεκινά το χρονικό του το 1912 και το φτάνει ως τη σύγχρονη εποχή, ως τις πρώτες ρωγμές της δημοσιονομικής κρίσης. Η επιλογή αυτή είναι βαθιά πολιτική και ιστοριογραφική: υπενθυμίζει πως η Ιστορία δεν είναι ποτέ ουδέτερη και ο τρόπος που τη δομούμε μάς αποκαλύπτει περισσότερα από όσα αφηγούμαστε.
Η προσέγγιση του είναι πολυδιάστατη, καθώς συνδυάζει πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές πτυχές της ιστορίας. Εξετάζει τις επιρροές των διεθνών ρευμάτων, των ιδεολογικών συγκρούσεων και των κοινωνικών κινημάτων, αναδεικνύοντας τη σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων. Αυτή η ολιστική ανάλυση επιτρέπει στους αναγνώστες να κατανοήσουν πώς οι ιστορικές συνθήκες διαμόρφωσαν την ελληνική κοινωνία και την πολιτική της σκηνή.
Δεν διστάζει να ασκήσει κριτική στις κυρίαρχες αφηγήσεις της ελληνικής ιστορίας, αμφισβητώντας στερεότυπα και μύθους που έχουν διαμορφώσει την εθνική ταυτότητα. Μέσα από μια διαδικασία αυτοκριτικής, προτείνει νέες ερμηνείες που αναδεικνύουν τις αντιφάσεις και τις προκλήσεις που αντιμετώπισε η Ελλάδα. Αυτή η προσέγγιση ενθαρρύνει τον αναγνώστη να σκεφτεί κριτικά και να αναθεωρήσει τις προκαταλήψεις του σχετικά με την ελληνική ιστορία, όσο και αν ο τρόπος που έχει διδαχθεί την ιστορία στα σχολικά του (και όχι μόνο) χρόνια ή έχει συνηθίσει να παρουσιάζονται εξηγήσεις και ερμηνείες γεγονότων και συνθηκών-συγκυριών, είναι τρόπος μιας στερεοτυπικής προσέγγισης των ιστορικών δρώμενων. Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι ο Λιάκος επισημαίνει “αυτό που συνήθως περνάει απαρατήρητο – αυτό που συνηθίζουμε τόσο την παρουσία του που δεν το θεωρούμε άξιο λόγου… Το ρηξικέλευθο έγκειται στην επισήμανση του ίδιου του θέματος· στο να σκεφτούμε πέρα από τα πεδία μέσα από τα οποία έχει διαμορφωθεί η ιστορική μας συνείδηση” (Καρπόζηλος 2020)
Ο συγκεκριμένος ιστορικός δεν περιορίζεται στην αναπαραγωγή γνωστών αφηγήσεων, αλλά προχωρά σε μια βαθύτερη ανάλυση των ιστορικών φαινομένων, αναζητώντας τις ρίζες τους και τις επιπτώσεις τους στην παρούσα συγκυρία. Η εναλλαγή ανάμεσα σε κοινωνικές, πολιτισμικές και οικονομικές προσεγγίσεις δημιουργεί ένα πολυδιάστατο αφήγημα που προκαλεί τον αναγνώστη να επαναστατήσει απέναντι στις απλοϊκές ερμηνείες της ελληνικής ιστορίας.
Σύνδεση με το Παρόν
Χαρακτηριστική είναι η σταθερή προσπάθεια σύνδεσης ιστορίας και παρόντος. Ο Α. Λιάκος συνδέει τις ιστορικές εξελίξεις με τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, όπως η οικονομική κρίση και οι κοινωνικές ανισότητες. Για τον συγκεκριμένο η κατανόηση της ιστορίας είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση των σημερινών ζητημάτων. Μέσω αυτής της σύνδεσης, ο αναγνώστης αποκτά ολοκληρωμένη εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας κατανοώντας πως οι ιστορικές ρίζες επηρεάζουν τις σύγχρονες προοπτικές.
Σε αυτό το αποτέλεσμα συμβάλλει η ικανότητά του να συνδυάζει την ακαδημαϊκή rigor με την προσβασιμότητα. Το ύφος του είναι ευχάριστο και κατανοητό, γεγονός που καθιστά το έργο του προσιτό τόσο σε ειδικούς όσο και σε αναγνώστες χωρίς ακαδημαϊκό υπόβαθρο. Η δομή του βιβλίου, με τις συχνές διακοπές για ερωτήσεις και παρατηρήσεις, δημιουργεί μια διαδραστική διάσταση στην αφήγηση, προσελκύοντας τον αναγνώστη σε διαρκή αναζήτηση και προβληματισμό.
“Ο ελληνικός 20ος αιώνας” δεν είναι απλώς μια ιστορική αναδρομή. Είναι πρόσκληση σε μια βαθύτερη κατανόηση της ελληνικής ταυτότητας. Μέσω της ανασύνθεσης και της πολυδιάστατης προσέγγισης, ο Λιάκος μας καλεί, κατανοώντας τη σύνθετη φύση της ελληνικής ιστορίας, να συμμετάσχουμε σε μια διαρκή συζήτηση για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας, την οποία “αντιλαμβάνεται ως κύτταρο σε συνεχή μεταβολισμό με το περιβάλλον του” (Λιάκος 2019).
Σύνθεση και Πολυπλοκότητα
Η κυρίαρχη θεματική του έργου είναι η έννοια της “σύνθεσης”, την οποία υπερασπίζεται με ολιστική προσέγγιση και διαλεκτική σκέψη. Προσεγγίζει την έννοια της σύνθεσης ως μια διαδικασία που ενσωματώνει διαφορετικές πτυχές της ελληνικής πραγματικότητας. Προσπαθεί να συνδυάσει φαινομενικά ασύμβατα στοιχεία της ελληνικής πραγματικότητας, όπως οι κοινωνικές διεργασίες και οι κρατικές πολιτικές, οι οποίες συχνά βρίσκονται σε αντίθεση. Αυτή η ολιστική ματιά επιτρέπει την κατανόηση των κοινωνικών φαινομένων ως αλληλεπιδρώντα στοιχεία που διαμορφώνουν την πολιτιστική και πολιτική ζωή. Η διαλεκτική μέθοδος που χρησιμοποιεί επιτρέπει την εξερεύνηση των διάφορων αντιφάσεων και των αντιθέσεων μέσα στην ελληνική κοινωνία όπως η συνύπαρξη παραδοσιακών αξιών με σύγχρονες αντιλήψεις που μπορεί να οδηγήσει σε νέες μορφές πολιτισμικής έκφρασης.
Η πολυπλοκότητα αναδεικνύεται μέσα από την επιλογή ποικιλίας πηγών, από λαϊκά τραγούδια και κινηματογραφικά έργα έως πολιτικά μανιφέστα, που λειτουργούν ως πρώτης τάξεως παλμογράφοι των μετασχηματισμών της ελληνικής κοινωνίας.
Τα λαϊκά τραγούδια, καθρέφτες της κοινωνικής πραγματικότητας που αποτυπώνουν τις ανησυχίες, τις ελπίδες και τις προσδοκίες του λαού, αναλύονται από τον Α. Λιάκο ως τρόπος αποκάλυψης των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών της εποχής τους. Ο κινηματογράφος πάλι, ως μορφή τέχνης, προσφέρει μια μοναδική οπτική γωνία για την κατανόηση της κάθε κοινωνίας. Ο Λιάκος εξετάζει ταινίες που καταγράφουν την καθημερινότητα και τις πολιτικές αλλαγές, αναδεικνύοντας τις μετασχηματιστικές διαδικασίες που βιώνει η ελληνική κοινωνία. Η χρήση ιστορικών κειμένων και προσωπικών μαρτυριών από την άλλη ενισχύει την ανάλυσή του, προσφέροντας μια περισσότερο ολοκληρωμένη εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας.
Το σύνολο αυτών των πηγών επιτρέπει την κατανόηση των κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες των ανθρώπων, γιατί αξίζει να σημειωθεί ότι στον πυρήνα του βιβλίου δεν βρίσκονται μόνο οι “μεγάλοι άνδρες” της Ιστορίας αλλά οι άνθρωποι της καθημερινότητας, οι “ανώνυμοι πρωταγωνιστές” (Καρπόζηλος 2020). Εκείνοι που επιβίωσαν, πάλεψαν, έζησαν και μεταμόρφωσαν την κοινωνική εμπειρία. Εργάτες, γυναίκες, πρόσφυγες, φοιτητές, μετανάστες. Οι φωνές τους μπλέκονται στον λόγο του Α. Λιάκου όχι ως υποσημειώσεις, αλλά ως πυρήνας της ερμηνείας (Σβορώνος 2017). Η αφήγηση αποκτά μια ενσώματη διάσταση: δεν είναι απλώς ερμηνεία, αλλά και μνήμη που πονά και διδάσκει
Στην προσπάθεια βαθύτερης ανάλυσης επιμένει στο τρίπτυχο: αναζήτηση ριζών – επιπτώσεις στην παρούσα συγκυρία – αμφισβήτηση απλοϊκών ερμηνειών. Αναζητά τις ρίζες των καταστάσεων, εξετάζοντας πώς ιστορικά γεγονότα και κοινωνικές αλλαγές αλληλεπιδρούν και προκαλεί τον αναγνώστη να σκεφτεί τις επιπτώσεις τους στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Για παράδειγμα, η ανάλυση της οικονομικής κρίσης του 2010 μπορεί να συνδεθεί με ιστορικές διαδικασίες, όπως η ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας κατά τον 20ό αιώνα. Σταθερά ενθαρρύνει τους αναγνώστες να αμφισβητήσουν απλοϊκές ερμηνείες που συχνά προκύπτουν από τη δημόσια συζήτηση. Η πολυπλοκότητα της ελληνικής πραγματικότητας απαιτεί μια πιο προσεκτική και κριτική προσέγγιση, που αναγνωρίζει τις πολλαπλές διαστάσεις των κοινωνικών φαινομένων. Γι’ αυτό και ο Α. Λιάκος δεν περιορίζεται απλώς στην παρουσίαση γεγονότων. Προτρέπει τον αναγνώστη να αναλάβει έναν ενεργό ρόλο στην κατανόηση της ιστορίας.
Περιοδολόγηση και Ιστορική Προσέγγιση
Αξιοσημείωτη είναι η περιοδολόγηση που προτείνει ο Α. Λιάκος, η οποία διαφοροποιείται ριζικά από τις παραδοσιακές προσεγγίσεις. Τοποθετώντας την αρχή του 20ού αιώνα στο 1912, ο συγγραφέας εστιάζει και στα δύο μισά του αιώνα με ίση βαρύτητα, αναγνωρίζοντας τη σημασία της δεκαετίας του ’40 και των γεγονότων που την καθόρισαν, χωρίς ωστόσο να την τοποθετεί στο επίκεντρο της αφήγησης. Αυτή η ισορροπημένη προσέγγιση επιτρέπει στον αναγνώστη να κατανοήσει τη σύνθετη ιστορική πραγματικότητα της χώρας μας, αποφεύγοντας τις μονοδιάστατες ερμηνείες που συχνά επικρατούν.
Αμφισβητεί τις παραδοσιακές περιοδολόγησεις που συχνά εστιάζουν σε συγκεκριμένα γεγονότα ή περιόδους, όπως ο Εμφύλιος Πόλεμος ή η δικτατορία. Προτείνει μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση που αναγνωρίζει τη σημασία και των δύο μισών του 20ού αιώνα, δηλαδή την περίοδο πριν και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που επιτρέπει σωστότερη κατανόηση των ιστορικών εξελίξεων. Λ.χ. η πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας δεν μπορεί να κατανοηθεί πλήρως αν επικεντρωθούμε μόνο στα γεγονότα της δεκαετίας του ’40, καθώς οι επιπτώσεις τους συνεχίζονται και στις μεταπολεμικές δεκαετίες. Ο Α. Λιάκος υπογραμμίζει την αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφόρων ιστορικών περιόδων, αναδεικνύοντας πώς οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις του παρελθόντος επηρεάζουν τις σύγχρονες συνθήκες. Η κατανόηση αυτής της αλληλεπίδρασης είναι κρίσιμη για την ερμηνεία της ελληνικής ιστορίας.
Σημασία της Δεκαετίας του ’40
Αναμφίβολα είναι καθοριστική η δεκαετία του ’40 με γεγονότα όπως η γερμανική κατοχή, η αντίσταση και ο Εμφύλιος Πόλεμος. Ωστόσο, ο Α. Λιάκος δεν τα τοποθετεί στο επίκεντρο της αφήγησης, αλλά τα ενσωματώνει σε μια ευρύτερη ιστορική προοπτική. Αναγνωρίζει τις συνέπειες τους, όπως οι κοινωνικές διαιρέσεις και οι πολιτικές συγκρούσεις που προήλθαν από τον Εμφύλιο, αλλά παράλληλα εξετάζει πώς αυτές οι κληρονομιές επηρεάζουν τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία.
Η κατανόηση των ιστορικών επιπτώσεων της δεκαετίας του ’40 είναι κρίσιμη για την ανάλυση των σημερινών πολιτικών και κοινωνικών ζητημάτων. Ο Α. Λιάκος τονίζει πώς τα γεγονότα της δεκαετίας του ’40 έχουν διαμορφώσει τη συλλογική μνήμη των Ελλήνων καθώς η αφήγησή τους, όπως η ηρωική αντίσταση και οι τραγωδίες του πολέμου, επηρεάζει την εθνική ταυτότητα και τη σχέση των Ελλήνων με την ιστορία τους. Όμως η προσέγγιση του επιτρέπει μια πιο ισορροπημένη αφήγηση της ελληνικής ιστορίας, που οι σημαντικές στιγμές της δεκαετίας του ’40 ενσωματώνονται σε μια ευρύτερη ιστορική αφήγηση που περιλαμβάνει και τις μεταπολεμικές εξελίξεις. Αυτό συμβάλλει στο να κατανοήσουμε πώς οι ιστορικές διαδικασίες είναι ενίοτε επαναλαμβανόμενες και πώς οι κοινωνικές και πολιτικές δομές εξελίσσονται με τον χρόνο.
Ελληνική Ιδιαιτερότητα και αναθεώρησή της
Ο Λιάκος δεν αναπαράγει την παραδοσιακή αφήγηση περί “ελληνικής ιδιαιτερότητας”. Αντίθετα, την αποδομεί. Βλέπει την ελληνική ιστορία όχι ως παρεκτροπή ούτε ως εξαίρεση, αλλά ως κομμάτι μιας μεγαλύτερης, διεθνούς κίνησης. Χρησιμοποιεί τον όρο “μόχλευση” για να περιγράψει τη συνεχή, αμφίδρομη ενέργεια ανάμεσα στο τοπικό και το παγκόσμιο (Beaton 2019, Mazower 2008). Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει να σκεφτούμε την Ελλάδα όχι ως κέντρο ή περιφέρεια, αλλά ως παρατηρητή και ταυτόχρονα δρων υποκείμενο στις μεταβολές του κόσμου.
Επισημαίνει ότι η έννοια της ελληνικής ιδιαιτερότητας συχνά χρησιμοποιείται για να περιγραφούν μοναδικά χαρακτηριστικά της ελληνικής κουλτούρας, ιστορίας και κοινωνίας αλλά μπορεί να αποδειχθεί παραπλανητική. Ενδέχεται να αποκρύπτει τις κοινές διεργασίες και τις αλληλεπιδράσεις που συνδέουν την Ελλάδα με άλλες χώρες και πολιτισμούς και κατ’ επέκταση να οδηγήσει σε μια απομονωτική αντίληψη της ελληνικής ταυτότητας, αγνοώντας τις ευρύτερες ιστορικές και πολιτισμικές συνδέσεις.
Η ελληνική ιστορία κατά τον Α. Λιάκο δεν μπορεί να κατανοηθεί χωρίς να εξεταστούν οι διεργασίες που την συνδέουν με την παγκόσμια ιστορία και άλλες χώρες. Τέτοιες είναι οι σχέσεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι επιρροές από τη Δύση κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ού αιώνα, οι αλληλεπιδράσεις με τις γειτονικές βαλκανικές χώρες. Κοινές πολιτισμικές ροές, όπως ο ευρωπαϊκός διαφωτισμός και οι κοινωνικές επαναστάσεις την έχουν επηρεάσει καθοριστικά.
Εστιάζει ιδιαίτερα και στην παγκοσμιοποίηση καθώς έχει δημιουργήσει νέες δυναμικές που επηρεάζουν την ελληνική κοινωνία. Οι πολιτισμικές ανταλλαγές, οι οικονομικές σχέσεις και οι μεταναστευτικές ροές συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας ελληνικής ταυτότητας που είναι πιο ανοιχτή και πολυδιάστατη. Ο Α. Λιάκος αναγνωρίζει ότι η ιδιαιτερότητα της Ελλάδας δεν είναι στατική, αλλά εξελίσσεται μέσα από αυτές τις διεργασίες.
Προτείνει μια διαλεκτική προσέγγιση στην κατανόηση της ελληνικής ιδιαιτερότητας, όπου η μοναδικότητα της Ελλάδας συνδυάζεται με τις κοινές ανθρωπιστικές αξίες και τις παγκόσμιες προκλήσεις. Αυτή η προσέγγιση ενθαρρύνει τη σκέψη ότι η ελληνική ταυτότητα είναι ένα σύνθετο προϊόν ιστορικών, κοινωνικών και πολιτισμικών παραμέτρων. Και γι’ αυτό καλεί τους αναγνώστες να είναι ανοιχτοί στην κριτική και να αμφισβητούν τις παραδοσιακές αφηγήσεις που προβάλλουν μια μονοδιάστατη εικόνα της ελληνικής ιδιαιτερότητας. Η αναγνώριση των κοινών διεργασιών με τον υπόλοιπο κόσμο οδηγεί σε μια βαθιά ουσιαστική κατανόηση της ελληνικής ταυτότητας.
Συμπέρασμα: Η Ιστορία ως πολιτισμική πρακτική
Η γραφή του συγκεκριμένου βιβλίου είναι λιτή, διαυγής, στοχαστική. Ακαδημαϊκή χωρίς να είναι ψυχρή, προσωπική χωρίς να είναι υποκειμενική. Δεν φοβάται να κάνει παύσεις, να θέσει ερωτήσεις, να προτείνει εναλλακτικές εκδοχές. Δεν χαρίζεται, δεν ωραιοποιεί. Δεν “ασπρίζει τον τοίχο” ∙ αφήνει την υγρασία να φανεί (Πετροπούλου 2021). Και αυτή η υγρασία είναι το ζωτικό ίχνος μιας κοινωνίας που δεν λειάνθηκε, αλλά έμεινε με τις ακμές της ζωντανές.
Ο Λιάκος αντιμετωπίζει την Ιστορία ως πολιτισμικό εργαλείο μνήμης. Τα κεφάλαια για τη μεταπολίτευση, την παιδεία, τη βία, τη ρατσιστική ρητορική, τη Χρυσή Αυγή – όλα συντείνουν στην κατανόηση της Ιστορίας όχι μόνο ως αφήγησης του παρελθόντος, αλλά και ως λογισμού για το παρόν (Κωστής 2013). Είναι μια εργασία που διατηρεί την ιστορικότητα του πόνου, αλλά αναζητά τη δυνατότητα της κατανόησης. Σε μια εποχή γεμάτη αναθεωρητικές σειρήνες, δημόσιο λόγο που ξαναγράφει την Ιστορία με όρους θεάματος και πατριδοκαπηλίας, έργα όπως αυτό του Α. Λιάκου αποκτούν επείγουσα επικαιρότητα. Είναι άγκυρες, αλλά και εργαλεία – όχι για να σταθούμε, αλλά για να προχωρήσουμε πιο συνειδητά.
“Ο ελληνικός 20ός αιώνας” είναι ένα έργο που ανασυνθέτει με δεξιοτεχνία τις ιστορικές προοπτικές της σύγχρονης Ελλάδας, προσφέροντας μια νέα και ανανεωμένη οπτική για την κατανόηση της ελληνικής ταυτότητας. Είναι μια πρόσκληση για μια ενδελεχή και κριτική προσέγγιση. Ο Αντώνης Λιάκος, με την εμπειρία και τη γνώση του, καταφέρνει να συνδυάσει την ακαδημαϊκή αυστηρότητα με την προσβασιμότητα, καθιστώντας το βιβλίο πολύτιμο προς κάθε ενδιαφερόμενο για την ελληνική ιστορία. Η ικανότητά του να αναδεικνύει τις ενδεχομενικότητες της ιστορίας και να προτείνει εναλλακτικές οπτικές, αποδεικνύει ότι η ιστορία δεν είναι απλώς μια γραμμική αφήγηση γεγονότων, αλλά μια ζωντανή διαδικασία που συνεχώς εξελίσσεται.
Δεν πρόκειται, λοιπόν, απλώς για ένα καλό βιβλίο Ιστορίας αλλά για ένα στοχαστικό, γενναίο, ευθύ έργο. Ένα βιβλίο που “δεν θέλει να προσδιορίσει απλώς το πού έγινε κάτι και πότε, αλλά να πει κάτι για τη χειραφετητική δύναμη της στιγμής” (Καρπόζηλος 2020). Και αυτή η πρόθεση, ειδικά σήμερα, είναι από μόνη της πολιτική πράξη μνήμης.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Beaton, Roderick. 2019. Η Ελλάδα: Βιογραφία ενός σύγχρονου έθνους. Αθήνα: Πατάκης.
- Hobsbawm, Eric. 1994. Η Εποχή των Άκρων. Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης.
- Καρπόζηλος, Κωστής. 2020. “Μια ιστορία που αξίζει να γραφτεί”. Η Αυγή της Κυριακής, 29/11/2020.
- Κορνέτης, Κωστής. 2021. Κριτική για τον Ελληνικό 20ό Αιώνα. Historein, τ. 21.
- Κωστής, Δημήτρης. 2013. Κράτος και Επιχειρηματίες στην Ελλάδα: 19ος–20ός αιώνας. Αθήνα: Πόλις.
- Λιάκος, Αντώνης. 2019. Ο ελληνικός 20ός αιώνας. Αθήνα: Πόλις.
- Λιάκος, Αντώνης. 2007. Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία; Αθήνα: Πόλις.
- Mazower, Mark. 2008. Η Ελλάδα και η Δικτατορία: Πολιτικές και Μνήμες. Αλεξάνδρεια.
- Πετροπούλου, Μίνα. 2021. «Η τοιχογραφία της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας», Εφημερίδα των Συντακτών, 18/9/2021
- Σβορώνος, Νίκος. 2017. Το ελληνικό έθνος: γένεση και διαμόρφωση του νέου ελληνισμού. Αθήνα: Πόλις.
Φωτογραφία: Αντώνης Λιάκος, Ακαδημία Αθηνών Φεβρουάριος 2025