Για το βιβλίο του Γρηγόρη Τεχλεμετζή «μυθολογήματα και έντεκα πλην ένα μικρά πεζά» – Παρουσίαση από την Ασημίνα Ξηρογιάννη

   Η διαρκής ανάγνωση του νέου βιβλίου του Γρηγόρη Τεχλεμετζή μου φέρνει στο μυαλό τον Κωνσταντίνο Καβάφη. Ο ποιητής εκκινεί συχνά από μια λεπτομέρεια της ιστορίας, ή μια ασήμαντη αφορμή της ιστορικής συγκυρίας για να πλάσει τα υποβλητικά του σκηνικά, για να σκηνοθετήσει τα ποιήματά του. Δεν είναι ιστορικός, δεν τον ενδιαφέρει η ιστορική ακρίβεια. Θέλει όμως να δημιουργήσει μια νέα εμπειρία, την οποία θα μοιραστεί με το αναγνωστικό κοινό.
Kάτι ανάλογο συμβαίνει και στα «μυθολογήματα και έντεκα πλην ένα μικρά πεζά» του Γρηγόρη Τεχλεμετζή, που μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Κέρδος. Το πρώτο μέρος του βιβλίου αποτελείται από έξι διηγήματα που βρίσκονται σε γόνιμη ανταπόκριση με το μυθολογικό παρελθόν και τη ιδιάζουσα και άκρως δημιουργική πρόσληψή του από τον συγγραφέα, ενώ το δεύτερο αποτελείται από δέκα μικρά πεζά σύγχρονα διηγήματα. Ο συγγραφέας αξιοποιώντας την αρχαία ιστορία και την επίδραση που του ασκεί επεκτείνει τους μύθους με τόλμη και παρρησία. Παρελαύνουν από μπροστά μας πρόσωπα που γνωρίζουμε από τα αρχαία κείμενα, τα έπη ή τον κόσμο των προγόνων μας γενικότερα. Η Ξανθίππη, ο Λαέρτης, ο Σίσυφος, ο Δημόφιλος ο Θεσπιεύς και άλλοι, για τους οποίους ο Τεχλεμετζής τρέφει ίσως κάποια συμπάθεια και θέλει να τους κάνει πρωταγωνιστές στα δικά του ευφάνταστα σενάρια. Με τη φαντασία του λοιπόν να καλπάζει, τους πλάθει ελεύθερα, όπως επιθυμεί, μέσα από ένα προσωπικό, λοξό βλέμμα. Και δεν γίνεται να μην μνημονεύσω εδώ το εκτενές προηγούμενο πόνημά του, το εκτενές ιστορικό μυθιστόρημα με τίτλο «Ο Αρχίλοχος του» (Γαβριηλίδης 2016). Αρέσουν στον Τεχλεμετζή τα παίγνια με έναν κόσμο που έχει παρέλθει, και με άνεση κινείται στο επίπεδο φαντασίας-πραγματικότητας, στα πλαίσια μιας ιδιότυπης διαλεκτικής. Τα στοιχεία αυτά επιδέξια τα βάζει να συνομιλούν, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα ρέουσα, γεμάτη εκφραστικότητα και πάθος. Εύστοχοι και ουσιαστικοί οι διάλογοί του έχουν λειτουργικό ρόλο ή συμπληρώνουν την δράση, προσδίδοντας ζωντάνια στο όλο εγχείρημα.
Γιατί μας ενδιαφέρει αυτή η προσέγγιση του Τεχλεμετζή; Γιατί εισάγει το νέο και αντιτάσσεται σε κάτι ήδη γνωστό. Για παράδειγμα, με ένταση και αγωνία ψυχής παρακολουθεί κανείς τη μυστική ζωή του Λαέρτη, τον κρυφό του έρωτα, τον χρόνιο ανικανοποίητο πόθο του, τα συναισθήματα που δεν τόλμησε ποτέ να μετατρέψει σε λέξεις στο όνομα μιας κάποια ηθικής. Επίσης, τεχνηέντως εμπλέκεται ο αναγνώστης στον ψυχικό κόσμο της Ξανθίππης στο αντίστοιχο εξαιρετικό διήγημα.
Ο μύθος είναι εκεί στέρεος και επιβλητικός και μας ακολουθεί. Όμως έχει ενδιαφέρον να βλέπουμε πώς αναδομείται αυτός μέσα από άλλες οπτικές, καθώς και τι διαστάσεις μπορεί να πάρει. Η συνύπαρξη του παρελθόντος και του παρόντος μέσα από τη διασκεδαστική γλώσσα του συγγραφέα συμβάλλει ώστε ο αναγνώστης να απολαμβάνει καταστάσεις ανοίκειες. Μάλιστα εισπράττει πως ο συγγραφέας μέσα από τις λέξεις έχει τη δύναμη να ανατρέπει, να αναπροσαρμόζει, να υποθέτει, να γκρεμίζει και να φτιάχνει από την αρχή. Ο Τεχλεμετζής υποδύεται ρόλους, δημιουργεί περσόνες, αυτοσκηνοθετείται, κόβοντας τα νήματα με την παράδοση και δημιουργώντας για τους ήδη γνωστούς ήρωες μια καινούργια πραγματικότητα, μέσα στην οποία εκείνοι αλλάζουν συνήθειες, συμπεριφορές και αξίες. Γίνονται άλλοι! Άγνωστοι άλλοι! Kαι φαντάζουν ηθοποιοί σε ξένο έργο και ταξιδιώτες σε αλλότριες ατραπούς. Εδώ είναι το κλειδί. Παρουσιάζουν ενδιαφέρον οι μεταμορφώσεις τους. Με άλλο τρόπο, θα λέγαμε πως πρόκειται για έκφραση απλά των μύχιων σκέψεων και των τολμηρών φαντασιώσεων των υποκειμένων ή των άρρητων και καταπιεσμένων επιθυμιών τους.
Η δύναμη της περιγραφής και η διαύγεια της αφήγησης, καθώς και η αμεσότητα, σε συνδυασμό όμως και με τις ποικίλες ανατροπές που επινοούνται, είναι χαρίσματα που διαρκούν σε ό,τι αφορά την γραφή του Γρηγόρη Τεχλεμετζή.Η ταλάντευσή του σε διάφορες εκφάνσεις του ύφους (καυστικό, ειρωνικό, σοβαρό, χαριτωμένο) κερδίζει και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη. Η τεχνοτροπία που υιοθετείται είναι δραστική και προσφέρει αισθητική απόλαυση και αυτό είναι που έχει σημασία.