MΠΟΡΕΙΣ;
Μπορείς να μου πουλήσεις τον αγέρα που περνά μέσα
απ’ τα δάχτυλά σου και σε ριπίζει και σ’ αναμαλλιάζει;
Θα μπορούσες ίσως να μου πουλήσεις πέντε πέσος αγέρα,
ή περισσότερο, να μου πουλούσες ίσως μια καταιγίδα;
Να μου πουλούσες, ενδεχομένως,
τον ντελικάτο αέρα, τον αέρα
(όχι όλον) που διασχίζει στον κήπο σου
στήμονες κι ανθοπέταλα,
στον κήπο σου για τα πουλιά,
δέκα πέσος ντελικάτου αέρα;
Ο αγέρας γυρνά και περνά
σε μια πεταλούδα.
Κανείς δεν τον έχει, κανένας.
τον κάποιες φορές γαλάζιο ουρανό,
ή τον γκρίζο κάποιες φορές επίσης,
ένα οικόπεδο του ουρανού σου,
εκείνο π’ αγόρασες, σκέφτεσαι εσύ, με τα δέντρα
του περιβολιού σου, σαν κάποιον
που αγοράζει την στέγη μαζί με το σπίτι;
Μπορείς να μου πουλήσεις
ένα δολάριο ουρανού, δυο χιλιόμετρα
ουρανού, ένα τεμάχιο, ό,τι μπορείς,
από τον ουρανό σου;Ο ουρανός είναι στα σύννεφα.
Ψηλά τα σύννεφα διαβαίνουν,
Κανείς δεν τα έχει, κανένας.
Μπορείς να μου πουλήσεις βροχή, το νερό
που σου ‘χει δώσει τα δάκρυα σου και
μουσκεύει τη γλώσσα σου;
Μπορείς να μου πουλήσεις ένα δολάριο νερού
κρήνης, ένα σύννεφο σε κατάσταση εγκυμοσύνης,
σγουρό και απαλό σαν ένα αρνάκι,
ή καλύτερα νερό βροχής στα ορεινά,
ή το νερό απ’ τις λακκούβες
αφημένες στα σκυλιά,
ή μια λεύγα θάλασσας, μια λίμνη ίσως,
εκατό δολάρια λίμνης;
Το νερό πέφτει, κυλά.
Το νερό κυλά, περνάει.
Κανείς δεν το έχει, κανένας.
Μπορείς να μου πουλήσεις γη, τη βαθιά
νυχτιά των ριζωμάτων ; Δόντια
δεινοσαύρων κι ασβέστη
διασκορπισμένο από μακρινούς σκελετούς;
Μπορείς να μου πουλήσεις ζούγκλες ήδη θαμμένες,
πουλιά πεθαμένα, θειάφι ηφαιστείων,
χιλιάδες χιλιάδων έτη ανεβαίνοντας σε σπείρες;
Μπορείς να μου πουλήσεις γη,
μπορείς να μου πουλήσεις γη, μπορείς;
Η δική σου γη είναι δική μου.
Όλα τα πόδια την πατούν.
Κανείς δεν την έχει, κανένας.
(El gran zoo, 1967)
y te golpea la cara y te despeina?
¿Tal vez podrías venderme cinco pesos de viento,
o más, quizás venderme una tormenta?
¿Acaso el aire fino
me venderías, el aire
(no todo) que recorre
en tu jardín corolas y corolas,
en tu jardín para los pájaros,
diez pesos de aire fino?
El aire gira y pasa
en una mariposa.
Nadie lo tiene, nadie.
¿Puedes venderme cielo,
el cielo azul a veces,
o gris también a veces,
una parcela de tu cielo,
el que compraste, piensas tú, con los árboles
de tu huerto, como quien compra el techo con la casa?
¿Puedes venderme un dólar
de cielo, dos kilómetros
de cielo, un trozo, el que tú puedas,
de tu cielo?
El cielo está en las nubes.
Altas las nubes pasan.
Nadie las tiene, nadie.
¿Puedes venderme lluvia, el agua
que te ha dado tus lágrimas y te moja la lengua?
¿Puedes venderme un dólar de agua
de manantial, una nube preñada,
crespa y suave como una cordera,
o bien agua llovida en la montaña,
o el agua de los charcos
abandonados a los perros,
o una legua de mar, tal vez un lago,
cien dólares de lago?
El agua cae, rueda.
El agua rueda, pasa.
Nadie la tiene, nadie.
¿Puedes venderme tierra, la profunda
noche de las raíces; dientes
de dinosaurios y la cal
dispersa de lejanos esqueletos?
¿Puedes venderme selvas ya sepultadas, aves muertas,
peces de piedra, azufre
de los volcanes, mil millones de años
en espiral subiendo? ¿Puedes
venderme tierra, puedes
venderme tierra, puedes?
La tierra tuya es mía.
Todos los pies la pisan.
Nadie la tiene, nadie.
(El gran zoo, 1967)
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Ο Νικολάς Γκιγιέν (πλήρες όνομα: Νικολάς Κριστομπάλ Γκιγιέν Μπατίστα) γεννήθηκε το 1902 σε μια εποχή που η Κούβα, ιστορικά, εισέρχεται στην περίοδο της ανεξαρτητοποίησης της. Υπήρξε, εκτός από σημαντική μορφή της ισπανόφωνης ποίησης του 20ου αιώνα, διαπρεπής δημοσιογράφος και πολιτικός. Παιδί μιγάδων, υπερασπίστηκε με σθένος και με περηφάνια τις ρίζες του και θεωρείται ο κατεξοχήν εκπρόσωπος της αφροκουβανικής ποίησης (ή «μαύρη ποίηση», σύμφωνα με άλλους), δημιουργώντας μια ποίηση με κοινωνικά χαρακτηριστικά που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα αισθητικά, εξωτικά και φολκλορικά στοιχεία που τότε συνθέτανε μια μόδα μέσω της οποίας υποτίθεται πως επιχειρούσε να προσεγγίσει τον κόσμο αυτό η ποίηση των ευρωπαϊκών πρωτοποριακών ρευμάτων. Το έργο του αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας ποίησης ανθρωποκεντρικής που πρεσβεύει οικουμενικά ιδεώδη • και ήρθε ως γενικευμένη τάση και ως καινούργια αντίληψη μετά την εποχή του μεταμοντερνισμού και των πρωτοποριακών ρευμάτων.
Εγκατέλειψε νωρίς τις σπουδές στη Νομική για να αφοσιωθεί στη δημοσιογραφία όπως και ο πατέρας του, ο οποίος σκοτώθηκε το 1917 από στρατιώτες του συντηρητικού καθεστώτος στη διάρκεια των εμφύλιων συγκρούσεων, αφήνοντάς τον από νωρίς ορφανό και αναγκάζοντας τον να εργαστεί σκληρά προκειμένου να επιβιώσει. Δημοσιογράφος με αιχμηρή πένα και ο ίδιος, αλλά και με έντονη πολιτική δράση, θα πληρώσει το κόστος της ανυπόταχτης φωνής του και του πολιτικού ακτιβισμού του με περιόδους εξορίας και φυγής από την πατρίδα του. Παράλληλα, κατά καιρούς, διεύθυνε σημαντικά λογοτεχνικά περιοδικά, με αφετηρία το περιοδικό Lis (κρίνο, άνθος ίριδας), που ιδρύει ο ίδιος το 1923 και διαδραμάτισε ουσιαστικό ρόλο σε ζητήματα ανανέωσης της ποιητικής γλώσσας.
Εντάχθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας του το 1937, όταν ήταν ακόμη παράνομο. Την ίδια χρονιά, και σε μια εποχή που ο Ισπανικός Εμφύλιος βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, ταξιδεύει στην Ισπανία όπου συμμετέχει στο 2ο Αντιφασιστικό Συνέδριο για την Υπεράσπιση της Πολιτισμού μαζί με σπουδαίες μορφές όπως ο Pablo Neruda, ο Rafael Alberti, ο Antonio Machado, o Tristán Tzára, o Cesar Vallejo,ο Octavio Paz, ο Alejo Carpentier και ο Ernest Hemingway, με τον οποίο είχε γνωριστεί στην Κούβα. Την ίδια χρονιά γράψει και δημοσιεύσει ένα ποίημα διαμαρτυρίας για τη βαρβαρότητα του εμφυλίου και τη δολοφονία του Federico García Lorca, με τον οποίο είχε γνωριστεί το 1925, με τίτλο España, en cuatros angustias y una esperanza («Η Ισπανία, σε τέσσερα ψυχομαχητά και μία ελπίδα» ).
Μετά από πολυετή περιπλάνηση σε πολλά μέρη του κόσμου επιστρέφει στην Κούβα, το 1959, με τον θρίαμβο της Κουβανικής Επανάστασης που φέρνει τον Fidel Castro στην εξουσία. Ανέλαβε εξέχουσες θέσεις στο διπλωματικό σώμα συμμετέχοντας καιρούς σε σημαντικές αποστολές και είναι ένας από τους ανθρώπους που θα εκπροσωπήσει το καθεστώς σε ζητήματα πολιτισμού. Το 1961 εκλέχτηκε να διευθύνει το ίδρυμα Συγγραφέων και Καλλιτεχνών της Κούβας.
Άφησε πίσω του ένα πλούσιο ποιητικό έργο που άσκησε σημαντική επιρροή σε όλο το φάσμα της ισπανόφωνης ποίησης και έτυχε παγκόσμιας αναγνώρισης. Πέθανε το 1989 κι ενώ τα τελευταία χρόνια της ζωής αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα με την υγεία του.