Ο Roderick Beaton (γεννήθηκε το 1951), καθηγητής της νεοελληνικής φιλολογίας στο King’s College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, χαρακτήρισε τον ποιητή Μίλτο Σαχτούρη ως «τον συνεπέστερο διερευνητή του εφιαλτικού εσωτερικού κόσμου». Θα μπορούσαμε να αποδώσουμε παρόμοιο χαρακτηρισμό στην ποιήτρια Φωτεινή Βασιλοπούλου για το έργο της Φυτρώνει άγρια ζάχαρη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα (2021) με την εικαστική φροντίδα της Φωτεινής Χαμιδιελή.
Στις συνθέσεις της Βασιλοπούλου κυριαρχεί η εσωστρέφεια ο τόνος μιας εσωτερικής αγωνίας που πηγάζει από τις ποικίλες εκφάνσεις του ανθρωπίνου βίου: τη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο, τη φύση, τον πολιτισμό, τις κοινωνικές δομές. Η συλλογή αφιερώνεται στον ποιητή Γιώργο Γάββαρη και απαρτίζεται από τρία μέρη: Πειραγμένος μύθος, Πικρό μέλι, Flora clandestina.
Με υπογειωμένη την υπαρξιακή αγωνία η ποίηση της Φωτεινής Βασιλοπούλου δίνει έμφαση στον έρωτα και στον θάνατο, τις δραματικές κορυφώσεις του ανθρώπινου βίου, όπως και στη μοναχική πορεία των ποιητών/-τριών, τη σιωπηλή τους προσήλωση στο «καταφύγιο» της ποίησης, σύμφωνα με την έκφραση του Καρυωτάκη.
Στην πρώτη ενότητα Πειραγμένος μύθος, η ποιήτρια, επικαλούμενη παλαιότερες αφηγήσεις που θίγουν διαχρονικά και επίμαχα θέματα, δημιουργεί νέες αναλογίες και παραλληλισμούς μεταξύ των κειμένων, μεταξύ παρόντος και παρελθόντος. Με πρόσωπα δηλαδή από τα έπη του Ομήρου, την τραγωδία, την ελληνική μυθολογία, τους μύθους, τα παραμύθια, τις παραλογές, όπως και από τον κόσμο της τέχνης και του θεάτρου, μιλά για θέματα επίκαιρα.
ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΡΑΧΝΗ
Στον Γιώργο Μαρκόπουλο
Ένα βράδυ έσπασε τον αργαλειό
τον έκανε πλεούμενο, το υφαντό ιστίο
έκοψε τα μαλλιά, το ένα στήθος
έδωσε τον Τηλέμαχο σε ανάδοχη οικογένεια
με την καυτή της πόρπη το αριστερό έβγαλε μάτι
ήθελε να περάσει απαρατήρητη ανάμεσα στους Κύκλωπες
να βλέπει τη μισή ομορφιά της Καλυψώς
τα μισά νάζια στην αρχή
χάδια μετά του Οδυσσέα.
Πριν δεθεί στο μεσαίο κατάρτι
έσταξε στ’ αυτιά μελισσοκέρι
να μην ακούει τους οργασμούς της Κίρκης
αράχνη πάνω από την κλίνη τους υφαίνοντας εκδίκηση.
Κακό σφαλάγγι παραφύλαγε
πίσω απ’ τα βράχια
να κεντρώσει μ’ όλο το δηλητήριο
τον λευκό αστράγαλο της Ναυσικάς
καθώς έσκυβε να πιάσει το τόπι
τη στιγμή που εκείνος ξυπνούσε άντρας. (σελ.14).
Η δεύτερη ενότητα Πικρό μέλι περιλαμβάνει συνθέσεις που επικεντρώνονται σε ζητήματα κοινωνικά, στην περίθαλψη, στους ασθενείς που δίνουν μάχη στα νοσοκομεία, στον θάνατο. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες οι συνθέσεις που αναφέρονται στην πάσχουσα γυναικεία οντότητα και εμπεριέχουν την ερωτική προδοσία, τη μοναξιά, την εγκατάλειψη. Χρήση ιατρικών όρων, υποβόσκουσα ειρωνεία για τη ζωή και τα πάθη της.
ΛΙΝΟ ΤΡΑΠΕΖΟΜΑΝΤΗΛΟ
Με ροζ σιέλ μετάξι, αγαπημένο, προίκα της.
Το ύφασμα είχε ρουφήξει σώματα παλαιών
ποικιλιών
απ’ το σχεδόν αρχαίο αμπέλι τους.
Δύσκολο να ‘βγουν οι λεκέδες.
Απόκρημνες αποκριές, μνημόσυνα, πικρές
γιορτές.
Γενέθλια δε γιορτάζονταν στον τόπο εκείνο. […]
Γενέθλια και ψυχικές δονήσεις θεωρούνταν μη γενόμενα.
Υπήρξαν και καλές στιγμές. Τότε που
έπλεξε σφιχτά τα δάχτυλά του στα δικά της
κρυφά κάτω από το πτι καρό και
της θρυμμάτισε τους πάγους μιας ζωής.
Τώρα απλωμένες πάνω στο πανί
με νιο κρασί φρεσκοπλυμένες
οι αγαπημένες φάλαγγες, τα κόκαλά του αυλοί
να τραγουδούν σκούρκοι σε πτήσεις
ελικόπτερες
και βασιλιάδες χρυσοπράσινοι
από το σπίρτο μεθυσμένοι
μπορεί πάλι κι από τ’ ακουμπισμένο
στον τοίχο του νεκροταφείου
ξύλινο κασελάκι πεύκο φρεσκοβαμμένο άρωμα
ρετσινιού
φιλόξενη κυψέλη για τα μέλη του
υπόσχεση για νέα μεθύσια ουρανού. (σελ. 43-44).
Στην Τρίτη ενότητα Flora clandestina (κρυφή χλωρίδα) γίνεται χρήση των επιστημονικών ονομάτων φυτών, πουλιών, χρωμάτων, καταστάσεων (λατινική ορολογία). Ποιήματα με εσωτερικότητα για τα ανθρώπινα πάθη: την κακία, τον φθόνο, τη ζήλεια. Για τη ζωή, τον θάνατο, τις χαμένες προσδοκίες, τις αυταπάτες.
SILENTIUM PINGUES
Δεν ξέρω πότε άρχισε να χιονίζει σιωπή
τέφρες πεταλούδων στη διακεκαυμένη ζώνη μου
μα εδώ και μέρες έχουν ξεραθεί όλες
οι προσωπικές αντωνυμίες.
Οι σπάνιες μέλισσες λέξεις σου
στάζουν πικρό νέκταρ
σε κάθε πληγή
και τις νύχτες η ανάσα σου φυτρώνει άγρια
ζάχαρη.
Μ’ εξόρισες στη χώρα του πάγου. Στην
Επικράτεια της Σιωπής.
Μέσα σ’ έναν μήνα εγκατέστησες Πλειστόκαινο.
Ανακατέταξες χλωρίδα και πανίδα.
Βρύα βρύουν στα σπλάχνα μου, φτέρες κακό
του κεφαλιού μου.
Μαδημένο παραδείσιο πουλί η μοναξιά.
Melancholia Borealis μπορεί και Australis. […]
Γονυπετής όσο κι αν τρίβω τους λεκέδες
Κατορθώνω
μόνο ένα χρώμα ερήμου
καθώς σφιχτό ζυμάρι θρυμματίζεται εντός μου η γη
κι ο ύπνος ενός γυάλινου σώματος.
Το σπίτι μας τώρα πια no woman ‘s land. (σελ.71-72).
Η Βασιλοπούλου αποτυπώνει εφιαλτικές εικόνες στις συνθέσεις της, σπαράγματα ενός κόσμου άστοργου, στον οποίο δεσπόζει το αίσθημα του τρόμου και της απογοήτευσης. Συνδέει την ποιητική της φωνή με σύμβολα αρχετυπικά (φεγγάρι, κήπος, ήλιος, ουρανός, αίμα), αλλά και με την υπερρεαλιστική εκφορά. Αποδεσμευμένη από τις συμβατικές αναπαραστάσεις της καθημερινότητας η ποιητική της εικόνα και συναρτημένη με τον περίκλειστο εσωτερικό κόσμο, αντανακλά το αγχώδες της ζωής και τον φόβο του θανάτου, το αίσθημα απόγνωσης και απουσίας, ενσωματώνει τη διαχρονική πανανθρώπινη αγωνία. Τη διαταραγμένη ισορροπία και τον τρόμο, η ποιήτρια τα εκφράζει εξπρεσιονιστικά, δραματοποιώντας δηλαδή το υποκειμενικό συναίσθημα.
Histrio
Όλος ο κόσμος μια σκηνή.
Στα σκοτεινά θεμέλια σκελετοί.
Πες μου, καλέ μου υπηρέτη
καλέ κομπάρσε συ, τι είναι θάνατος, τι ‘ναι ζωή
και ανάμεσό τους τι;
Η εκδίκηση; Ο έρωτας;
Της εξαπάτησης η τέχνη;
[…] σελ. 33
Ποίημα που συνομιλεί με τον Σαίξπηρ και τον Σεφέρη. Η διακειμενικότητα, μοντερνιστική τεχνική, αποτελεί στοιχείο της συλλογής.
Στις μικρές θεατρικές σκηνές που σκηνοθετεί η Βασιλοπούλου, αποτυπώνεται με πάθος η ηθική αλλοτρίωση, η αναλγησία και η έλλειψη ανθρωπισμού. Εγωισμός και φθόνος. Σπασμένα όνειρα και ματαίωση. Ενδοσκόπηση του ανθρώπινου πόνου μέσα στη δοκιμασία. Ο πεσιμισμός της Βασιλοπούλου απορρέει από το υπαρξιακό ζήτημα, αλλά και από την τραγική αίσθηση της ήττας. Τη δραματική επίγνωση πως ο σύγχρονος πολιτισμός της υπεραναπτυγμένης τεχνολογίας με τη διαρκώς ανοδική πορεία έχει αποτύχει, γιατί λησμόνησε τον άνθρωπο και την αγάπη, τη συλλογικότητα. Γι’ αυτό και οι πιο συχνές λέξεις στο ποιητικό σώμα είναι το αίμα, ο πάγος, η παγωνιά, το λευκό. Το πιο συχνό αίσθημα, η αγωνία του θανάτου.
Τα μοντέρνας τεχνοτροπίας ποιήματα της Φωτεινής Βασιλοπούλου αποδίδονται με λόγια γλώσσα που ενσωματώνει λέξεις ξένες και επιστημονική ορολογία, στοιχείο διακριτό και σε προηγούμενες συλλογές της. Αφηγηματικού χαρακτήρα συνθέσεις, γεμάτες υπαινικτικότητα, ρυθμό και τόνο υποβλητικό. Ερωτήσεις, αντιθέσεις, εικόνες, μεταφορές, παρηχήσεις. Ποικίλα εκφραστικά μέσα και μοντέρνες υφολογικές τεχνικές στη συλλογή Φυτρώνει άγρια ζάχαρη της Φωτεινής Βασιλοπούλου συμπυκνώνουν την αίσθηση της διασπασμένης ατομικότητας που παράγει η μετανεωτερικότητα. Υπηρετούν την έκφραση της διαχρονικής ανθρώπινης αγωνίας.