Γράφει η Βασιλική – Αλεξάνδρα Σκρεμμύδα
Το κακό μέσα από το έργο του Davide Enia (Μέρος Β’)
Γαστρονομία και πραγματικότητα
Έχοντας μεγαλώσει ο ίδιος ο Davide Enia με την εικόνα του παππού που μαγειρεύει αντιλαμβάνεται τη μαγειρική ως μια τέχνη που απεικονίζει το ρεαλιστικό στοιχείo και συνδέεται με το συναίσθημα και την έκφρασή του. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η λογική του έργου διαφέρει από εκείνη του Camilleri – Manuel Vasquez Montalban ή τη γαστρονομική παράδοση που συνδέεται με τη διερεύνηση του εγκλήματος ή την απόλαυση του φαγητού, την εικόνα του αστυνόμου που κάθεται στο τραπέζι και απολαμβάνει το φαγητό είτε μόνος του είτε πλαισιωμένος από την οικογένειά του. Στην περίπτωση του Davide Enia η γαστρονομία αποκτά μια δυναμική στην υπόθεση, καθώς δένει τα γεγονότα και καθορίζει τις αντικρουόμενες και ταυτόχρονα αλληλοσυμπληρούμενες πραγματικότητες. Η γαστρονομία στο έργο του συγγραφέα διηγείται μια πραγματικότητα μεταφέροντας τον αναγνώστη στον παλμό των γεγονότων , στο πλαίσιο μιας βίαιης ιστορίας μακρινής αλλά προσεγγίσιμης. Η ιστορία του νεαρού πρωταγωνιστή Davidù που διχάζεται προσπαθώντας να βρει τις ισορροπίες του ανάμεσα στο ηθικό και το ανήθικο εξοικειώθηκε με τη βία, ακολουθώντας τα χνάρια των αρχηγών της πατριαρχικής κοινωνίας, οι οποίοι τον μύησαν στον κόσμο της πυγμαχίας, για να προστατευτεί από τις απειλές της μαφίας και την εγκληματικότητα, η οποία στο Παλέρμο είχε λάβει τρομακτικές διαστάσεις.
Το μυθιστόρημα αναφέρεται σε δύο διαστάσεις της πραγματικότητας: στο τραγικό πρόσωπο της βίας με θύμα το γυναικείο φύλο και στην παρουσίαση των διαδοχικών φάσεων του φαινομένου της εγκληματικότητας, αρχής γενομένης από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο μέχρι την εποχή των βομβαρδισμών του ’90 στην πόλη του Palermo. Μέσα από διάφορες εναλλασσόμενες αφηγηματικές τεχνικές ή καινοτόμα μοτίβα ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι η βία αναβιώνει μέσα από συμπεριφορές που θίγουν κατά κύριο λόγο την αξιοπρέπεια των γυναικών στο έργο του Davide Enia
Ποικίλα είναι τα μοτίβα που εξετάζονται για τη σκοπιμότητα και την αφηγηματική λειτουργία τους στη μεταρεαλιστική αφήγηση του Davide Enia. Πιο συγκεκριμένα, ορισμένα από αυτά είναι ο πόνος της οριστικής απώλειας, η εγκατάλειψη, η έλλειψη της μητρικής φιγούρας, τα ανθρώπινα πάθη, το έντονο αγνό ερωτικό στοιχείο, ο αθώος αισθηματικός χαρακτήρας, ο αγώνας της επιβίωσης σε κάθε ηλικιακή βαθμίδα και η αναμέτρηση με την ηθική και την κοινωνική διαφθορά σε κάθε χώρο ή κοινωνικό κύκλο, όπως επίσης και η δυναμική της γλώσσας, η σικελική διάλεκτος που ένωσε τρεις διαφορετικές γενιές και η ιστορία μιας γενιάς πυγμάχων στη σικελική κοινωνία.
Τέτοιου είδους στοιχεία θεωρούνται εξαιρετικής σημασίας, γιατί αναμφίβολα συστήνουν στον αναγνώστη ένα διαφορετικό Palermo σε αντίθεση με αυτό του Leonardo Sciascia. Από τη μια η πόλη που βομβαρδιζόταν από τους Αμερικάνους και από την άλλη ένα άλλο νοητό και μακρινό μέρος, η αλληγορική Αφρική, ο τόπος του εγκλήματος και του αντικρουόμενου συναισθήματος, καθιστούν σαφή την επιρροή της πατριαρχικής κοινωνίας και καταδεικνύουν την αγριότητα της εγκληματικής συμπεριφοράς.
Χαρακτηριστικό ωστόσο της αφήγησης του χωροχρονικού σκηνικού στο έργο του Enia είναι ένα νέο αφηγηματικό στοιχείο: η διάσπασή της σε διαφορετικά τμήματα και εποχές, τα οποία συναντώνται και στο μυθιστόρημα του Θεόδωρου Μπενάκη Το παρελθόν του Κύριου Ζωρζ. Το καινοτόμο όμως σε αυτή την περίπτωση είναι ότι τα γεγονότα του παρελθόντος αποκτούν αλληλένδετη σχέση με το παρόν της παιδικής ηλικίας του συγγραφέα. Ο λόγος για τη σύνδεση της ιστορίας με τα γεγονότα του παρελθόντος και η σύγκριση της τότε άγριας πραγματικότητας του πολέμου με την πραγματικότητα που βιώνει ο πρωταγωνιστής από την παιδική του ηλικία μέχρι την ωρίμανσή του. Παρά το γεγονός αυτό, όμως, δεν θα μπορούσε να ενταχθεί στην κατηγορία του μυθιστορήματος διαμόρφωσης με την έννοια που χρησιμοποιήθηκε ο όρος στην περίπτωση του έργου της Ferrante.
Το Cosi in terra λόγω της δομής και του περιεχομένου του αποτελεί αλληγορικά ένα δείγμα μυθιστορήματος διαμόρφωσης και διάπλασης χαρακτήρων και προσωπικοτήτων, καθώς μέσα από τα περιγραφόμενα μεταβατικά στάδια ο αναγνώστης εισάγεται στο πνεύμα της εκάστοτε εποχής και νοοτροπίας, παρακολουθώντας το φάσμα των εσωτερικών και εξωτερικών αλλαγών τόσο των πρωταγωνιστών όσο και της πόλης, ενώ παράλληλα γίνεται και η κατάδειξη των πρωτογενών και καθολικής ισχύος δυνάμεων που διέπουν την ατομική και συλλογική ζωή, μια άποψη που παραθέτει και ο Ερατοσθένης Καψωμένος στη μελέτη του περί Αφηγηματολογίας.