Από τον Σταντάλ στον Τσίρκα
Χριστούγεννα του 1969, βρέθηκα με το βιβλιαράκι τσέπης Οι Τσέντσι-1599 του Σταντάλ, σε μετάφραση Στρατή Τσίρκα, εκδόσεις Κέδρος. Αληθινή ιστορία απ’ τις «μικρές ιταλικές ιστορίες» (Ιταλικά Χρονικά) που χάνονταν στα βάθη μιας αχαρτογράφητης για μένα εποχής. Τον Γάλλο συγγραφέα μόνο ως όνομα τον είχα ακουστά. Μια φράση, υποτίθεται δική του, «η ευτυχία είναι υπόθεση ταλέντου», υπήρξε η προμετωπίδα των μαθητικών μου χρόνων.
Το σπουδαίο για μένα σ’ αυτή την κατορθωμένη αφήγηση του Σταντάλ ήταν ο τρόπος με τον οποίο την υποστήριζε, καθώς, πριν από την ιστορία του έκλυτου στις ηδονές ήρωα-πατέρα σε βάρος των παιδιών του, παρέθετε έναν πρόλογο, σαν πραγματεία, απόλυτα ενσωματωμένο, αν και διακριτό, στην αληθινή ιστορία, φωτίζοντας τις σκοτεινές πτυχές της Αναγέννησης και αναδεικνύοντας την ηδονή της αμαρτίας και της συνακόλουθης διαφθοράς ως επακόλουθο του κανονιστικού της χριστιανικής θρησκείας με όλο το ασκητικό, υποκριτικό, καταπιεστικό θεσμικό πλαίσιό της. Πλαίσιο άγνωστο και ανώφελο στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο…Αυτά περίπου θα συζητούσα με τον Στρατή Τσίρκα, τρία χρόνια αργότερα. Και μη θεωρηθεί ότι ήμουν καμιά αδιάφορη φοιτήτρια εκείνα τα χρόνια. Δικτατορία είχαμε. Συνθήματα στους τοίχους έγραφα. Είχα όμως και την έγνοια για το παραπέρα. Και αυτό το «παραπέρα» το συνάντησα στον Στρατή Τσίρκα τον συγγραφέα, τον συνομιλητή, τον άνθρωπο, τον «διαγραμμένο» κομμουνιστή-διαφωτιστή.