“Ο Μεγάλος Αμπάι” και η “Εκουατορια” άτυπα λειτουργούν ως δι-λογια με σημαίνοντα τόπο αναφοράς την Αφρική και τον ποταμό Νείλο. Εκδόθηκαν με διαφορά 9 χρόνων, 2007 και 2016 αντίστοιχα.
Μιχάλης Μοδινός, “Ο Μεγάλος Αμπάι”, Εκδόσεις Καστανιώτης, 2007
Η ιστορία του βιβλίου “Ο Μεγάλος Αμπάι”, (εκδόσεις Καστανιώτης 2007), αν και ίσως μοιάζει να ακροβατεί μεταξύ αρχετυπικών αφηγήσεων -από την Οδύσσεια και τον Ροβινσώνα Κρούσο ως την Καρδιά του Σκότους- θα μπορούσε να θεωρηθεί βιογραφικός αναχρονισμός: μια προβολή της ζωής μου στο παρελθόν, ένας επανεποικισμός της ιστορίας, όπως κάνουν τα παιδιά πριν αποκοιμηθούν. Μπορεί να θεωρηθεί και ως περιηγητικό μυθιστόρημα με πρώτη ύλη τα δικά μου ταξίδια και τη δουλειά μου στον Τρίτο Κόσμο.
Στην πολυετή μου έρευνα σχετικά με τα κίνητρα και τις πορείες των πρώιμων εξερευνητών της Μαύρης ηπείρου, φτάνω στο συμπέρασμα ότι τους κινεί η περιέργεια, η μονοτονία της ζωής τους, η περιπετειώδης, νομαδική ανθρώπινη συνθήκη, αλλά κι ένα καθαρόαιμο επιστημονικό πνεύμα που εκπλήσσεται διαρκώς όταν μπροστά του ξετυλίγονται νέα εδάφη, άγνωστες φυλές, παράδοξοι πολιτισμοί, ποικίλα φυσικά δεδομένα, μια άλλη ανθρωπογεωγραφία. Αυτό ήταν το καύσιμο και για μένα.
Φυσικά, πίσω απ’ τα προσωπικά κίνητρα υπάρχουν και οι επίσημες πολιτικές. Στα χρόνια της ώριμης αποικιοκρατίας, τον 18ο αιώνα, ήταν φυσικό το ενδιαφέρον να στραφεί στη Μαύρη Αφρική, το τελευταίο γεωγραφικό οχυρό του πλανήτη, για πολλούς λόγους : εξεύρεση φυσικών πόρων, επέκταση του διεθνούς εμπορίου, διάδοση του χριστιανικού πολιτισμού κ.α.
Οι ήρωες του βιβλίου μου ωθούνται πάντως από συγκεχυμένα κίνητρα που δεν εντάσσονται υποχρεωτικά στις μεγάλες γεωστρατηγικές επιλογές. Με άλλα λόγια τους θέλησα να είναι τραγικοί ήρωες που ζουν την έσχατη μοναξιά του ταξιδιού, βρίσκονται αντιμέτωποι με πολλαπλές επιλογές, πρωτοαντικρύζουν την παρθενικότητα άλλων πολιτισμών και αντιμετωπίζουν προκλήσεις που επανατοποθετούν τα υπαρξιακά τους θεμέλια: σχέσεις με το άλλο φύλο και με τη φύση, αμαρτία, πόλεμος, πολυγαμία, θάνατος. Διερωτώνται πάνω στις αξίες αυτού που ονομάζεται Πολιτισμός. Ενσωματώνω ομοίως ένα προείκασμα της ανθρωπολογικής επιστήμης που ενάμισυ αιώνα αργότερα θα μελετήσει την “άγρια σκέψη” με τους Λεβί Στρως, Μαλινόφσκι, Μως, κ.α.
Καταλαβαίνει εύκολα κανείς το μέγεθος της περιπέτειας που ζει η εξερευνητική αποστολή στον Μεγάλο Αμπάι, καθώς έχει να καλύψει ένα πολύ ευρύ γεωγραφικό πεδίο, με οδηγό την διαίσθηση, το θάρρος, αλλά και μια βαθιά περιέργεια για την κατανόηση της (ακόμη) παρθένας φύσης και των κοινωνιών που συναντά στη μεγάλη της πορεία προς το Νότο. Το δικό μου αρχικό ενδιαφέρον για την συγγραφή του είναι –πέραν της οικολογικής και ιστορικής ανασύνθεσης της εποχής- η υποβόσκουσα σύγκρουση ανάμεσα στον Μπρους, τον αρχηγό της αποστολής, και στον γραικό σύντροφό του, τον Στρατή. Ο πρώτος εκπροσωπεί τη ψύχραιμη επιστημονική προσήλωση στο στόχο, ενώ ο δεύτερος αφήνεται να τον παρασύρει το ταξίδι. Έτσι ο Στρατής βιώνει την άλλη πλευρά της πραγματικότητας και συνεπώς βρίσκεται πιο κοντά στην σύνθετη αλήθεια ως προς τις πηγές του ποταμού αλλά και τον ανθρωπολογικό πλούτο που η αποστολή συναντά στην επική της πορεία.
—
Μια μεγάλη πορεία ξεκινά προς τα νότια της Αίγυπτου το 1769. Επικεφαλής ο Σκοτσέζος Τζέιμς Μπρους. Μέλος της ένας Γραικός από τη Μήλο: ο φυγάς Ευστράτιος Ταταράκης. Προορισμός τους οι πηγές του Νείλου. Η διαδρομή τους μέσα από τα αιθιοπικά βασίλεια και το Σουδάν, τους φέρνει σε επαφή με νέες εκδοχές της φύσης, με λαούς διαφορετικούς, με άγνωστες κοσμοθεωρίες σε μια περιπλάνηση με αβέβαιη έκβαση.
Ο Μεγάλος Αμπάι θέλησε να είναι ένα ανατρεπτικό ταξιδιωτικό μυθιστόρημα, που πραγματεύεται σε βάθος τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, επαναφέρει στο προσκήνιο το διάλογο των πολιτισμών και απορρίπτει κάθε οριενταλιστική προσέγγιση, ερευνώντας πίσω από τις δοκιμασίες των ηρώων την ιδεολογική διαμάχη για την ουσία της ανθρώπινης περιπέτειας.
Μιχάλης Μοδινός