Χιονιάς στην απέναντι όχθη
Συμβαίνει να γράφω αυτό το σημείωμα τη μέρα που η Αθήνα ντύθηκε στα λευκά και ο συνοικιακός μας δρόμος μεταμορφώθηκε σε ένα τοπίο μεταφυσικό και σιωπηλό, λες και το χιόνι απορρόφησε κάθε φωνή και κάθε θόρυβο για να ακουστούν οι άλλοι ήχοι: η κούραση των δέντρων, ο πανικός των πουλιών που φτερουγίζουν ασυντόνιστα, οι φωνές των προηγούμενων ενοίκων και οι σκέψεις των εκτοπισθέντων. Σκέφτομαι πως κάτι ανάλογο συμβαίνει και με το μυθιστορηματικό τοπίο κάθε φορά που επιχειρείς να αποτυπώσεις κάτι πραγματικό: το τοπίο μέσα από τις λέξεις μεταμορφώνεται, εξορίζονται οι θόρυβοι, εξαχνώνονται οι ασυνέχειες και οι κακοφωνίες -εξορυγνύονται η εσωτερικότητα και η ιστορία που έχει επενδυθεί στα άψυχα. Γιατί, στο μυθιστόρημα, όλα έχουν ψυχή και χαρακτήρα, οι πόλεις παίζουν ρόλο (ενίοτε πρωταγωνιστικό), τα δέντρα, τα παγκάκια και οι κάδοι των σκουπιδιών δεν είναι μόνο το φόντο αλλά αλληλεπιδρούν με τους χαρακτήρες, προβάλλουν ιδιότητες, αναδεικνύουν ποιότητες, απόψεις, ακόμα και ιδεολογία πέρα από το ό,τι συνθέτουν την ατμόσφαιρα μέσα στην οποία δρουν και αντιδρούν οι χαρακτήρες. Ο τόπος διαμορφώνει την σκέψη, τη γλώσσα, την πλοκή -δηλαδή τον βασικό σκελετό της ιστορίας.
Και μιλώντας για σκελετούς, σκέφτομαι τους σκελετούς που έχει η Αθήνα θαμμένους στα έγκατά της εκτός από τις αρχαιότητες και τους θησαυρούς υπάρχουν και τα μπαζωμένα ποτάμια της, τα άφαντα μπαζωμένα ποτάμια της. Η υπόγεια ροή επηρεάζει τους κατοίκους και τους περαστικούς και αναμφίβολα οι ιστορίες που εκτυλίσσονται στην επιφάνειά της επηρεάζονται κι αυτές, ίσως περισσότερο από ό,τι αν τα ποτάμια ήταν ορατά, θορυβώδη ποτάμι με γάργαρο νερό.
Σήμερα, λοιπόν, με τον χιονιά προχώρησα και έφθασα μέχρι την πεζογέφυρα στην Κατεχάκη που ήταν φυσικά καλυμμένη από χιόνι και δύσβατη και -ήταν τη στιγμή που πάσχιζα να την ανέβω, με τα πόδια μου χωμένα μέσα στο χιόνι, για να συναντήσω την παιδική μου φίλη που ερχόταν από την απέναντι πλευρά-, τότε ήταν που συνειδητοποίησα ότι σε όλα τα βιβλία μου υπάρχουν γέφυρες, ποτάμια, νερά, κανάλια και παράθυρα που αντικρίζουν την απέναντι όχθη.
Τα δυο τελευταία μου μυθιστορήματα μου εκτυλίσσονται και τα δυο στο Άμστερνταμ, πολλές συναντήσεις λαμβάνουν χώρα πάνω σε γέφυρες, ή σε όχθες καναλιών. Ενώ σήμερα που προχωρούσα αργά πάνω στην πεζογέφυρα συνειδητοποίησα ότι η ηρωίδα από το βιβλίο που άρχισα πριν λίγο καιρό να γράφω πάσχει από γεφυροφοβία. Διατρέχοντας στα γρήγορα, νοερά, τα βιβλία μου στάθηκα σε μια παράγραφο που ίσως εξηγεί και αυτή την εμμονή, μια παράγραφο από το μυθιστόρημά μου «Βλέφαρα με τατουάζ» (Πατάκη, 2001) όπου η φωνή της αφηγήτριας δηλώνει «Σήμερα η ατμόσφαιρα της πόλης θυμίζει παλιά ξεθωριασμένη φωτογραφία. Η πόλη διασχίζεται από ένα ποτάμι. Μου αρέσουν οι πόλεις με ποτάμια. Μου αρέσει να βαδίζω στις όχθες, κυρίως τα απογεύματα. Μου αρέσουν , γιατί κυριαρχεί η αίσθηση διαχωρισμού αλλά και η πιθανότητα μιας συνάντησης. Μπορείς να φανταστείς ότι οι άνθρωποι για τους οποίους γράφεις κατοικούν στην άλλη όχθη. Δεν είναι μια πόλη, είναι δυο, και σε όποια πλευρά κι αν κατοικείς υπάρχει το “αλλού”. Υπάρχουν πάντα οι άνθρωποι της άλλης όχθης, που πρέπει να διασχίσουν μια γέφυρα για να σε συναντήσουν. Οι πόλεις με ποτάμια διαθέτουν γέφυρες. Και γοητεία. Ζεις ταυτόχρονα τον διαχωρισμό και την συνένωση. Μπορείς να πας και να σταθείς στη μέση, σε ένα υποθετικό κέντρο. Μπορεί να υποθέσουν, αν σε δουν εκεί πως σχεδιάζεις την αυτοκτονία σου (όπου υπάρχει νερό υπάρχουν και πνιγμένοι). Πολλά μπορεί να υποθέσουν. Κι ενώ οι άνθρωποι περνούν και ακούς τα βήματά τους, μπορεί να αναγνωρίσεις κάποιον μόνο από τον ήχο των βημάτων του και να στραφείς. Κάποιον που έρχεται από την άλλη όχθη για να σε συναντήσει». Γραφή και μεταφυσική, ναι, πώς αλλιώς;
* Η Αργυρώ Μαντόγλου είναι συγγραφέας επτά μυθιστορημάτων, μιας συλλογής διηγημάτων και δυο ποιητικών συλλογών. Σπούδασε Αγγλική λογοτεχνία, Φιλοσοφία και Κριτική θεωρία. Άρθρα, κριτικές και θεωρητικά κείμενά της έχουν δημοσιευθεί στον ημερήσιο, τον περιοδικό και τον ηλεκτρονικό τύπο, ενώ ασχολείται επαγγελματικά με τη μετάφραση και τη διδασκαλία λογοτεχνίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Βρετανία. Το «Τρικυμίες Παθών, Τα νεανικά χρόνια του Κοραή στο Άμστερνταμ», μυθιστορηματική βιογραφία, είναι το δέκατο και πιο φιλόδοξο βιβλίο της. www.amantoglou.gr