Γράφει η Δάφνη Πιτερού
Αναμφίβολα στην ποίηση της Αλεξάνδρας Μπακονίκα εν γένει κυριαρχεί η αναφορά στον έρωτα και κυρίως στην απτή του διάσταση, η οποία ζωντανεύει σχεδόν μπροστά στα μάτια του αναγνώστη χάρη στην ισχυρά εικονοπλαστική δύναμη της γραφής της. Ωστόσο, υπάρχουν στο έργο της κάποια ακόμη ποιήματα με διαφορετική θεματική. Και σε αυτά λοιπόν, όπως ακριβώς και στα ερωτικά, είναι εμφανής η κοινή συνισταμένη όλου του έργου της: η ευαισθησία μιας τρυφερής ψυχής που κατέχει το χάρισμα να μετουσιώνει σε υψηλού επιπέδου τέχνη ακόμη και τις πιο σκοτεινές και δυσάρεστες εκφάνσεις της ζωής.
Στο έργο της «Ντελικάτη γυναίκα» θίγονται λεπτά ζητήματα που σπανίως απαντούν στην ποίηση, παρά το ότι καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της καθημερινής ζωής: ο σκληρός, συχνά αναίτιος, γυναικείος ανταγωνισμός (Αν και δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε,/ ούτε σε πειράζω,/ ως αντίζηλη με βλέπεις, γυναίκα προς γυναίκα.) η γυναίκα που επιδιώκει την κυριαρχία έναντι των ομοφύλων της προβάλλοντας την αλαζονεία και τον ναρκισσισμό της καθιστώντας δυσάρεστη τη συνύπαρξή της με άλλες γυναίκες (πέρα από τη γυναικεία φιλαρέσκειά σου,/ με οτιδήποτε ασχολείσαι/ μικρό ή σπουδαίο,/ θέλεις να κυριαρχείς. Η οίηση προκαλεί,/ κι εσύ αποτελείς ακραία περίπτωση). Ακόμη και η βαθιά πίκρα ύστερα από μια προδομένη φιλία –παρά το βαρύ της τίμημα– στην ποίηση της Μπακονίκα μεταμορφώνεται σε ανεκτίμητη πείρα ζωής: Δεν μετανιώνω που πλησίασα ανθρώπους/που θεωρούσα φίλους,/ όσο κι αν οικτρά διαψεύστηκα.[…] Απόκτησα γνώσεις για το φαινόμενο/ που λέγεται άνθρωπος./ Τον κόσμο είτε τον πλησιάζεις είτε δεν τον πλησιάζεις. Πόσες ευαίσθητες και ηθικές ψυχές δεν αισθάνθηκαν αηδία από την αναγκαστική συναναστροφή με δουλοπρεπείς στους ιεραρχικά ανώτερους και υποκριτές ανθρώπους στους χώρους εργασίας τους; Αυτό διατυπώνεται τολμηρά, χωρίς περιστροφές και φλυαρίες: Στους κύκλους σας η ακεραιότητα παραγκωνίζεται,/ είναι ψιλά γράμματα./ Στους δύσκολους κύκλους σας/ η σταθερή αξία που σαρώνει είναι η δύναμη,/ ως εξουσία, μεγαλεία κι επιρροή./ Μόνο στη δύναμη υποκλίνεστε,/ όλα τα άλλα υποκρισίες. Η πληγωμένη τρυφερή ψυχή δεν διστάζει να φτάσει ακόμη και σε καταγγελτικό λόγο: Σατανικά ενεργείτε./ Ένα γερό τσάκισμα σας χρειάζεται/ να θρυμματιστούν τα σχέδια και οι επιβουλές σας. Ή ακόμη: Η μάσκα του άψογο προκάλυμμα/ και βιτρίνα,/ ενώ έχει ήδη ετοιμάσει τα βρώμικα κόλπα./ Ένας επιτήδειος της σαπίλας, /τυράννησε κι έκαψε κόσμο. Η διαδρομή στις ποικίλες εκφάνσεις της ζωής καταλήγει στην τόσο επώδυνη μα και συνάμα αληθινή διαπίστωση: Τα οικτρά που φοβόσουν,/οι βαριές, τραγικές λύπες έχουν μπει στη ζωή σου/ να σε καταποντίσουν. Μέσα στα πλήγματα και τη λαίλαπα του άλγους/ θα κριθείς αν θα αντέξεις.
Τα ίδια ή παρόμοια θεματικά μοτίβα με αυτά που προαναφέρθηκαν (πέρα βέβαια από το ερωτικό) συναντά ο αναγνώστης και στο έργο της ποιήτριας με τίτλο Η Τελετουργία του Χορού. Φιλίες που πλήγωσαν με την άσχημη κατάληξή τους (Μπήκα στο σπίτι της από λαχτάρα/ για τη θαλπωρή της φιλίας.[…] Η λαχτάρα μου για θαλπωρή/κατά πρόσωπο με ειρωνευόταν. Και Κάποιες φιλίες μεσουρανούν,/ μετά έρχεται η πτώση τους), γυναίκες με έκδηλο ναρκισσισμό (Μια μετριότητα είναι/ κι όμως παίρνει ύφος γόησσας), αναίτιο ανταγωνισμό (διαφορές δεν έχουμε/ ούτε σε κάτι την έβλαψα), άνθρωποι που ο αυταρχισμός τους αγγίζει τα όρια της βίας (Τρόμος, έρεβος που απονεκρώνει/ο αυταρχισμός σου) και η μικροψυχία τους χαρακτηρίζεται βαρβαρότητα (φάνηκε η ψυχική ένδεια,/ η βαρβαρότητά τους. Μια βαρβαρότητα που φονεύει/ ανενδοίαστα φονεύει).
Ο ποιητικός λόγος της Αλεξάνδρας Μπακονίκα είναι λιτός και σαφής. Κάθε ποίημά της συμπυκνώνει μια βαθιά αφήγηση σε τρίτο, πρώτο και σπανιότερα δεύτερο γραμματικό πρόσωπο. Οι εικόνες που περιγράφονται ξεδιπλώνονται σχεδόν κινηματογραφικά στα μάτια και στη σκέψη του αναγνώστη. Η ενδελεχής επιλογή κάθε λέξης συνεισφέρει στην υψηλού γλωσσικού και νοηματικού περιεχομένου ποίηση που παράγεται. Ιδιαιτέρως έντονες είναι οι επιρροές που η ποιήτρια έχει δεχθεί, όπως άλλωστε αναφέρει και η ίδια, από τους Κ. Π. Καβάφη, Ντίνο Χριστιανόπουλο και τους αρχαίους λυρικούς ποιητές. Κοινή συνισταμένη όλου του έργου της, η ευαισθησία και η τρυφερότητα της ψυχής της αλλά και η τόλμη της να παρουσιάζει ποιητικά τις πιο μύχιες σκέψεις και τα πιο προσωπικά της βιώματα. Ο έρωτας κυριαρχεί στην ποίησή της ωστόσο δεν λείπουν από το έργο της και ποιήματα διαφορετικής θεματικής, στοιχείο που ενδεχομένως θα εξέπληττε τους αναγνώστες που τη γνωρίζουν κυρίως μέσω των αμιγώς ερωτικών ποιημάτων της. Αυτή η διαφοροποιημένη αλλά και συγχρόνως αρμονική θεματική συμπόρευση καθώς και η έμφαση στο ερωτικό στοιχείο που χαρακτηρίζουν συνολικά το ποιητικό της έργο περιγράφονται και ερμηνεύονται αυτοαναφορικά από την ίδια στο ποίημά της με τίτλο Υπόδειξη από την ποιητική συλλογή Η Τελετουργία του Χορού:
Ένας ποιητής μου έκανε την υπόδειξη
να αποφεύγω να γράφω για την ευδαιμονία
και τη χαρά στον έρωτα.
Σίγουρα αγνοούσε πόσο βασανισμένη ήμουν
όχι μόνο από έρωτες, αλλά κι από φιλίες
ψεύτικες,
και σκληρούς καταπιεστές στο επάγγελμά μου,
στον συγγενικό κύκλο κι αλλού.
Το κακό με εξάρθρωσε σαν σκότος θανάτου.
Το κακό με εμπάθεια αναφύεται, επιβουλεύεται,
αχόρταγα μακελεύει.
Γι’ αυτό ακόμα κι ένα ψιχίο ευδαιμονίας
με ζέση το συλλέγω και το περιθάλπω
στους στίχους μου.