Συνέντευξη στην Κρίστυ Κουνινιώτη
Την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, γιορτάσαμε την Πέμπτη 21 Μαρτίου, ωστόσο, η ποίηση δεν χωρά σε μία μόνο μέρα. Ποίηση είναι η ζωή, οι άνθρωποί μας, οι στιγμές που συναντιόμαστε με τον εσώτερο εαυτό μας και του χαμογελάμε… Κρατώντας στα χέρια μας, την πρώτη ποιητική συλλογή «όσα περίσσεψαν της λήθης» (εκδ. Πολύεδρο) της Μάρως Γαλάνη, ανακαλύπτουμε και τη δική της, ιδιαίτερης ευαισθησίας και συνάμα στιβαρότητας, ποίηση, για την οποία μας μιλάει η καταξιωμένη χορογράφος, πανεπιστημιακός, συγγραφέας.
Με την πρώτη σας ποιητική συλλογή «όσα περίσσεψαν της λήθης» αποκαλύπτετε ακόμα μία πτυχή σας. Πότε, λοιπόν, νιώσατε το πρώτο σκίρτημα για την ποίηση και πώς ξεκίνησε η σχέση σας μαζί της;
Ο καπετάν Λευτέρης, φίλος του πατέρα μου, «συνταξιούχος της θάλασσας» ρεμπέτης τραγούδαγε στα «εξοχικά της Γλυφάδας» έγραφε στίχους -συχνά το έκανε στο σπίτι μας- κι όταν κόλλαγε απευθυνόταν στην ανυπότακτη εκφραστική της παιδικής μου ηλικίας. «Θαλασσάκι γαλανό/mare galani, πες μια λέξη να γίνει η ρίμα». Έλιωνα όταν πετύχαινα τη λέξη.
Στην εφηβεία έγραφα αδιαλείπτως. Μερικά ποιήματα εκδόθηκαν σε μαθητικά και αργότερα σε φοιτητικά περιοδικά. Συνέχισα και ως το 2016, κάθε εφτά χρόνια, έκαιγα τα γραμμένα μου. Τελετουργία διαβατήρια, αυτοπροσφοράς ή εγωκεντρισμού ποτέ δεν το ξεδιάλυνα, ούτε και με την ψυχαναλυτική ερμηνευτική. Κράτησε πολύ αυτό. Ωσπου το 2023, με τη συνειδητοποίηση ότι είναι συγκρουσιακό να εμψυχώνω άλλους στη γραφή και να καίω τα γραπτά μου, πήρα την απόφαση της πρώτης έκδοσης.
Έντονο το βιωματικό στοιχείο στις ποιητικές σας συνθέσεις. Από ποια εσωτερική σας ανάγκη «γεννήθηκαν»;
Κάθε συμβολική, ποιητική δράση εκπορεύεται πάντα από το σώμα, το οποίο εμπλέκεται με το βίωμα αλλά και τον κόσμο του ασυνειδήτου, του τόπου του απωθημένου λόγου της επιθυμίας, του πόνου, του τραύματος και του θανάτου. Αυτός ο λόγος επιστρέφει, χωρίς να μας ερωτά, άλλοτε ως σύμπτωμα και άλλοτε ως έργο. Οι γραφές μου λοιπόν είναι η μετουσίωση του απωθημένου λόγου από σύμπτωμα σε ποίηση.
Έρωτας και ρίζες κρατούν τα σκήπτρα στη συλλογή σας. Πώς θα ορίζατε τη θέση τους στη ζωή του ανθρώπου;
Αγαπώ τη βαθιά άροση και τις ανασκαφές.
Οι Ρίζες μας βεβαιώνουν την αθανασία, την ακατάλυτη ύπαρξη. Είμαι εγώ και μαζί μου είναι όλες οι γυναίκες του γένους μου.
Κι ο Ερωτας, παρότι ανυπότακτος στις νοητικές εποπτείες, είναι η μόνη γνώση στο χείλος των ακραίων ερωτημάτων του ανθρώπου.
Παρόν και το υγρό στοιχείο: θάλασσα, ποτάμι, βροχή, δάκρυα… Τι συμβολίζει για εσάς;
Η θάλασσα είναι «Παντάνασσα ξεπλένει όλους τους καημούς». Το νερό συμβολίζει καταβύθιση, εμβάπτιση, εξαγνισμό, λύτρωση. Γεννημένη και μεγαλωμένη στα Πελεκανέικα, η θάλασσα υπήρξε, για τα θλιμμένα παιδικά μου χρόνια, καταφυγή μεγάλη. Ο Πατραϊκός, οι φθινοπωρινές βροχούλες της Πάτρας, αλλά κι ο Σελινούντας, το ποτάμι του τόπου καταγωγής του άντρα μου, μου έχουν αφηγηθεί δυνατές ιστορίες και με έχουν ακούσει να πονώ, να αγωνιώ, να ελπίζω, να ονειρεύομαι.
«Ποτάμι τα παράπονα/των γυναικών/ που πρόδωσε η αγάπη» γράφετε. Είναι αυτή η πίκρα συνυφασμένη με τη γυναίκα –δεδομένων και των κακοποιητικών συμπεριφορών που υφίσταται ακόμα και σήμερα;
Οι γιαγιάδες μου ενδύθηκαν πατρογονικά πρώτα πατρώνυμο και μετά επώνυμο συζύγου. Έζησαν κάποια χρόνια της ζωής τους χωρίς δικαίωμα ψήφου. Ωστόσο οι γιαγιάδες μου και η μητέρα μου, παρότι στην προσωπική τους ζωή έζησαν ευλογημένες σε σχέσεις αμοιβαιότητας σε μη φαλλογοκεντρικές οικογένειες, υπήρξαν γυναίκες με μεγάλη ευαισθησία προς τις γυναίκες που έζησαν την καταπιεστική, κακοποιητική και βίαιη ανδροκρατική στάση απέναντι στο γυναικείο φύλο. Ερχόμενες από τη μουσική οικογένεια των Χαλκιάδων, τραγούδαγαν πολύ. Στον Μενούση «έκλαιγαν ποτάμι το παράπονο» της όμορφης δολοφονημένης. Αυτό το παράπονο είναι η πίκρα τους, που ζει μέσα μου και μέσα στην κόρη μου, ακόμη και σήμερα, διότι δεν άλλαξαν τα πράγματα. Οι 18 γυναικοκτονίες μέσα σε ένα χρόνο, στην Ελλάδα του 2022, είναι μια απόδειξη.
Χορός και ποίηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον ρυθμό. Τι ανακαλύψατε και ανακαλύπτετε μέσω αυτών για τον εσώτερο εαυτό σας;
Τα χορογραφικά μου έργα αποτελούν διερεύνηση της σωματικότητας της ποίησης και τα ποιήματά μου είναι σωματικά. Ο χορός και η ποίησή μου είναι και τα δυο αιχμάλωτα του ρυθμού.
Έχω μια φυσική τάση στη θλίψη, συμβαίνει κυρίως τα απογεύματα. Αναθάλλω όταν μου χαρίζω ένα ρυθμικό χορευτικό ή ποιητικό ξάφνιασμα στη μέση της μέρας, επιχειρώντας να μετατρέπω τις μέσα μου αφηγήσεις σε ρυθμό και γραφή, ώστε εκφερόμενη ως θλιμμένη, να εκφράζομαι για να καταστώ χαρούμενη. Συντρέχει όμως λόγος για πέρασμα από την προσωπική έκφραση στην τέχνη, η γραφή μου θέλω να αφορά και άλλες/ους γιατί το ξέρω, το νιώθω συνεχώς, ότι δεν είμαι η μόνη θλιμμένη σε αυτόν τον κόσμο της επίπλαστης ευχαρίστησης που μετρά τη χαρά και τη ζωή με δείκτες παραγωγής και κατανάλωσης. Αυτό που μου συμβαίνει το αντιλαμβάνομαι ως ειλικρινές, ανεπιτήδευτο και πολιτικό.
Ως χορογράφος και διδάσκουσα Performance Writing πώς θα λέγατε, από την εμπειρία σας, ότι επιδρά στα νέα παιδιά η άσκηση του σώματος και του πνεύματος; Πού ενδεχομένως μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια;
Δεν προτείνεται ως μέρος της ζωής των νέων η άσκηση σώματος – πνεύματος.
Ενδιαφέρον είναι ότι ο Καρτεσιανός δυισμός σώμα-πνεύμα θεωρείται ξεπερασμένος στους νέους/ες. Ομως το ενδιαφέρον τους περιορίζεται μόνο στο σώμα, ως αντικείμενο καταναλωτικό, χωρίς την ορατότητά του ως όλον –σώμα & πνεύμα. Η μαζική αντίληψη περικλείεται στο τεχνούργημα «My Style Rocks», τις επεμβάσεις: «όχι Ρυτίδες-Botox» τις αυξητικές: «Χείλη-Τούμπανο» κ.λπ.
Το performance writing επαναφέρει την κεντρική θέση του σώματος στη γραφή και επιβεβαιώνει την ποιητική ενότητα σώματος και πνεύματος/λόγου. Αποτελεί τόπο για προσωπική έκφραση και στοχασμό πάνω στη ζωτική σχέση με τον αντικείμενο κόσμο. Ενδεχομένως σε αυτό να έγκειται μια σωτήρια προοπτική των νέων.
Ποιος ο μεγαλύτερος φόβος σας και πώς τον ξορκίζετε;
Ο μεγαλύτερος φόβος μου τα κλειστά βλέφαρα. Το αναπότρεπτο τέλος. Όμως δε γίνεται η φύση να υπερπηδήσει τη θνητότητα. Δεν ξορκίζεται ο θάνατος χωρίς μεταφυσικές πεποιθήσεις, κι εγώ δεν διαθέτω τέτοιες. Το παλεύω με την τραγική εμμονή να μπαίνω στη ζωή, να την ορίζω.
Ρίγος πανικού τα σφραγισμένα χείλη. Οι αγέλαστοι άνθρωποι. Αυτό παλεύεται δυσκολότερα. Στην προσωπική ζωή επιλέγω την παρουσία του χαμόγελου, που τα χαρίζει όλα και αποτρέπει το τίποτα. Στην κοινωνική ζωή η θωράκιση αυτή ενέχει κινδύνους χαρακτηρισμών: του μοναχικού αυτοέγκλειστου ή του snob. Γαντζώνομαι απεγνωσμένα από την ποιητική του σώματος και του λόγου μήπως και σωθώ.
Ετοιμάζετε κάτι αυτή την εποχή;
Για τη Βορειοελλαδική Ψυχαναλυτική Εταιρεία συνθέτω το Performance Poetry «L.eros». Ετοιμάζω δεύτερη συλλογή. Ένα βιβλίο επιτελεστικής ποίησης. Μια τυπογραφία που επιχειρεί να «συγκρατήσει» το performativity της γραφής.
Αναδημοσίευση | Εφημερίδα Πελοπόννησος και pelop.gr