Λείπει μια λέξη
την ψάχνω χρόνια
(σελ. 32)
Η ποιητική συλλογή της Μάνιας Μεζίτη Στόμα (Κουκκίδα 2021) είναι κοινωνικοπολιτικού περιεχομένου με έντονες υπαρξιακές αιχμές. Απεικονίζει την πραγματικότητα της ζωής και τονίζει την τραγικότητα της ύπαρξης.
Δομημένη σε τρεις ενότητες, ΝΕΡΟ, ΓΑΛΑ, ΘΕΙΑΦΙ διακρίνεται από έναν εγγενή ρεαλισμό, συνδυασμένο με στιγμιότυπα της καθημερινής ζωής, αλλά και μια υπερρεαλιστική εκφορά, όπως και έκφραση ειρωνείας. Η διακειμενικότητα διατρέχει το ποιητικό σώμα. Τα ονόματα λογοτεχνών, φιλοσόφων και λογοτεχνικών ηρώων παρελαύνουν, δημιουργώντας τα δικά τους σύγχρονα πολιτισμικά συμφραζόμενα. Ο Σαρτρ, η Κρίστεβα, ο Πάουλ Τσέλαν, η μαντάμ Μποβαρύ, ο Μπέντζαμιν, εναλλάσσονται με ονόματα από την Παλαιά Διαθήκη, την τοποθεσία του Κόζιακα, τους αρχαίους μύθους. Η Μάνια Μεζίτη αναπτύσσει τα μυθολογικά μοτίβα έτσι ώστε τα αρχετυπικά σύμβολα να φανερώνουν τις εσωτερικές συγκρούσεις, να αναδεικνύουν τις διαχρονικές τους διαστάσεις, την επιβίωσή τους στην εποχή μας.
Η ποίηση για την Μεζίτη είναι ένα στόμα, μια φωνή. Εκπέμπεται μέσω μιας γλώσσας που προσφέρει τις πρώτες ύλες για την έκφραση της συγκίνησης και των κοινωνικών προβλημάτων, των αισθημάτων και των ιδεών. Το στόμα δραματουργικά είναι αυτό που επιτρέπει την εξομολόγηση του ποιητικού εγώ, που κάνει τον λόγο να απελευθερώνεται και να διαθλάται, να εκφράζει τη δική του αλήθεια. Η λέξη θυμίζει το έργο του Σάμιουελ Μπέκετ Όχι εγώ ( Not I). Η ιδιαιτερότητα το έργου είναι ότι δεν εμφανίζεται κάποιος ηθοποιός στην σκηνή, αλλά πρωταγωνιστής είναι ένα στόμα γυναικείο σε μαύρο φόντο.
Το στόμα, λοιπόν, τα χείλη που μιλάνε, με την οντολογική τους παρουσία, δημιουργούν το σκηνικό. Η ποιητική τέχνη, άρρηκτα δεμένη με τη γλώσσα, αφήνεται να εκφράσει τους κραδασμούς, το αδιέξοδο.
Ξέρω τι είναι ποίηση
η ποίηση είναι στόμα
μιλάει εναντίον ή σχετικά
εκ μέρους των ανθρώπων
ή του εαυτού της
Στην ερώτηση
ασχολείστε με την Τέχνη
περνάει μια γροθιά
ένα πράγμα οριστικό
αλλά δεν τα καταφέρνω
απλώς ενημερώνω για το πένθος (σελ. 39)
Τα ποιήματα της Μεζίτη είναι εσωστρεφή, στοχαστικά, περιεκτικά. Εκπέμπουν μια αίσθηση δραματικότητας και οδύνης που έχει ως πηγή της τη διάψευση, την αναντιστοιχία ονείρων-πραγματικότητας. Τα κοινωνικά θέματα άπτονται της αποξένωσης, του έρωτα, του φεμινισμού, του αυτοπροσδιορισμού, της ταυτότητας φύλου, της ανάγκης για ένταξη σε ομάδα. Τα πολιτικά μιλούν για την παραπληροφόρηση, τον ναζισμό, τις μεθόδους του. Οι στίχοι δομούνται με λογοπαίγνια και υπερρεαλιστικές εικόνες.
ΣΠΙΤΙ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Έβαλαν το κρεβάτι σε θέση
φενγκ σούι
ώστε το κεφάλι
να μην το πιάνει ο βοριάς
τα βράδια έκλειναν ερμητικά
και κοιμόντουσαν στη σιωπή
ούτε που κατάλαβαν
πώς μπήκε μέσα η θάλασσα (σελ. 29)
Ολιγόστιχα τα περισσότερα ποιήματα, αναδεικνύουν επιρροές από το δημοτικό τραγούδι, την ελληνική ή ξένη λογοτεχνία την οποία η ποιήτρια και μεταφράστρια Μάνια Μεζίτη έχει καλά αφομοιώσει. Ο ερωτισμός δεν απουσιάζει. Εκφράζεται με σκόρπιους ιάμβους και ρυθμό, στοιχείο που χαρακτηρίζει γενικότερα τη συλλογή.
ΚΟΥΤΣΟ
Στον Κόζιακα
η αγάπη μου
μακραίνει τα μαλλιά της
τα βράδια του καλοκαιριού
φτεροκοπάει στον Ασπροπόταμο
χίλια γραφτά χίλια γραμμένα
στην όχθη του
η αγάπη μου (σελ. 26)
Η ενότητα Γάλα αφιερώνεται στους γονείς, που δύουν με μνήμη αμέτοχη. Τα θέματα των οικογενειακών σχέσεων είναι ο πυρήνας του ποιητικού στοχασμού τα τραύματα, οι ενοχές, η αποξένωση, η ψυχική σύνδεση.
ΝΩΠΟ
Τη φοράω τη μάνα μου
στην ασημί μπλούζα
[…] Τη φοράω τη μάνα μου
τη μεταφέρω συνεχώς
μικρό καρύδι
ο εγκέφαλός της
στη χούφτα μου (σελ. 72)
Στην ενότητα ΘΕΙΑΦΙ η θεματολογία επικεντρώνεται γύρω από την αρρώστια, τον φασισμό, τον θάνατο, την απεραντοσύνη της απελπισίας, τη μοναξιά, τα γηρατειά.
[…] ο θάνατος μπαινοβγαίνει αδιάφορος
στο μεσοδιάστημα γλυκοκοιτάζει εμάς
τους φροντιστές με τον στραβό λαιμό
αναρωτιέμαι πότε σκοπεύουμε
να τελειώνουμε μ’ αυτά τα γεύματα
ΣΕΜΝΑ ΞΕΠΡΟΒΟΔΙΖΩ ΕΤΟΙΜΟΘΑΝΑΤΟΥΣ (σελ. 83)
Ο λόγος της Μάνιας Μεζίτη στην ποιητική συλλογή Στόμα είναι υπαινικτικός, ενίοτε κρυπτικός, δραματικός. Έχει ως μέγιστο προσόν του τη λιτότητα, την ήρεμη αποδοχή του δραματικού στοιχείου, τη βαθιά ειρωνεία. Απευθύνεται στον εαυτό ή σε κάποιον σιωπηλό ακροατή/-τρια. Με τεχνικές όπως ο ελεύθερος και ρυθμικός στίχος, η διακειμενικότητα, η αυτοαναφορικότητα, μοιράζεται την αγωνία του ανθρώπου για το τέλος, την απόγνωση για την αδυναμία επικοινωνίας, την αποσάθρωση, τα ιδεολογήματα.