Ο ποιητής είναι η «φωνή» του ανθρώπου μέσα στον κόσμο - Του Γιώργου Αλισάνογλου

Έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η θέση του ποιητή στην κοινωνία;

Ο ποιητής είναι η «φωνή» του ανθρώπου μέσα στον κόσμο. Ένας δέκτης μηνυμάτων και μετασχηματιστής ενός εσωτερικού φορτίου ενέργειας που τον προσδιορίζει και τον κατευθύνει μέσω της διαδικασίας της γραφής και της γλώσσας. Η γραφή είναι η πιο άμεση, η πιο εμπράγματη πράξη που μέσω της τέχνης, μιλά για τον κόσμο. Ο ποιητής μέσα στο πλήθος μιλά για τον άνθρωπο και είναι πράγματι ο άνθρωπος. Η τέχνη του λόγου είναι μια χρόνια δέσμευση. Δεσμεύει τον γράφοντα να αναλάβει να μεταγράψει το ανεκπλήρωτο όραμα του ανθρώπου, την συνειδητοποίηση της τραγικής συνθήκης και της θνητότητας, σε λόγο. Λόγο στοχαστικό, λυρικό, επικό, σατυρικό, δραματικό, ζωτικό. Είναι μια σχέση μοιραίου πάθους με πηγή έμπνευσης και σκηνικό την ίδια την κοινωνία – τον απέραντο κόσμο, το ίδιο το ποιητικό υποκείμενο μέσα στην κοινωνία και στον κόσμο.
Ο ποιητής, ο φύσει ποιητής -ο άνθρωπος που είναι ποιητής πριν ακόμη αρχίσει καν να γράφει-, υφίσταται την ασθένεια της εποχής του. Της κάθε εποχής. Του κάθε παρόντα χρόνου. Ταυτόχρονα, υφίσταται και την ομορφιά της εποχής. Η κάθε εποχή λοιπόν, αντλεί και παράγει αυτή την ασθένεια αλλά και την ομορφιά από τον ίδιο τον άνθρωπο. Ο ποιητής ως ευαίσθητος και ευαισθητοποιημένος παρατηρητής και ιχνηλάτης της κοινωνίας, επηρεάζεται και ο ίδιος από αυτή την ηδονή της ομορφιάς γύρω του αλλά και την οδύνη της ασθένειας, της νοσηρότητας των καιρών. Παρεμβαίνει -μέσω μιας γλώσσας που δεν του δίνεται εύκολα-, δίχως ψευδαισθήσεις και αυταπάτες. Αποκαλύπτει και ανακαλύπτει τον άνθρωπο πρωτίστως, μέσα από τον ίδιο του τον εαυτό. Μέσα από εκείνο το αιώνιο αίτημα, να καταφέρει να ερμηνεύσει, να διατυπώσει, να καταγράψει με όρους τέχνης αυτή τη νέα θέαση του εαυτού του και του κόσμου.
Σήμερα, υπάρχει μια διάχυτη ποιητική διάθεση από πολλούς. Στιχάκια και ποιήματα στο διαδίκτυο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε περιοδικά, βιβλία, στους δρόμους. Ένας δημιουργικός πλουραλισμός από την μια και μια σπατάλη – ανάγκη αυτοπροβολής από την άλλη.
Όμως η πραγματική ανάγκη των ποιητών δεν έγκειται στην σπατάλη τους, αλλά στην αξίωση μιας γλώσσας που οι ποιητές δημιουργούν για την γενιά τους ως συνθήκη ελευθερίας της εποχής τους. Της κάθε εποχής.

Σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή του κορωνοιού, έχει ιδιαίτερο ρόλο η ποίηση;

Η ποίηση εκφράζει την εποχή της, αναντίρρητα. Την ίδια στιγμή όμως και την αντιπολιτεύεται. Ο Αρχίλοχος και ο Αριστοφάνης, ο Δάντης και ο Σολωμός, ο Ρίλκε και ο Σικελιανός πιο πολύ αντίκεινται στον καιρό τους παρά τον εκπροσωπούν. Και αυτό διότι η κριτική διάσταση της τέχνης και δη της ποίησης, είναι εξίσου σπουδαία με την αντιπροσωπευτική της λειτουργία. Ενίοτε μάλιστα, σπουδαιότερη. Οι μεγάλοι του μοντερνισμού μπορεί να τάισαν κι εκείνοι με τις κορώνες και τις υπερβολές τους το τέρας του πεφυσιωμένου εγώ, με το περιεχόμενο όμως του έργου τους στάθηκαν συχνά αντίμαχοι της αποσύνθεσης που έφερνε μαζί του ο άκρατος ατομοκεντρισμός της εποχής τους. Η κριτική που άσκησαν στην κουλτούρα της αυτοπραγμάτωσης ποιητές όπως ο Τ. Σ. Έλιοτ, ο Γκόττφρηντ Μπεν, ο Νίκος Καρούζος και τόσοι άλλοι, είναι καιρός να εκταθεί, ώστε να περιλάβει και τους ίδιους τους κρίνοντες – την ποίησή τους και τις μεγάλες της αντιφάσεις. Την κριτική τους είναι καιρός να τη δούμε και ως, δική τους και δική μας, αυτοκριτική.

Αν γίνει αυτό με σωστό τρόπο, τότε μόνον μπορούμε να μιλήσουμε για τον ρόλο και την θέση της ποίησης σε περιόδους πολιτισμικής κρίσης και ύφεσης όπως συμβαίνει στις μέρες μας με την πανδημία του κορωνοιού.
Θα πρέπει ο ποιητής να σιωπήσει για λίγο. Να αφουγκραστεί αυτή την ερήμωση της πόλης, των αστικών κέντρων. Να επαναπροσδιορίσει την θέση του και την θέση της ποίησης μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Πιστεύω πως η εποχή μας είναι μια σπουδαία ευκαιρία για σκέψη, ενδοσκόπηση και ανα/γνώση της τέχνης από διαφορετικό πρίσμα.

Πως μιλά σήμερα η ποίηση μέσα στην τόση φλυαρία, σ’ αυτή την κυριαρχία του κενού λόγου; Με μια φοβερή κραυγή, που συνήθως την ονομάζουμε σιωπή. Αυτή η σιωπή θα πρέπει να έχει ένα συγκεκριμένο νόημα στην δουλειά του ποιητή. Όμως προσοχή: Δεν σιωπά ο ποιητής, σιωπά η ποίηση. Για λίγο.

Η σιωπή είναι άρρηκτα δεμένη με την ποίηση και η ποίηση με την σιωπή. Τα δυο αυτά στοιχεία δημιουργούν ένα «ανώμαλο» υλικό, μοναδικό και μοναχικό, και ως εκ τούτου απόλυτο, που τρόπων τινά ερμηνεύει, επηρεάζεται, βάλλεται από τον χώρο και τον χρόνο και που η ισορροπία του είναι εξαιρετικά εύθραυστη και λεπτή – όσων αφορά στο αποτέλεσμα ενός ποιητικού έργου.

Μέσω αυτής της δημιουργικής σιωπής, το πνεύμα και η παρατηρητικότητα του ποιητή εξακολουθούν να παράγουν. Όμως ταυτόχρονα αφουγκράζονται. Τις δονήσεις, τους παλμούς, τον σπασμό της εποχής μας.

Κι έτσι, θα επανέλθουν με μια νέα ίσως ποιητική πρόταση, με μια γλώσσα που θα είναι εξορυγμένη μέσα από τα νέα δεδομένα ανοίγοντας νέους δρόμους και ορίζοντες για τον ίδιο τον ποιητή, τους αναγνώστες και τον κόσμο μας.* Ο Γιώργος Αλισάνογλου (Καβάλα, 1975) είναι ποιητής, μεταφραστής και εκδότης. Σπούδασε κοινωνιολογία και πολιτικές επιστήμες και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στις διεθνείς σχέσεις και στην κοινωνική πολιτική. Ζει στη Θεσσαλονίκη. Τον Νοέμβριο του 2005 ίδρυσε και από τότε διευθύνει τις εκδόσεις και το βιβλιοπωλείο Σαιξπηρικόν. Ποίησή του έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, συμπεριλαμβάνεται σε ανθολογίες, ενώ έχει λάβει μέρος σε διάφορα φεστιβάλ και συμπόσια ποίησης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει εκδώσει έξι βιβλία ποίησης. Υπό έκδοση βρίσκεται το βιβλίο του «Κυψέλες» που πρόκειται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Κίχλη.

Ο ποιητής είναι η «φωνή» του ανθρώπου μέσα στον κόσμο – Του Γιώργου Αλισάνογλου