Έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η θέση του ποιητή στην κοινωνία;
Θα ξεκινήσω με τα λόγια ενός σημαντικού Έλληνα ποιητή – του Αργύρη Χιόνη – σχετικά με το ρόλο της ποίησης στον κόσμο της βίας, στον οποίο ζούμε.
Είχε πει ο Αργύρης Χιόνης “Η ποίηση είναι ένα είδος παραμυθίας. Οι άνθρωποι προσφεύγουν στην ποίηση για να έχουν αυτή την παραμυθία. Την παρηγοριά δηλαδή. Η ποίηση είναι ένα τρόπος για να παρηγορηθούμε για τα αποτρόπαια πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας.”
Η παρηγοριά για την οποία κάνει λόγο ο Αργύρης Χιόνης αποτελεί κύριο, όχι όμως το μοναδικό μέλημα του ποιητή. Ακόμα και σε ώρες παραμυθίας, η ποίηση διαταράσσει την κοινή μας ησυχία. Ο ποιητής δεν προσπαθεί να ξεγελάσει τον αναγνώστη. Να χαϊδέψει τα αυτιά του. Σκοπός του δεν είναι η παραποίηση της πραγματικότητας. Η ποίηση δεν διαστρεβλώνει την πραγματικότητα. Τις περισσότερες φορές μάλιστα, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Ποιητής και αναγνώστης γνωρίζονται. O ένας βρίσκει παρηγοριά στην απελπισία του άλλου.
Ρόλος του ποιητή είναι να κάνει την ποίηση ορατή στα μάτια όλων. Ορατή με βάση τη δική του ματιά, το δικό του κόσμο, το προσωπικό του αλφάβητο, τις λεπτομέρειες που εμπιστεύεται. Η ποίηση υπάρχει. Μέσα και έξω από τα βιβλία. Οι ποιητές είναι οι άνθρωποι εκείνοι που μεταφέρουν την ποίηση από τον έξω κόσμο στα βιβλία. Το μεγαλύτερό τους ταλέντο είναι ότι μπορούν να διαβάζουν από το πρωτότυπο. Δηλαδή να διαβάζουν ποίηση, τη στιγμή ακριβώς που συμβαίνει.
Σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή του κορωνοϊού, έχει ιδιαίτερο ρόλο η ποίηση;
Το 2014 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα ένα βιβλίο το οποίο, κατά τη γνώμη μου, δεν πρέπει να λείπει από καμία βιβλιοθήκη. Αναφέρομαι στο δοκίμιο του Nuccio Ordine, «Η χρησιμότητα του άχρηστου». Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου.
«Στο σύμπαν του ωφελιμισμού ένα σφυρί αξίζει περισσότερο από μία μουσική συμφωνία, ένα μαχαίρι περισσότερο από ένα ποίημα, ένα γαλλικό κλειδί περισσότερο από έναν πίνακα: διότι είναι εύκολο να καταλάβει κανείς την αποτελεσματικότητα ενός εργαλείου ενώ είναι πολύ πιο δύσκολο να κατανοήσει σε τι μπορούν να χρησιμεύσουν η μουσική, η λογοτεχνία ή η τέχνη.»
Στο σύμπαν που κουβαλάμε στην πλάτη μας χρήσιμο θεωρείται ο,τιδήποτε αποφέρει κέρδος. Αντίθετα, το όφελος που αποκομίζει ο άνθρωπος από την ενασχόλησή του με τις τέχνες θεωρείται δευτερευούσης σημασίας. Το αντίκρισμα των τεχνών και ιδιαίτερα της ποίησης δεν γίνεται αντιληπτό από όλους με γυμνό μάτι.
Σε περιόδους κρίσης όμως αντιλαμβανόμαστε τις πραγματικές αξίες. Η ποίηση είναι μία από αυτές. Είναι η τέχνη που μιλά για τα αναγκαία. Που υποδεικνύει ως μοναδικό κέρδος την ίδια τη ζωή. Τις μέρες αυτές που ο εγκλεισμός επηρεάζει την καθαρή μας σκέψη ο ρόλος της ποίησης είναι καταλυτικός. Ξεθολώνει το μυαλό, το οδηγεί μακριά από κατασκευασμένους φόβους. Η ποίηση είναι το πιο καλά δοκιμασμένο φάρμακο ανά τους αιώνες.
Ο υγιεινότερος περίπατος αυτές τις μέρες είναι η ανάγνωση. Πάντα ήταν, πάντα θα είναι.
* Ο Αντώνης Τσόκος γεννήθηκε το 1976 στην Αθήνα. Το 2013 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Σουίνγκ με τ’ άστρα. Ακολούθησαν το Ένα ποτήρι ακόμη, Τσαρλς και οι Ώρες πληθυντικής αϋπνίας, επίσης από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Ποιήματά του έχουν συμπεριληφθεί στην ανθολογία ποιημάτων Τα ποιήματα του 2013 των εκδόσεων της Κοινωνίας των δεκάτων και στην Ανθολογία ποιητών 2015-2017 που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις 24 Γράμματα. Έχει συνεργαστεί με το περιοδικό The machine art press τόσο στην ηλεκτρονική όσο και στην έντυπή του έκδοση. Το 2016 δημιούργησε το ηλεκτρονικό λογοτεχνικό περιοδικό Μονόκλ.