‘Εχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η θέση του ποιητή στην κοινωνία;
Το έργο του ποιητή, η ποίηση, όπως και τ΄ άλλα έργα τέχνης, έχει έναν προορισμό, απευθύνεται στον άνθρωπο, στην κοινωνία. Έξω και πέρα από τον άνθρωπο, δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρξει πραγματική τέχνη.
Μέσα από το ποιητικό, καλλιτεχνικό εργαστήρι του δημιουργού, περνά ο σφυγμός, ο παλμός του ανθρώπου, η εσωτερική του κυρίως εικόνα. Ο δημιουργός τα μετουσιώνει σε πνευματικό έργο. Ένα πνευματικό προϊόν το οποίο προορίζεται και επιστρέφει στον άνθρωπο, στον αναγνώστη, ως ζήτηση, και ανάγκη. Είναι αυτό που διαπιστώνει ο Π. Νερούντα , ότι η ποίηση δεν ανήκει σ’ αυτούς που τη γράφουν, αλλά σ’ εκείνους που την έχουν ανάγκη. Έτσι που η ποίηση είναι, εκτός των άλλων, και βάλσαμο, φάρμακο ψυχής.
Μα, ο ίδιος ο ποιητής είναι μέλος της κοινωνίας, είναι ένας από αυτούς, μετέχει σ’ αυτήν και δεν μπορεί να είναι ο ψυχρός, αδιάφορος και απόμακρος ακροατής. Είναι προικισμένος έτσι, ώστε τον παλμό, το σφυγμό του συνανθρώπου του και της ίδιας της κοινωνίας , αφού τα περάσει μέσα από το καλλιτεχνικό του εργαστήρι, να τα επιστρέφει ως πνευματικό προϊόν προς αυτούς.
Γράφοντας ποίηση, ο ποιητής λυτρώνεται. Σε συνέχεια, μοιράζεται τον πόνο του ή τη χαρά, προϊόν της λύτρωσης, με τον αναγνώστη, με το κοινό. Ένας πίνακας ζωγραφικής ή ένα γλυπτό που παριστάνει ένα ελάφι, το εκθέτουμε σε δημόσιο χώρο, για το κοινό. Ακόμη και στην περίπτωση όταν αυτό το έργο στολίζει τον εσωτερικό χώρο ενός σπιτιού και τότε, προορίζεται για το κοινό. Το γλυπτό – ελάφι, προορίζεται για τον άνθρωπο και όχι για τα άλλα ζώα του δάσους στο απέναντι βουνό! Το ίδιο συμβαίνει και με το μουσικοσυνθέτη, μοιράζεται τη μελωδία του, το τραγούδι του με το κοινό. Ο ερμηνευτής δεν τραγουδά αποκλειστικά για το συνθέτη.
Η θέση του ποιητή στην κοινωνία;
Φυσικά και δεν είναι να «ξεσηκώνει τις μάζες». Κι όταν λέμε πως ο ποιητής είναι ένα από τα μέλη της κοινωνίας, καμία σχέση δεν έχει με τον όχλο. Είναι το ευαίσθητο μέλος, ο δημιουργός, που επεξεργάζεται τα βαθύτερα μηνύματα αφυπνίζοντας το σύνολο. Η πνευματική δημιουργία του, λειτουργεί λυτρωτικά όπως για τον ίδιον και για την κοινωνία, προσφέροντας όχι απλώς πνευματικό έργο σ’ αυτήν, αλλά και φάρμακο, αντίδοτο. Πιστεύω πως για τον ποιητή ισχύει ο στίχος του Ο. Πάζ.
«…Ποτέ η ζωή δεν είναι δική μας,/ είναι των άλλων…»
Σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή του κορωνοϊού, έχει ιδιαίτερο ρόλο η ποίηση;
Φυσικά και ναι. Είναι κάτι περισσότερο από φάρμακο ψυχής και αντίδοτο. Η ποίηση σε χρόνους κρίσης είναι ευεργετική για τις ψυχές, ταυτόχρονα δοκιμάζεται και η ίδια. Δεν είναι ότι ο συνάνθρωπός μας, εγκλωβισμένος στην οικία του, διαβάζει ποίηση για να σκοτώσει το χρόνο. Η ποίηση συμβάλει κυρίως για την ψυχική του ανάταση. Δεν τον αφήνει να συνθλίβεται, τον ανασταίνει. Είναι ευεργετική.
Η σημερινή κρίση, δεν ζητά την ποίηση της «εξέγερσης» του πεζοδρομίου, ούτε μπορεί να είναι η πένθιμη καμπάνα των ημερών. Το ποίημα το μοιραζόμαστε για να στηρίξουμε ο ένας τον άλλον, είναι μια αλληλεγγύη !
Σε περιόδους κρίσης, η φωνή του ποιητή γίνεται πιο αναγκαία. Αν ο ποιητής σιωπήσει στην κρίση, τότε πότε περιμένει για να μιλήσει;!
Σε δυο περιπτώσεις νομίζω ότι σιωπούν κάποιοι «ποιητές». Όταν κυριεύονται από το φόβο των επίγειων θεών, που σημαίνει ότι δεν είναι ελεύθεροι και όταν δεν τηρούν καμία σχέση με την κοινωνία. Όταν βρίσκονται εκτός. Καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν βοηθά να είναι κανείς «ποιητής». Ο ποιητής που σιωπά γιατί φοβάται την αλήθεια, δεν μπορεί να είναι αληθινός δημιουργός, αφού δεν είναι ελεύθερος. Ποιητή σε κάνει ο ελεύθερος και αβίαστος λόγος.
Η σιωπή που πηγή της έχει το φόβο και όχι τη σοφία και το διαλογισμό δεν είναι για τους δημιουργούς.
Σήμερα, λόγω των συνθηκών, όλοι μας ζούμε τη μοναξιά. Για τον ποιητή, δεν υπάρχει μεγαλύτερος πόνος από αυτόν της μοναξιάς. Κι όμως, η οδύνη της μοναξιάς μπορεί να τον οδηγήσει στη δημιουργία. Όχι όμως η κάθε μοναξιά. Μοναξιά σαν του νηφάλιου Θεού σε ώρα δημιουργίας. Μόνον αυτό το είδος της μοναξιάς μπορεί να κυοφορήσει.
Το πεπρωμένο του ποιητή, του πραγματικού δημιουργού, είναι προδιαγραμμένο. Είναι «Ο Καιόμενος» του ποιήματος με τον ίδιο τίτλο του Τ. Σινόπουλου.
«… Στην εποχή μας όπως και σε περασμένες εποχές
άλλοι είναι μέσα στη φωτιά κι άλλοι χειροκροτούνε.
Ο Ποιητής μοιράζεται τα δύο»
Τον ποιητή, τον κυνηγά η άσπονδη μοίρα του πνευματικού του έργου !
* Ο Βαγγέλης Ζαφειράτης γεννήθηκε στους Αγίους Σαράντα όπου και μένει μόνιμα. Είναι ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής. Έχουν κυκλοφορήσει πέντε ποιητικές του συλλογές και δύο βιβλία με δοκίμια. Ποίησή του έχει μεταφραστεί και σε άλλες γλώσσες. Έχει μεταφράσει Έλληνες πεζογράφους και ποιητές στην αλβανική γλώσσα.