Αφορμή για το πρώτο κείμενο στη νέα σειρά «Εξ ημισείας» δόθηκε από την ανάγνωση του μυθιστορήματος του Evelyn Waugh (Γουό), «Μια χούφτα σκόνη» (Gutenberg/Aldina 2022, σε μετάφραση της Παλμύρας Ισμυρλίδου).
Είναι, συχνά, παράξενες οι διαδρομές των βιβλίων αλλά και ο τρόπος που εμφανίζονται στον δρόμο μας, απαιτώντας να τους αφιερώσουμε χρόνο. Συνάντησα τον Γουό χάρη σε μια κλήρωση. Από τις ελάχιστες φορές που βγήκα τυχερός από μια κληρωτίδα. Το καινούριο βιβλιοπωλείο στο Κουκάκι, το Librofilo & Co, γιόρταζε τον ένα χρόνο λειτουργίας του, τον περασμένο Δεκέμβριο, βάζοντας στην κληρωτίδα όσους ψώνιζαν εκείνη ημέρα. Και ‘ω του θαύματος’ κέρδισα το μυθιστόρημα του Γουό.
Φαίνεται πως ο Γουό καροδοκούσε, εκτός κι αυτό ήταν έργο του Άγη Αθανασιάδη, που έκανε το συνταίριασμα, όπως κάνουν και οι υπεύθυνοι των γραφείων συνοικεσίων. Σε κάθε περίπτωση η προξενιά οδήγησε πολύ γρήγορα σ’ έναν ευτυχισμένο, αναγνωστικό γάμο. Ευτυχώς που άλλαξε ο τίτλος. Ο αρχικός «Ένα διαμέρισμα στο Λονδίνο» αποτυπώνει όσα γίνονται με επίκεντρο την κίνηση της Μπρέντας να ενοικιάσει ένα διαμέρισμα στο Λονδίνο. Ήθελε να αλλάξει ζωή, να ξεφύγει το καταθλιπτικό περιβάλλον μετά τον θάνατο του παιδιού της. Να απομακρυνθεί από τον σύζυγό της, τον υποτονικό Τόνι. Σ’ αυτό το τμήμα του μυθιστορήματος ο Γουό αποδεικνύει την αφηγηματική του μαεστρία, με την οποία κεντάει την παρακμή ενός κόσμου ευγενών και ψευδοευγενών στην Αγγλία, στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Την ίδια στιγμή αναδεικνύει ότι το μείζον δεν είναι οι αφηγηματικές φιοριτούρες. Η δύναμη του μυθιστορήματος βρίσκεται στην ικανότητα του συγγραφέα να στήνει έναν ολόκληρο κόσμο, χωρίς να φωνασκεί. Χωρίς να προσπαθεί να προσελκύσει την προσοχή του αναγνώστη με αφηγηματικούς ακκισμούς.
Ωστόσο, το δεύτερο τμήμα του βιβλίου είναι εκείνο που με συνεπήρε. Ο Τόνι, απογοητευμένος από την αποκάλυψη της ερωτικής απιστίας της συζύγου, αναταράσσει τα λιμνάζοντα ύδατα στη ζωή του αποφασίζοντας να ακολουθήσει τον δόκτορα Μέσιντζερ, γνωριμία στο πλοίο της απομάκρυνσης από ό,τι του στερούσε την Μπρέντα. Συντάσσεται με τον Μέσιντζερ που αναζητούσε μια Πολιτεία, την ουτοπία των εξερευνητών στη Νότια Αμερική. Ο Γουό αρδεύει από τις προσωπικές περιπλανήσεις του στην περιοχή. Αυτό, όμως, που απογειώνει το μυθιστόρημα είναι η συνάντηση του Τόνι, που είχε μείνει εντελώς μόνος, με τον κύριο Τοντ, γιο ενός ιεραποστόλου και μιας Ινδιάνας, που ζει στην ζούγκλα, απομονωμένος από τον δυτικό κόσμο.
Ο κύριος Τόντ φροντίζει τον βαριά ασθενούντα Τόνι να αναρρώσει. Σ’ ανταπόδοση του ζητάει να του διαβάσει. Είναι η μόνη απόλαυσή του η ανάγνωση. Προτιμάει τα έργα του Ντίκενς, λατρεύει τον συγγραφέα. Ο δεσμός των δύο αντρών είναι αναγνωστικός, που για τον Τόνι εξελίσσεται σε μια φυλακή απομόνωσης. Ο κύριος Τοντ ζει μέσα από την προφορική, δευτερογενή επικοινωνία με τη λογοτεχνία. Είναι ο δικός του κόσμος που νοηματοδοτεί τη ζωή του.
Ο Γουό χρησιμοποιεί ένα πειστικό μοτίβο, για να εστιάσει στην ανάγνωση ως ένα αυτοδύναμο σύμπαν, που εγχρωματίζει τη ζωή όσων διαβάζουν. Για τον λόγο αυτό ο δανεισμός ενός τίτλου, έστω και με αποσπασματικό τρόπο, από την «Έρημη χώρα» του Έλιοτ αποδίδει τις εμμονές αλλά και τις φοβίες όσων κινούνται σ’ αυτό το σύμπαν.
Ο κύριος Τοντ υπάρχει χάρη στη ανάγνωση, είναι η δική του απάντηση στην ‘ζούγκλα’ που τον περιβάλλει. Είναι, ενδεχομένως, η δική του «πολιτεία», αυτή που αναζητούσε ο Μέσιντζερ. Δεν μεμψιμοιρεί με την επανάληψη της ανάγνωσης των ήδη διαβασμένων βιβλίων. Η προφορικότητα του επιτρέπει να ξαναπλάσει τον κόσμο με τον δικό του τρόπο.
Το μυθιστόρημα θα μπορούσε να βαλτώσει αν οι εκδοτικές συμβάσεις επέβαλαν σ’αυτό διαφορετικό τέλος, με την επιστροφή του Τόνι στο Λονδίνο και τη συνέχεια της ζωής του από το σημείο που την άφησε. Ο Γουό επιλέγει να αφήσει ανοιχτά ερωτήματα που συνεχίζουν να είναι σημαντικά και στον 21ο αιώνα. Και θα είναι πάντα επίκαιρα.
