Ο πόλεμος στην Ουκρανία που κάποιοι εκτιμούν πως ίσως μετεξελιχθεί και σε παγκόσμιο, τον τρίτο. Η ενεργειακή κρίση που μας οδηγεί στη φτωχοποίηση και στην αναθεώρηση όσων θεωρούσαμε τα τελευταία χρόνια ως δεδομένα και αυτονόητα για όλους. Τα κύματα των χιλιάδων προσφύγων, μιας θάλασσα πόνου και απελπισίας που δεν ησυχάζει ποτέ. Κι άλλοι πολλοί κρίκοι μιας ατέρμονης αλυσίδας κακών ειδήσεων που περιζώνει σφιχτά τις μέρες μας. Στέκεσαι στο παρόν και ενώ θες να δεις προς το μέλλον κοιτάς πάλι το παρελθόν. Η επανάληψη φαίνεται να είναι μια παγιωμένη συνθήκη, έτσι που σε οδηγεί στο ν’ αναρωτηθείς. Έχουμε αύριο, ή είμαστε καταδικασμένοι να επαναλαμβάνουμε το χθες, έρμαια και θύματα αποφάσεων που άλλοι παίρνουν για μας;
Κι η δική σου θέση, ποια είναι; Αν τίποτα δεν αλλάζει, αν όλα δείχνουν πως γυρίζουν προς τα πίσω, γιατί να προσπαθείς να πας μπροστά; Παραίτηση, λοιπόν; Σίγουρα είναι μια λύση που σε κάποιες περιπτώσεις, πολλές, βολεύει και σένα τον ίδιο. Σε όλες, εξυπηρετεί άλλους. Σε κάθε περίπτωση, είναι σαν να κοιτάς το δρόμο και να τον βλέπεις ανηφορικό, δύσβατο, αδιέξοδο. Μπορεί και να είναι, αλλά αν δεν αποφασίσεις να ξεκινήσεις εσύ, πώς περιμένεις ότι μπορεί να το κάνουν οι άλλοι; Ναι, πρέπει να βρεις το κουράγιο, τον κατάλληλο τρόπο. Κι ο δικός σου τρόπος είναι η γραφή. Κάθε σου σελίδα είναι ο καθρέπτης των ανησυχιών, των φόβων, των αντιρρήσεων, των κραυγών που θέλεις να βγάλεις, αλλά και της ικανοποίησης και της χαράς που μπορεί να έχεις νιώσει. Κάθε φράση ένα βήμα σ’ έναν δρόμο που διαπιστώνεις πως καθώς περπατιέται, όλο απλώνει και μακραίνει περισσότερο. Κι αυτό τον τρόπο, που σου ανήκει, που είναι ο δικός σου τρόπος, οφείλεις να τον σεβαστείς, να τον τιμήσεις.
Γράφουμε μόνο για όσα έχουμε ζήσει, όσα ζούμε και όσα μας αφορούν άμεσα; Καλό είναι να ξεκινάς απ’ όσα γνωρίζεις, αλλά ποτέ δεν ξέρεις αν αυτό που αφορά τις ζωές κάποιων άλλων δεν θα γίνει κάποτε μέρος και της δικής σου. Κι ούτε πρέπει να το δεις έτσι, αν λες, και το εννοείς πραγματικά, πως έχεις ευαίσθητες κεραίες, ότι η έγνοια για τον άλλο, φίλο, γείτονα ή ξένο, δεν είναι απλώς σχήμα λόγου κι οι αξίες που πιστεύεις και θες να υπηρετείς δεν είναι προσχηματικές και κουβέντα να περνάει η ώρα. Έτσι, πολλά μπορούν να διεγείρουν το ενδιαφέρον, κι ας φαντάζουν και κάποια είναι όντως μακρινά, να γεννήσουν συναισθήματα, να περάσουν στο μυαλό, να παράγουν σκέψεις, εικόνες, να μετατραπούν, τελικά, σε λέξεις. Λέξεις που το βάρος τους καθορίζεται από το πόσο μας επηρεάζει ένα γεγονός, πώς το αξιολογούμε και σε τι βαθμό είμαστε διατεθειμένοι να μιλήσουμε χωρίς φόβο και πάθος γι’ αυτό. Δεν είναι ποτέ εύκολο, ούτε απλό. Οι εξελίξεις σήμερα τρέχουν με τέτοιο καταιγιστικό ρυθμό που μέχρι να ολοκληρώσεις την ανάγνωση μιας είδησης μπορεί να εκτοπιστεί από μια άλλη και η αλήθεια έχει πάντα πολλές όψεις, τόσες που αν υιοθετήσεις μια υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να τη δεις να ακυρώνεται σε ελάχιστο χρόνο. Ρισκάρεις, σε όποια όχθη κι αν επιλέξεις να σταθείς, ωστόσο δεν είναι δυνατόν αέναα ν’ αρμενίζεις στη μέση αφήνοντας το ρεύμα του ποταμού να σε οδηγεί. Κάθε επιλογή, κάθε απόφαση, έχει και ένα τίμημα. Με την ακινησία δεν ρισκάρεις τίποτα, αλλά και δεν ζεις.
Η ζωή ενός λογοτέχνη δεν διαφέρει απ’ αυτή εκατομμυρίων ανθρώπων. Βιώνει τα ίδια προβλήματα, αντιμετωπίζει τις ίδιες δυσκολίες, ικανοποιείται με τα ίδια πράγματα, γεύεται τις ίδιες χαρές. Αν υπάρχει μια, αλλά κρίσιμη και ουσιώδης, διαφορά με τους άλλους είναι πως όσα τον απασχολούν έχει τη δυνατότητα να τα εκφράσει, με ένα και μοναδικό σκοπό. Ν’ ανοίξει ένα θέμα συζήτησης. Ένα ποίημα, ένα πεζογράφημα, ένα δοκίμιο, ένα θεατρικό έργο, ένα απλό άρθρο, δεν είναι υποχρεωμένα, και δεν υπάρχει λόγος, να προτείνουν λύσεις, αλλά ο σημαντικότερος ρόλος τους είναι να ανοίγουν θέματα που απασχολούν, ή θα πρέπει ν’ απασχολούν, να προκαλούν προβληματισμούς. Ένας λογοτέχνης το πιθανότερο είναι πως δεν θα συναντήσει ποτέ δια ζώσης πολλούς από τους αναγνώστες του, αλλά και δεν χρειάζεται να συμβεί αυτό. Αν το όποιο κείμενο του καταφέρει να μιλήσει για κάποια απ’ αυτά που συμβαίνουν στις μέρες του, τότε θα είναι σαν να έχει κτίσει μια γέφυρα επικοινωνίας, που δεν θα ενώνει μόνο τον ίδιο με τους αναγνώστες του αλλά και τους αναγνώστες μεταξύ τους. Κι αυτό μόνο λίγο δεν είναι, ούτε μικρό.
Εύκολο, βέβαια, δεν το λες, ούτε απλό. Ένα λογοτεχνικό κείμενο δεν είναι ούτε η παρηγοριά ούτε ο τρόπος για να ξεχαστείς και να πάρεις τις αποστάσεις από μια δύσκολη πραγματικότητα. Μπορεί, όμως, να γίνει η φωνή, η αντίδραση, η αφύπνιση, η αφορμή για ν’ αλλάξει κάτι.
Ένα λογοτεχνικό κείμενο δεν είναι δυνατόν να γραφτεί με κλειστά μάτια και βουλωμένα αυτιά για να μην αποσπάτε η προσοχή εκείνου που το συνθέτει. Αποκτά το σωστό σχήμα όταν σμιλεύεται και μορφοποιείται πάνω στο αμόνι της καθημερινότητας, με τις παραμέτρους και τις αναλογίες που θέτει η πραγματικότητα μέσα στην οποία δημιουργήθηκε.
Δεν είναι εύκολο πάντα, ούτε απλό. Ωστόσο, είναι προτιμότερο ν’ αποτύχεις στο δύσκολο αφού έχεις δοκιμάσει να σταθείς στο ύψος των περιστάσεων, παρά να κλείσεις το παράθυρο και ν’ αποφάσεις πως ό,τι γίνεται στον κόσμο έξω δεν σ’ αφορά, ούτε σ’ αγγίζει.