Μαρία Σταυροπούλου, «ΠαρΑνοϊκός Δολοφόνος λέξεων», Εκδόσεις Βακχικόν, 2023
Γράφει η Κατερίνα Λιάτζουρα
Η πρώτη ποιητική συλλογή της Μαρίας Σταυροπούλου, με τίτλο «παρΑνοϊκός δολοφόνος λέξεων» (εκδόσεις Βακχικόν, 2023), αποτελεί μια τολμηρή και ειλικρινή κατάθεση της ανθρώπινης ψυχής για την αναζήτηση του εαυτού μέσα στην κοινωνική αποξένωση. Αποτελούμενη από 54 ποιήματα, η συλλογή λειτουργεί ως καθρέφτης των εσωτερικών συγκρούσεων, των υπαρξιακών αναζητήσεων και της αγωνίας για αυτογνωσία και λύτρωση.
Η Σταυροπούλου, με σπουδές στην κοινωνική εργασία και προηγούμενη συγγραφική εμπειρία σε πεζογραφικά έργα όπως ο μονόλογος «Ψάχνοντας ανθρώπους» και το ψυχογράφημα «Η Πολυθρόνα», εισέρχεται στον χώρο της ποίησης με έναν ιδιαίτερα προσωπικό και βιωματικό τρόπο. Η ίδια χαρακτηρίζει τα ποιήματά της ως “ιστορίες μικρού μήκους”, αποτυπώνοντας κραυγές ενός ανθρώπου που παλεύει να κατανοήσει και να αγαπήσει τον εαυτό του μέσα σε μια κοινωνία που συχνά φαντάζει καταπιεστική και αφιλόξενη.
Η θεματολογία της συλλογής επικεντρώνεται στην επίπονη αναζήτηση της ταυτότητας, τη μοναξιά, τη δυσκολία των ανθρώπινων σχέσεων και την καθημερινή πάλη για αυτοέλεγχο. Η ποιήτρια ακροβατεί μεταξύ λογικής και παράνοιας, αφήνοντας το μυαλό της να περιπλανηθεί σε σκοτεινά μονοπάτια, με σκοπό να διατηρήσει την ισορροπία της. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι άμεση, ωμή και ταυτόχρονα λυρική, με έντονες εικόνες και συναισθηματική φόρτιση. Οι λέξεις δεν είναι απλώς εργαλεία έκφρασης, αλλά γίνονται οι ίδιες αντικείμενα πάλης και απελευθέρωσης. Η Σταυροπούλου επιλέγει να “δολοφονήσει” τις λέξεις που την καταπιέζουν, απελευθερώνοντας έτσι τη σκέψη και το συναίσθημά της. Η δομή της συλλογής είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, καθώς τα ποιήματα χωρίζονται σε τρεις ενότητες με τίτλους «παρΑνοϊκός», «δολοφόνος» και «λέξεων», υποδηλώνοντας μια πορεία από την εσωτερική σύγχυση προς την κάθαρση μέσω της γλώσσας με μια η φωνή που παραμένει αυθεντική και προσωπική και που αποτυπώνει με ειλικρίνεια τις προσωπικές της εμπειρίες και τους προβληματισμούς της.
Χαρακτηριστικό και αντιπροσωπευτικό δείγμα της ποιητικής γραφής της Σταυροπούλου είναι θαρρώ το παρακάτω ποίημα με τίτλο «ΠΕΡΙ-ΠΛΑΝΗ-ΣΗ» (σ. 71):
Αιώνες τώρα είμαι καταδικασμένη να περπατάω αδιάκοπα
Στην αρχή ήμουν μόνη σ΄ έναν έρημο πλανήτη
Ήμουν το μοναδικό έμβιο ον και ήμουν ευτυχισμένη
Όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν σε εμένα
Στη συνέχεια γεννήθηκα σ’ έναν άλλο τόπο όπου υπήρχαν και άλλοι που μου έμοιαζαν πολύ
Ανέπνεαν και μιλούσαν, ακόμη και σε εμένα
Ένιωθα ικανοποίηση
Οι δρόμοι οδηγούσαν και σε αυτούς
Αργότερα βρέθηκα κάπου αλλού και ήμασταν πάρα πολλοί που μοιάζαμε αρκετά
Τρόμαζα ανάμεσα τους αλλά ένιωθα όμορφα
Οι δρόμοι άρχισαν να πληθαίνουν
Τώρα είμαι σε έναν πλανήτη που οι άλλοι είναι τόσοι πολλοί που, ενώ θα έπρεπε να νιώθω ευτυχισμένη, πνίγομαι
Με πνίγει η μιζέρια τους και οι απαιτήσεις τους
Η έλλειψη ελευθερίας
Οι δρόμοι μπερδεύτηκαν και νιώθω να χάνομαι
Κλείστηκα σε ένα ασφαλές καταφύγιο
Θέλησα να με βρω ξανά
Όλοι οι δρόμοι οδηγούν σε εμένα μα είναι πάνω και έξω από εμένα
Θα χαθώ όταν θα είμαι ξανά το μοναδικό έμβιο ον σε κάποιον άγνωστο πλανήτη
Στο συγκεκριμένο ποίημα η Σταυροπούλου πραγματεύεται μια υπαρξιακή αλληγορία· την πορεία του “Εγώ” μέσα στον χρόνο, τον χώρο και την κοινωνία. Ο τίτλος, με τον λογοπαίγνιο και την παύλα, ενισχύει την έννοια της πλάνης και της περιπλάνησης, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά: μια διαρκής αναζήτηση νοήματος και ταυτότητας. Η ποιητική φωνή ξεκινά μόνη, σε έναν «έρημο πλανήτη», έναν χώρο απόλυτης μοναδικότητας αλλά και εσωτερικής πληρότητας. Η μοναξιά σε αυτή την αρχική φάση παρουσιάζεται όχι ως βάρος, αλλά ως μια προνομιακή κατάσταση αυτάρκειας: «Όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν σε εμένα». Ωστόσο, η σταδιακή είσοδος της στην ανθρώπινη κοινωνία επιφέρει μια αλλαγή: από τη μοναξιά περνά στην επικοινωνία, στην οικειότητα, στην κοινότητα. Καθώς όμως η πορεία της συνεχίζεται και οι «άλλοι» πολλαπλασιάζονται, το ποιητικό υποκείμενο αρχίζει να αισθάνεται καταπίεση, ασφυξία, απώλεια ταυτότητας: «Με πνίγει η μιζέρια τους και οι απαιτήσεις τους». Η αίσθηση της αποξένωσης κορυφώνεται, και το άτομο στρέφεται ξανά προς τα μέσα, αναζητώντας την αυτάρκεια που είχε στην αρχή. Η επαναληπτική χρήση της φράσης «Όλοι οι δρόμοι οδηγούν σε εμένα» μεταβάλλεται διαρκώς ως προς το νόημα: αρχικά δηλώνει αυτάρκεια, στη συνέχεια σχέση, και τελικά αποξένωση και εγκλωβισμό. Η τελευταία εικόνα του ποιήματος, εκείνη της τελικής μοναξιάς σε έναν άγνωστο πλανήτη, φέρει αμφισημία: είναι λύτρωση ή καταδίκη; Η Σταυροπούλου, με απλή αλλά φορτισμένη γλώσσα, σκιαγραφεί την τραγικότητα της ανθρώπινης συνείδησης: ανάμεσα στην ανάγκη για κοινωνία και την ανάγκη για εσωτερική γαλήνη. Το ποίημα αναδεικνύει την εσωτερική σύγκρουση του σύγχρονου ανθρώπου ανάμεσα στην ύπαρξη και την ταυτότητά του.
Η συλλογή «παρΑνοϊκός δολοφόνος λέξεων» είναι ένα έργο που δεν φοβάται να αγγίξει τα σκοτεινά σημεία της ανθρώπινης ύπαρξης, προσφέροντας ταυτόχρονα μια αχτίδα ελπίδας και τη δυνατότητα της λύτρωσης μέσω της αυτογνωσίας και της αποδοχής. Απευθύνεται σε αναγνώστες που αναζητούν την αλήθεια πίσω από τις λέξεις και είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε μια εσωτερική αναζήτηση.