Αν η τέχνη είναι ο καθρέπτης της κοινωνίας-ή η ίδια η πραγματικότητα κατά τον Αντόρνο, και όχι η αντανάκλαση της- και αν φιλοσοφώτερον καὶ σπουδαιότερον ποίησις ἱστορίας ἐστίν: ἡ μὲν γὰρ ποίησις μᾶλλον τὰ καθόλου, ἡ δ’ ἱστορία τὰ καθ’ ἕκαστον, τότεο καθένας μας μπορεί να αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της μέσα στην κοινωνία, αλλά και τον ρόλο του καλλιτέχνη μέσα σε αυτήν.
Ο ρόλος αυτός όμως, είναι φυσικό να γίνεται διαφορετικά αντιληπτός από καλλιτέχνη σε καλλιτέχνη, όπως και ο κάθε άνθρωπος διαφέρει από τον άλλο.
Ο κόσμος συχνά ψέγει τον καλλιτέχνη, τον ποιητή, τον διανοούμενο. Τον χαρακτηρίζει αργόσχολο, εγωκεντρικό και σνομπ, ξεχνώντας ότι και αυτός είναι κομμάτι της ίδιας κοινωνίας. Τον θέλει πρωτοπόρο, και καθοδηγητή στην αλλαγή τα κοινωνίας, αλλά παράλληλα σπεύδει να τον στοχοποιήσει όταν πάρει μια πολιτική θέση, λέγοντάς του ότι ο ρόλος του είναι να γράφει ποιήματα να ζωγραφίζει, ή να γράφει μουσική.
Η άποψη μου είναι ότι ο πνευματικός άνθρωπος με το έργο και τον λόγο του (στα πράγματα που γνωρίζει, και όχι επί παντός επιστητού) θα πρέπει να παίρνει θέση, να παρεμβαίνει στην κοινωνική πραγματικότητα της οποίας αποτελεί μέλος. Και να δουλεύει με αίσθημα ευθύνης και συνείδηση του αποτυπώματος που το έργο του θα μπορούσε να αφήσει στις επόμενες γενιές, έχοντας στον νου όλα τα μεγάλα έργα, όπως αυτά των Τραγικών ή του Πικάσο.
Κάθε εποχή είχε και έχει τις δικές της δυσκολίες, προβλήματα, μεγάλες αντιφάσεις και ανατροπές. Και ο κάθε άνθρωπος δυστυχώς μπορεί να ομολογεί ότι κάθε πέρυσι και καλύτερα.
Στήναν χορό στα σύννεφα
Τα καβούρια στα ποτάμια χάθηκαν
από έλλειψη νερού κι ανθρώπου μάτι
οι γειτονιές, τα νυχτολούλουδα
μαζί κι οι κατιφέδες
Εκεί που κάποτε οι γέρικες ελιές
χωρίς νερό
στήναν χορό στα σύννεφα
δίνοντας τον καρπό τους,
τώρα λιόδεντρα στο μπόι του ανθρώπου
και λάστιχα
Λάστιχα γέμισαν οι όχθες κι οι πηγές
νερό στα δεντρύλλια να φέρουν
Εκεί που η ντομάτα μύριζε ντομάτα
και τα περιβόλια κοπριά
τώρα σημαίες πλαστικές
στο μπλάβο τ’ ουρανού
Λήθη σκεπάζει τ αλώνια τα σπαρτά,
τις ορμηνιές των γέρων
τα χιόνια του γερο-Ψηλορείτη
που από μακριά βλέπαμε
λευκές φέτες κιμωλίας
Θυμάσαι;
Ισχυρίζονται πολλοί ότι η λεγόμενη γενιά του ’30 γέννησε έναν θαυμάσιο πολιτισμό για τα ελληνικά δεδομένα κάτω από συγκεκριμένες πολιτικοοικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που τώρα δεν υπάρχουν. Δεν είναι αλήθεια. Τώρα η οικολογική καταστροφή δεν είναι πλέον εκτός των πυλών αλλά εντός μας. Ο νεοφιλελευθερισμός με όλες τις συνέπειες του, γεννά τον φασισμό στην Ευρώπη με τους καταστροφικούς πολέμους, τις πανδημίες τις ενεργειακές κρίσεις, και τα αδιέξοδα, τους πρόσφυγες, τους παιδεραστές, τις γυναικοκτονίες. Δεν θα υπήρχαν όμως αδιέξοδα αν υπήρχαν συλλογικές κοινωνίες. Αν μεταξύ των πολιτών υπήρχε συνεργασία, αίσθημα ομαδικότητας και αλληλεγγύης κι όχι αυτή η αρρωστημένη ατομικότητα. Αν υπήρχε ο υγιής συναγωνισμός και όχι ο αρρωστημένος ανταγωνισμός του σήμερα που ξεκινάει από τα άτομα και έχει διαποτίσει ολόκληρη την κοινωνία.
Κι αν δεν υπήρχαν αυτά τα αδιέξοδα,
τότε ναι, ίσως να εμφανιζόταν και πάλι μια μεγάλη λογο-καλλιτεχνική γενιά, για να συνεχίσει αυτό που εκείνη του ΄30 είχε ξεκινήσει.