ΑΝΤΑΜ ΖΑΓΚΑΓΙΕΦΣΚΙ, Στην ομορφιά που δημιουργούν οι άλλοι, 50 ποιήματα.Μετάφραση Χάρης Βλαβιανός (Πατάκης, 2023)
Και μόνο το γεγονός ότι ο Άνταμ Ζαγκαγιέφσκι είναι Πολωνός και «μέτοχος» της μεγάλης ποιητικής σχολής της Πολωνίας (Τσέσουαβ Μίλος, Ζμπίγκνιεβ Χέρμπερτ, Βισουάβα Συμπόρσκα, Ταντέους Ρουζέβιτς, Άννα Καμιένσκα, Άννα Σβιρ), τον καθιστά ενδιαφέροντα. Πόσω μάλλον, όταν ο ποιητής Ζαγκαγιέφσκι, που γεννήθηκε το 1945 στην πόλη Lvov της Πολωνίας (σήμερα ανήκει στην Ουκρανία), αντιτάχθηκε στον σοβιετικό ολοκληρωτισμό, έζησε στο εξωτερικό πολλά χρόνια, δίδαξε σε ξένα πανεπιστήμια και επέστρεψε στην αγαπημένη του Κρακοβία το 2002, όπου και έζησε μέχρι τον θάνατό του, το 2021. Η ποίησή του, ίσως εκκινώντας από τις σπουδές του στη φιλοσοφία, είναι στοχαστική και βαθιά ανθρώπινη. Σαν ένα ποτάμι που συνεχίζει ήρεμα να ρέει ακόμα κι αν στρατιώτες όλων των χρωμάτων παρελαύνουν στην όχθη ή ποιήματα εξακολουθούν να γράφονται (τροποποιημένος στίχος από ποίημά του). Αποτυπώνει τα συλλογικά ιστορικά τραύματα της χώρας του (εβραϊκή γενοκτονία, πόλεμος, σοβιετικός έλεγχος, αλλαγές συνόρων) με μια φιλοσοφημένη αποστασιοποίηση∙ χωρίς εκτροπή του θυμικού, που πιθανώς να οδηγούσε σε μια υψηλόφωνη και δραματική ποίηση. Η υποδόρια ειρωνεία και το λοξό χιούμορ χαρακτηρίζουν το έργο του, όπως και πολλών Πολωνών ποιητών – λες και με τον τρόπο αυτό αντιστέκονται στην καταιγιστική επέλαση της Ιστορίας στη χώρα τους. Ποίηση απλή, χωρίς λεκτικές ακροβασίες, με έμφαση στο σημαινόμενο∙ τρυφερά ανθρωποκεντρική, με έναν θλιμμένο ερωτισμό και έναν μυστικισμό όχι θρησκευτικό αλλά υπαρξιακό. Ο Ζαγκαγιέφσκι είναι ρεαλιστής, ξέρει πως η ποίηση δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, ίσως ούτε τα υποκείμενά της, τους ποιητές. Η όποια ομορφιά, πηγάζει από τους άλλους∙ από τη μουσική τους, την αγάπη τους, την πίστη τους, την ποίησή τους. Γιατί οι λέξεις όσο μάταιες κι αν είναι, άλλο τόσο είναι κι αναγκαίες – πράγμα που, επίσης, γνωρίζει καλά ο ποιητής μας.
Ρωξάνη Νικολάου, Σαλός Μαγνήτης. (Φαρφουλάς, 2022)
Στη συλλογή αυτή, που είναι η τρίτη της κύπριας ποιήτριας, περιλαμβάνονται 53 ποιήματα υπερρεαλιστικών καταβολών και δυσοίωνης, δυστοπικής ατμόσφαιρας. 53 ποιήματα απόλυτης συναισθησίας δεδομένου ότι κινητοποιούνται όλα τα αισθητηριακά μας όργανα. Η όραση και η ακοή βρίσκονται σε υπερδιέγερση, πότε από μια «καιόμενη ρόδα που πέφτει από ένα τρελαμένο άρμα», πότε από έναν «δρόμο που γαυγίζει πνιχτά» κι έναν «παμπάλαιο αέρα που βουίζει»∙ μυρωδιές απ΄ «τα αποκαϊδια ενός κυπαρισσιού» αλλά και «από τα ρούχα των ζωντανών», αφές από έντομα που αγγίζουν το σώμα, μια «νοσταλγία αγκαθωτή», το ξύδι και τη χολή που γευόμαστε… Όλες οι αισθήσεις μας είναι σε εγρήγορση. Η ποιήτρια προσπαθεί να ανασυνθέσει, να συγκολλήσει ένα αποσυντιθέμενο, φυγόκεντρο κόσμο∙ εξού και ο φαινομενικά ακατάληπτος τίτλος: σαλός μαγνήτης. Έστω και αποσυνάγωγα, έστω και με αποκλίνοντα τρόπο (σαλός), θέλει να δημιουργήσει ένα ελκτικό πεδίο αναδόμησης της παραμυθικής φύσης και της ζωής των αγαπημένων νεκρών. Του γενέθλιου χώρου, της πατρίδας, και του μνημονικού χρόνου. Στην ποίηση της Νικολάου ο άνεμος και ο δρόμος υποστασιοποιούνται. Ο άνεμος της ιστορίας και της μνήμης, ο δρόμος της περιπλάνησης και της επιστροφής. Μια ποίηση που ξέρει τα όριά της, γιατί «ο κόσμος εν τω πονηρώ κείται», μια ποίηση άνεμος σαρωτικός για γυμνασμένους αναγνώστες.
Στάθης Κουτσούνης, Ρόδο σε καθρέφτη. (Μεταίχμιο, 2024)
Η ραδινή αυτή συλλογή περιλαμβάνει 29 όμορφα ποιήματα που αναφέρονται κατά κανόνα στον θάνατο, τον έρωτα, τη φθορά και την ποίηση –όπως άλλωστε τα περισσότερα ποιήματα. Το ποιητικό υποκείμενο νοσταλγεί τους νεκρούς του, με προεξάρχουσα τη νεκρή του μάνα, τη λάμπουσα εν κενώ. Μια νοσταλγία, που δεν διολισθαίνει σε μελοδραματισμό, δεν είναι υδαρής αλλά τρυφερή και στιβαρή λύπη. Στον αντίποδα του θανάτου και της απουσίας είναι
η ποθητή γυναίκα, ο έρωτας, το σώμα ως πηγή ηδονής, όλα θρυαλλίδες μιας αισθησιακής έκρηξης που μας καθιστούν ομήρους της ομορφιάς εκείνης που «αναμμένη απ’τον ολονύχτιο καύσωνα/βγαίνει πρωί μ’ενα σιθρού κομπιναιζόν». Ποίηση σωματική, στίχοι εικαστικής θερμότητας που εικονοποιούν την ερωτική πράξη. Ο φόβος του επερχόμενου γήρατος και της φθοράς σηματοδοτεί την υπαρξιακή αγωνία και τη μελαγχολία του ποιητού εν Αθήναις το 2024 μΧ. ενώ η ποίηση –πάντα η ποίηση– συστήνει εκ νέου τον κόσμο, και ερωτοτροπεί με τους ηττημένους. Και όλα αυτά ο ποιητής Στάθης Κουτσούνης τα πραγματεύεται με μια γλώσσα απλή και γειωμένη, χωρίς φιλοσοφίζουσες αερολογίες και συναισθηματικές λυρικοπάθειες, μια γλώσσα ευρηματική και συχνά “απρόοπτη”. Κάποια, δε, ποιήματά του έχουν μια “ελαφράδα”, χωρίς να χάνουν σε τίποτα από τη σοβαρότητα τους. Ο ποιητής είναι εξαιρετικός “τεχνίτης” του λόγου και ξέρει πως καταθέτοντας τη σοβαροφάνειά του, κερδίζει σε σοβαρότητα. Τα 29 ποιήματα διακόπτονται από 5 ιντερμέδια που το καθένα αποτελείται από οκτώ ολιγόστιχα, αποφθεγματικής ισχύος ποιήματα, κάτι σαν μουσικό διάλειμμα για σόλο φωνή, που δίνουν επιπλέον ρυθμό στη σύνθεση και αποκαλύπτουν τις μουσικές καταβολές του ποιητή.