Η ατομική ελευθερία είναι κοινωνικό πρόταγμα σήμερα, γι’ αυτό και γίνεται και τόσο μεγάλη κουβέντα για τα προσωπικά δικαιώματα κλπ., ιδίως σε συνθήκες πανδημίας και εγκλεισμού. Είναι επίσης θέμα, το οποίο έχει απασχολήσει διαχρονικά την ποίηση αλλά και την πολιτική φιλοσοφία. Ποίηση, όμως, και φιλοσοφία εν πολλοίς συμπορεύονται. Χαρακτηριστική η φράση του ΄Αγγλου φιλόσοφουJohn Stuart Mill: «Κάποια πράγματα μπορούν να εκφραστούν πιο δυναμικά με την ποίηση απ΄ ό,τι με τον πεζό λόγο∙ αυτό είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα.» (Αυτοβιογραφία, σελ. 64 ).Ο John StuartMill (1806–73) θεωρείται ο φιλόσοφος με τη μεγαλύτερη επίδραση κατά τον 19ο αιώνα. Το δοκίμιό του «Περί ελευθερίας» ( On Liberty, 1859) παραμένει σήμερα, σύμφωνα με τον Isaiah Berlin, το κλασικό έργο υπεράσπισης της ατομικής ελευθερίας. Και είναι επιπλέον γνωστό ότι στη διαμόρφωση των θέσεών του Mill περί ελευθερίας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο η επαφή του με τους Άγγλους ρομαντικούς ποιητέςWordsworth και Coleridge.
Ο Κώστας Μόντης(1914 -2004)είναι ένας ποιητής που ξεχωρίζει για τις ρητές του αναφορές σε ιδέες και έννοιες όπως η ελευθερία, το έθνος, η πατρίδα, το δικαίωμα, η ειρήνη, ο πόλεμος, το κράτος και η εξουσία.
Κατά την Αφροδίτη Αθανασοπούλου στο κείμενό της με θέμα «Το αντικαθρέφτισμα της Ιστορίας στην ποίηση του Κώστα Μόντη», ο Μόντης αν και δεν είναι «ιστορικός ποιητής» με την έννοια που είναι ο Καβάφης αλλά ούτε και «πολιτικός ποιητής» με τη στενή έννοια του ποιητή που είναι στρατευμένος σε συγκεκριμένη πολιτική ιδεολογία, διαθέτει εντούτοις οξεία ιστορική αντίληψη και οξεία κοινωνική, δηλαδή πολιτική συνείδηση.
Πιο γνωστά είναι ίσως τα ποιήματά του στα οποία, συνομιλώντας με τους ηθικούς κανόνες του χρέους προς την Πατρίδα, ανέδειξε την ανάγκη της ελευθερίας σε εθνικό επίπεδο, βιώνοντας ο ίδιος εντός του εικοστού αιώνα τις συνθήκες της αγγλοκρατίας στην Κύπρο, του απελευθερωτικού αγώνα 1955-59 στη συνέχεια αλλά και τις συνέπειες της τουρκικής εισβολής του 1974 και της κατοχής ενός μεγάλου μέρους της Κύπρου, κατοχή η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Μελετώντας τα ΄Απαντά του, παραθέτω κάποια από τα ποιήματά του στα οποία η στοχαστική διάθεση του ποιητή αποκαλύπτει τα συναισθήματα που προκαλεί στο ποιητικό υποκείμενο η οποιαδήποτε στέρηση της ελευθερίας σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο .
H ΦΥΛΑΚΗ
Το χειρότερο δεν είναι
που μ ‘ έκλεισαν σ΄αυτή τη φυλακή
και πήραν τα κλειδιά κι έφυγαν ,
μα που δεν ξέρω ως πού φτάνει η φυλακή μου,
που δεν ξέρω το περίγραμμά της
για να κάνω επιτέλους
σαν άνθρωπος κι εγώ
μια απόπειρα αποδράσεως
******
Μα δεν καταλαβαίνετε πως περιστρεφόμαστε,
Πως όπου κι αν πάμε θα περιστρεφόμαστε,
Πως δεν υπάρχει διέξοδος απ΄την περιστροφή;
******
Κοιτάχτε , κύριοι, επιτέλους την κλειστή έξοδο,
κοιτάχτε την περίφραξη.
******
Ένα εγγεγραμμένο πολύγωνο σε κύκλο είμαστε.
Στις πιο καλές μας στιγμές
Το πολύ-πολύ ν΄αγγίξουμε τον κύκλο.
******
Παράγινε το σπίτι σπίτι απόψε
παράγινε δωμάτιο το δωμάτιο
******
Και πάντα τα ίδια μου και τα ίδια
όλο να χάνω τα κλειδιά και τ΄αντικλείδια.
******
Είναι πάντα χρήσιμο να μιλάς για τη λευτεριά
ακόμα κι όταν νομίζεις πως δε χρειάζεται.
******
Η ίδια ημερησία διάταξη το πρωί
Τα ίδια πραχτικά τη νύχτα.
******
Είν’ αρκετό να πούμε όλοι
από μια φορά στη ζωή μας
ένα «όχι»
