Κατερίνα Λιάτζουρα και Μαργαρίτα Παπαγεωργίου, Άνθεα, εγχώρια και εξωτικά, εκδόσεις ΑΩ, 2023
Παρουσίαση από την Κάλλια Βαβουλιώτη
Τα «Άνθεα» αποτελούν μία γέννα ποιητική και διττή. Μία γέννα που κέντησαν με λέξεις η Κατερίνα Λιάτζουρα και η Μαργαρίτα Παπαγεωργίου, συνεργατικά – ίσως και ενδεχομένως ως επιστέγασμα και της φιλίας που τις δένει χρόνια.
Άνθεα λοιπόν. Σαν να λέμε πως όλα είναι πιθανά αν τα θελήσει η θεά Φλόρα κατά τη ρωμαϊκή μυθολογία ή αλλιώς Χλωρίς που σχετιζόταν με τα λουλούδια και την Άνοιξη. Αλλιώς, παραλλάσσοντας ένα γράμμα πως η ομορφιά της Φύσης, των Χρωμάτων, της Ευωδιάς μετουσιώνεται σε έν-θεα. Αποκρίσεις δηλαδή θεϊκές. Μικρά δηλαδή θαύματα που το καθένα φέρει πίσω του μία μοναδική και ξεχωριστή ιστορία, έναν μύθο, ένα δίδαγμα, άλλοτε ηθικό, άλλοτε ειρωνικό, άλλοτε περιπαικτικό και επιστεγασμένο με ένα ελαφρύ χιούμορ.
« Αμαρυλλίδα μου, έχει κι αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια» θα μας πει η Κατερίνα Λιάτζουρα.
Μήπως όμως και αυτά τα μικρά θαύματα κάπου συναντώνται με την ποίηση; Γιατί και εκείνη ένα μικρό θαύμα αποτελεί για ποιητές και αναγνώστες.
Τα Άνθεα, αποτελούν μία απόπειρα χαρτογράφησης λουλουδιών εγχώριων όπως επιλέγει να τα παραθέσει και να τα ανθολογήσει η Κατερίνα και εξωτικών τα οποία χαρτογραφεί η Μαργαρίτα. Μία απόπειρα καταγραφής λουλουδιών που γίνονται αντιληπτά σαν δημιουργήματα με πολλαπλά πέταλα που θα μπορούσαν κάλλιστα να παραλληλίζονται με τα επίπεδα των αναγνώσεων. Το βίωμα, οι αισθήσεις, η εμπειρία, και ο υπαρξισμός απαρτίζουν το όχημα μέσω του οποίου διερευνώνται άνθεα που φέρουν τη ρίζα τους από τα αρχαικά χρόνια. Άνθεα, που έχουν ειδική βαρύτητα και συμβολισμούς ή άλλα που ήταν Νύμφες και προσωποποιημένα αποτέλεσαν περιφερειακούς ήρωες ή και πρωταγωνιστές στη μυθολογία ή σε ιστορίες των Λατίνων.
Η Λιάτζουρα σε αυτή την χαρτογράφηση ή περιήγηση στον κόσμο των λουλουδιών λειτουργεί άλλοτε ως εξερευνήτρια, άλλοτε ως κηπουρός, άλλοτε προσωποποιεί τα λουλούδια και συνομιλεί μαζί τους ως φίλη.
Αρέσκεται στο παιχνίδισμα αντίθετων εννοιών :
«Μυστήριο η ζωή
Μυστήριο και ο θάνατος»
θα πει στη Ροδιά της ή αλλιώς το Μήλο της Καρχηδόνας
Άλλοτε αμφισβητεί και αντιτίθεται στο παραδεκτό, στο παραδοσιακό, στον πουριτανισμό
«Αληθεύει Παναγιά μου
πως δε μύρισες τον κρίνο;»
Άλλοτε οικειοποιείται χριστιανικές αξίες και αρετές όπως η μακροθυμία του Θεού – ενώ παντρεύει στοιχεία και από τους Δώδεκα Θεούς :
«Γαϊδουρινά τα αγκάθια των συμβόλων είναι
γαϊδουρινή και η υπομονή του Βρέφους»
Στο «Χρυσάνθεμο» θα παραθέσει ποια είναι τα ουσιώδη και ποια όχι θα καυτηριάσει την αξία του πλούτου και θα ορίσει εκ νέου την αλήθεια του πλούτου για την ίδια
«Απ’όλα τα χρυσάφια
Του κόσμου εγώ ξεχώρισα
Εκείνο που στο άνθος έδωσε
Το λαμπερό του όνομα»
«Έπρεπε να χρυσίσει
Εξ αρχής στους πίνακες
Εκείνου του τρελού του Ολλανδού
Το ταπεινό
Για ν’αποκτήσει
Στη συνέχεια
Αμύθητη αξία.»
Πότε το ανεκτίμητο λοιπόν γίνεται ανεκτίμητο;
Στην Αμαρυλλίδα πάλι θα καταφύγει σε χρησμούς από το «Γραφείο Ανεκπλήρωτων Ερώτων Μαντείου των Δελφών»
Στο Αστέρ – η σχέση της Κατερίνας Λιάτζουρα με το άνθος για το οποίο γράφει γίνεται δυναμική – υπαρξιακά , μας προτρέπει με φαντασία να βλέπουμε τον κόσμο τούμπαλιν σε τόπους που τα δάκρυα μετουσιώνονται σε άστρα. Μεταστρέφεται η θλίψη και καθρεπτίζεται. Όλα είναι θέμα οπτικής γωνίας.
Η παραίσθηση, ο χρόνος ως δίπολο στιγμής- αιωνιότητας, η ύπαρξη και η ανυπαρξία, η ζωή και ο θάνατος, η κοσμογονία, η ηθική, η ειρήνη και ο πόλεμος είναι μόνο ορισμένα από τα θέματα που η Κατερίνα αγγίζει σε βάθος με όχημα τα «Άνθεα» που εκτός από ένα βιβλίο ποιητικό, αποτελεί κατά την άποψη μου και ένα βιβλίο αμιγώς φιλοσοφικό.
Χωρίς ωστόσο όμως να είναι ένας φιλοσοφικός μονόλογος, ένα ατομικό ταξίδι.
Η Κατερίνα Λιάτζουρα συνοδοιπορεί με τη Μαργαρίτα Παπαγεωργίου.
Η ποίηση της Κατερίνας με την ποίηση της Μαργαρίτας συνομιλεί de profundis ακόμα και αν το ύφος τους διαφέρει. Ακόμα και αν γεωγραφικά τα «Άνθεα» των δύο ποιητριών απέχουν εκατοντάδες χιλιόμετρα, ακόμα και αν μεταξύ τους έχουν διαφορετική προσέγγιση, στην ποίηση αλλά και στο πως αντιλαμβάνονται την ίδια την ύπαρξη. Η γλώσσα τους βρίσκει κοινό τόπο ή πιο ορθά γόνιμο και κοινό έδαφος μέσω της θεματολογίας τους.
Η μία διερωτάται για τις ουσιώδεις σχέσεις της ζωής, ώστε να εξάγει ευρύτερα συμπεράσματα, η Μαργαρίτα διερωτάται με αφορμή το συλλογικό για να οδηγηθεί σε ενδότερα δωμάτια της σκέψης της. Η μία εκκινεί από τον πυρήνα , αυτό που βρίσκεται «μέσα στο τσόφλι» για να απελευθερωθεί στον έξω κόσμο και η δεύτερη υπάρχει πανανθρώπινα και συλλογικά ώστε να κατάλήξει στο βαθιά κρυμμένο και εσωτερικευμένο.
Η Κατερίνα θα αναφέρει:
«οι αισθήσεις υποχώρησαν
και χάθηκαν μαζί
Με τις κινήσεις των κορμιών»
ενώ η Μαργαρίτα παραθέτει:
«Αν μάθεις να πεθαίνεις
Τότε θα μάθεις να ζεις»
Η Μαργαρίτα στην ποίηση της θα καταπιαστεί στον πυρήνα της με τα Άνθεα – και τη σύνδεση με τη γυναικεία φύση. Όχι αρχετυπικά όπως οδηγείται η Κατερίνα αλλά ως πολεμίστρια. Θα μιλήσει για τη θέση της γυναίκας, για παραδόσεις καταπιεστικές, για το πως η γυναίκα σε κάποιες χώρες δεν βιώνει ούτε την παιδική της ηλικία.
Στο Σιρούι Λίλυ / Ινδία γράφει:
«Είμαι λέει γυναίκα. Το φύλο μου.
Από τη γέννηση μου μεγαλώνω για ένα σκοπό.
Να παντρευτώ. Να κάνω γιο.»
Η συγκεκριμένη λοιπόν ανθολογία, αποτελεί έναν ποιητικό διάλογο με κοινές φιλοσοφικές αφετηρίες , οι λέξεις χρησιμοποιούνται σαν να υπάρχει μία αδιόρατη συγγένεια ανάμεσα στην ποίηση των δύο γυναικών. Σαν ο διάλογος να αγγίζει μία ιεροτελεστία μεταφυσική η οποία δεν λησμονεί να θέσει επί τάπητος και φλέγοντα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα όπως η θηριωδία του πολέμου.
Στα εγχώρια Άνθεα αναφέρεται μάλιστα:
«Αν πάραυτα η Ειρήνη σας εξακολουθεί να μην ανθίζει
ελέγξτε παρακαλώ το περιβάλλον»
ενώ στα εξωτικά:
«Στη φρίκη του πολέμου απαντά
Με ελπίδα στην πολιορκημένη πόλη
Μέσα σε ένα δροσερό μπουμπούκι
Γιορτάζει την ομορφιά και τη χαρά
Σκοτώθηκε από βόμβα μες τον κήπο
Κι ο μικρός γιος του Ιμπραήμ
Παρέμεινε ορφανός στην προσφυγιά
Με ένα μποράγκο στην καρδιά απ’τον πατρογονικό του
κήπο.»
Τα «Άνθεα» αποτελούν ένα βιβλίο αφορμή. Για να διευρύνουμε τα παράθυρα της σκέψης μας σε ένα ταξίδι, μία περιπέτεια λέξεων που φέρει στις αποσκευές της θρύλους, επιρροές από άλλους καλλιτέχνες λ.χ. Βαν Γκονγκ ή Μητροπάνο- τα άνθη δηλαδή γίνονται αντιληπτά όχι μόνο μέσω των λέξεων αλλά και μέσω των λοιπόν αισθήσεων -σύγχρονους προβληματισμούς, προσωπικές ανησυχίες αλλά και ηθικά διδάγματα, υπαρξιακές και οντολογικές αναζητήσεις. Είναι ένα υφαντό από πέταλα εγχώρια και εξωτικά που καίνε τον αναγνώστη ώστε να γίνει και ο ίδιος κοινωνός ιδεών αλλά και προβληματισμών.
Τα «Άνθεα» είναι όμως και μία αφορμή για να εξερευνήσουμε και τα βαθύτερα των συναισθημάτων μας αφού όπως είπε και ο
Κώστας Κρυστάλλης
« Για μένα και το πιο απλό λουλούδι μπορεί να μου γεννήσει σκέψεις, που να μου φέρουν δάκρυα στα μάτια.»
Σας ευχαριστώ.
Βιογραφικό Μαργαρίτα Παπαγεωργίου