Η ποίηση όπως και η πεζογραφία παρέχουν παρηγορητική στέγη – Της Αγγελικής Πεχλιβάνη

Έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η θέση του ποιητή στην κοινωνία;

Ο ποιητής ζει και βιοπορίζεται (στη συντριπτική πλειονότητα από εργασία λίγο πολύ άσχετη με την ποίηση) μέσα στον κόσμοˑ περπατά στους ίδιους δρόμους, ακούει τους ίδιους ήχους, μυρίζει τα ίδια καυσαέρια και την ίδια άνοιξη, εκφέρει τις ίδιες λέξεις όπως και οι άλλοι άνθρωποι. Πεποίθησή μου είναι ότι δεν είναι πιο ευαίσθητος από άλλους ανθρώπους ως προς τη βίωση της εμπειρίας. Απλώς έχει μια μεγαλύτερη εξοικείωση, αν θέλετε ικανότητα, στον χειρισμό των λέξεων και εκφράζει έντεχνα αυτή την εμπειρία. Ο ποιητής είναι ένα υποκείμενο κοινωνικό, διαλέγεται με την ιστορία, συναρθρώνεται με την πραγματικότητα. Παράγει μέσα στα όρια της γλώσσας του, που καταρχήν είναι κοινόχρηστη. Και επειδή τίποτα δεν υπάρχει έξω από τη γλώσσα και κανείς δεν δημιουργεί στο κενό, ο ποιητής δεν δρα σε ένα πλαίσιο “απροσδιόριστα μεταφυσικό”, αλλά υπόκειται σε περιορισμούς κοινωνικής αναγκαιότητας, κοινωνικής πραγματικότητας.
Ως εκ τούτου η ποίηση και εν γένει η λογοτεχνία δεν είναι αυτόνομη από την πραγματικότητα, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι αποτελεί μια απλή κειμενική αναπαράστασή της. Ας μου επιτραπεί εδώ να πω πως η πεζογραφία και ειδικά το μυθιστόρημα, ως απόγονος του έπους, είναι περισσότερο αναφορική από την ποίησηˑ δίνει πληροφορίες για τον κόσμο, αναπλάθοντας μέσω ιστοριών την ατμόσφαιρα της εποχής και ανακαλώντας μέσω της αφήγησης τη βιωμένη συλλογική εμπειρία. Στην αναφορικότητα της, ίσως, οφείλεται και η πολύ μεγαλύτερη απήχηση που έχει στο αναγνωστικό κοινό σήμερα. Από την άλλη η ποίηση ως πιο “θραυσματικό”, πιο “σπαραγματικό” είδος λόγου, είναι μια ιδανική αλλά δυσκόλως βιούμενη ανθρώπινη κατάσταση, εν τέλει μια «ιδανική απουσία», ίχνη της οποίας αναπαρίστανται μέσω της γλώσσας. Ίσως για αυτό και η ποίηση δεν έχει ανταπόκριση στο κοινό. Γιατί είναι ένα αρχαϊκό σπάραγμα που δεν αφηγείται σε έκταση (αλλά πυκνά, σχεδόν “πυρηνικά”) ιστορίες παρηγορητικές. Παρόλα αυτά η πραγματικότητα είναι μια από τις πηγές άρδευσής της, διεισδύει σε αυτήν, αλλά πλαγίως, με τρόπο λοξό.
Τώρα όσον αφορά στο πώς αντιμετωπίζεται η ποίηση και ο ποιητής από το κοινωνικό σώμα, νομίζω ότι στο σημείο αυτό συμπυκνώνεται ο διπολισμός των νεοελλήνων, ο οποίος εκφράζεται πότε υμνητικά και πότε απαξιωτικά. Ο ποιητής ενίοτε είναι ο ευαίσθητος δέκτης που προσλαμβάνει και αποκρυπτογραφεί τα επερχόμεναˑ κυρίως, όμως, είναι ένα περίεργο ον, πότε παρίας και πότε σαλός (κάτι σαν τον ποιητή Φανφάρα της γνωστής ταινίας) που του αποδίδονται εξωλογικές, μαγικές, ιδιότητες (αυτό το λέω για να αυτοπαρηγορηθώ). Ποιος ευθύνεται για αυτό είναι μεγάλη συζήτηση. Ίσως η μπριζόλα, ίσως, όμως και η μασέλα.

Σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή του κορωνοϊού, έχει ιδιαίτερο ρόλο η ποίηση;