Ο τόπος των ποιητών είναι η πατρίδα της γραφής τους. Εσάς πως επηρέασε την γραφή σας ο τόπος σας;
Όχι στην δική μου περίπτωση, αλλά στην περίπτωση όλων των δημιουργών, το συλλογικό υποσυνείδητο, έχει εγγράψει ασήμαντες λεπτομέρειες. Όπως είναι το ανέμισμα ενός λεπιδόπτερου, όπως είναι μια πεταλούδα σε μιά μπιγκόνια που φύτεψε η μητέρα μου, όπως είναι η ροή και το βουητό των ποταμών της Μακεδονίας, που κατεβάζουν ακόμα τις μνήμες μου. Όπως είναι το ηλιοβασίλεμα που βλέπω πάνω από τον Θερμαϊκό. Όπως είναι τα πανύψηλα ευσεβή κυπαρίσσια, που ορθώνουν την συνείδηση του πεθαμένου πατέρα μου, πάνω από τον τάφο του!
Όπως ο Δημοτικός λόγος, ο οποίος ενσωματώνει όλη την προφορική αγωγή, και την ευρηματική εμβρίθεια του λαού, είναι ότι πιό σημαντικό έχουμε.
Να σας θυμήσω, ότι ο Σεφέρης και ο Ελύτης, όταν πήρανε τα βραβεία Νόμπελ, στη Σουηδία, υπερασπίστηκαν το δημοτικό μας τραγούδι. Και βέβαια, δεν υπάρχει στίχος καλύτερος για μένα, στην Ελληνική λογοτεχνία, από τον στίχο που λέει << Πέντε ποτάμια τόπλεναν, και έβαψαν και τα πέντε >>. Ενώ το << Επί ασπαλάθων >> του Σεφέρη, διδάσκεται σε δυό ώρες, του << Νεκρού Αδελφού >>, θέλει ένα μήνα. Άντε τώρα, να βρούμε στον 20ο αιώνα, ένα έντεχνο ποίημα, που να μπορεί να συγκριθεί, παραμυθητικά, φαντασιακά, αφαιρετικά, ή αξιακά με το << Τραγούδι του νεκρού αδελφού >> !
Ξέρετε τι είναι να ζεις σε έναν τόπο, και να είσαι συμπολίτης του Αριστοτέλη ; Αισθάνομαι συμπολίτης τόσων υπέροχων ανθρώπων : Νίκου Πεντζίκη, Μανόλη Αναγνωστάκη, Νίκου Αλέξη Ασλάνογλου, Ντίνου Χριστιανόπουλου, Γιώργου Ιωάννου, Ζωής Καρέλη, Αλέξη Τραιανού, Κλείτου Κύρου, Κωστή Μοσκώφ, Μάρκου Μέσκου, Μάτση Χατζηλαζάρου, ….
Για να συμπληρώσω, όσα θεωρητικά έλεγα, σε κάποια ηλικία, συνάντησα τον στίχο του Σολωμού, << Άστραψε φως και γνώρισε η νιά (ο νιός ) τον εαυτό της >>.
Έπρεπε, να κατανοήσω πλήρως, την αγωγή μου και την αισθητική και την πνευματική, και τότε κατάλαβα, ότι κατάγομαι από Μακεδόνες. Από πατέρα μαθηματικό και μητέρα ζωγράφο. Με κάποια παραβολική διάθεση, επαινώ μέσα από τα ποιήματά μου, την δομή και την εικόνα !
Και πόσοι από τους Έλληνες είναι υπέρ του Πολιτισμού της Ακοής ! Όταν ο Οδυσσέας, διατάσσει τους συντρόφους του να τον δέσουνε στο κατάρτι, για να ακούσει τις σειρήνες, μας υποδεικνύει ότι ο Ελληνικός πολιτισμός, είναι Πολιτισμός Ακοής.
Τάσσομαι υπέρ του Πολιτισμού της Ακοής, και της Οφθαλμικής μου παιδείας ! Αυτά είναι η Αισθηματική μου Αγωγή ! Η Αγωγή του τόπου μέσα μου.
Σκέψεις και στίχοι σας για την Ελλάδα μέσα στον κόσμο σήμερα.
Θα ξεκινήσω μ’ ένα στίχο του Μιχάλη του Κατσαρού. << Πάρτε μαζί σας νερό, το μέλλον έχει πολύ ξηρασία >>. Για να συμπληρώσω μ’ ένα στίχο του εθνικού μας ποιητή, << Είδατε να μαδάνε κότα και να παίρνει τα πούπουλα ο αέρας ; Έτσι πάει το Έθνος >>. Βρισκόμαστε σε μιά εποχή, με δέκα χρόνια κρίση, ο καθένας μπορεί να έχει τις δικές του απόψεις, αλλά όποιος ασκεί το δημόσιο λόγο, πρέπει να είναι προσεκτικός και υπεύθυνος, γιατί είμαστε σε μια εποχή, που η σύγχιση, έχει αλλοιώσει τις έννοιες, τις λέξεις και χρειάζεται την αναγέννηση, του κριτικού και του δημιουργικού λόγου των ποιητών.
Οι σκέψεις για την Ελλάδα του σήμερα, εστιάζονται στην αυτοσυνειδησία του λαού. Όταν ζορίζομαι από την ίδια την ζωή, υποβάλλω τον εαυτό μου σε άσκηση, με τριάντα στίχους από την Ιλιάδα, τριάντα στίχους από την Οδύσσεια, κι ένα κείμενο του Εμπειρίκου, ένα κείμενο του Εγγονόπουλου, ένα Δημοτικό τραγούδι.
Μπορεί να υπάρχει Έλληνας, χωρίς τη σχέση του με τη Φιλοσοφία ; Παραδείγματος χάρη, ο Αισχύλος, που πολέμησε ως οπλίτης, έγραψε στο τάφο του, ότι << Μες στων στρατιωτών τες τάξεις, τον σωρό πολέμησες και συ τον Δάτι και τον Αρταφέρνη >>. Και δεν έγραψε ότι υπήρξε ποιητής. Γιατί θεωρούσε ότι ο πολίτης, είναι ο οπλίτης της δημοκρατικής ζωής. Η Ελλάδα λοιπόν, έτσι κι αλλιώς, είναι συνυφασμένη με την έννοια της Δημοκρατίας, μια έννοια που πρέπει να παίρνει υπ’ όψη της εκείνη τη φράση του Πρωταγόρα << Πάντων χρημάτων μέτρον ο άνθρωπος >>.
Με το πέρασμα των χρόνων, η έννοια του Έλληνα, πήρε διάφορες αποχρώσεις. Αυτό ενδεχομένως μπορεί να είναι απάντηση ενός ιστορικού, ενός κοινωνιολόγου. Στη δική μου τη συνείδηση, η Ελληνική ιστορία, είναι μια γλωσσική αφήγηση. Σκέφτεστε έναν κόσμο, χωρίς την Ιλιάδα και την Οδύσσεια ; Σκέφτεστε έναν κόσμο χωρίς την Σαπφώ ; Σκέφτεστε έναν κόσμο χωρίς τον Θουκυδίδη ; Μπορείτε να σκεφτείτε ένα κόσμο, χωρίς τα Δημοτικά τραγούδια ; Ένα κόσμο χωρίς τη γενιά του ’30 ;
Γαλήνια πράγματα. Καλά βιβλία. Ίσως αυτός ο κόσμος – της σκέψης και της τέχνης – είναι ο τελευταίος θύλακας που μπορεί κάποιος να νιώσει άνθρωπος σε αυτό το σκηνικό της πολιτικής θρασύτητας και της κοινωνικής αναισθησίας.
Η πολιτική σταθερότητα και η καλλιτεχνική ποιότητα δεν συμβαδίζουν. – Πότε γράφτηκαν και ερμηνεύτηκαν οι καλύτερες στιγμές της ελληνικής τραγωδίας και σάτιρας ; Όταν οι κατακτητές ετοιμάζονταν να παραβιάσουν τις πύλες των Αθηνών !
Όταν κατεβαίνω στην Αθήνα, και με ζορίζει η άθλια πραγματικότητα που αντικρίζω, εγώ πηγαίνω στο Αρχαιολογικό Μουσείο, στους Κούρους. Κάθομαι εκεί και παίρνω δυνάμεις.
Τα μνημεία και τα κείμενα ! Από εκεί κρατιόμαστε !
Έχουν ιδιαίτερη σημασία όλα αυτά σήμερα, όταν γύρω πέφτει σκοτάδι. Είναι το λυκόφως, που έλεγε ο τρελός Πιερό – Ζαν Λικ Γκοντάρ – . Το λυκόφως του Δυτικού κόσμου. Παύεις πιά να ζωγραφίζεις το έχειν του μικρόκοσμού σου και παρατηρείς ξανά τη μεγάλη εικόνα. Τους ανθρώπους δίπλα σου, τους 53 πνιγμένους σε μια βάρκα που ερχόταν από τις ακτές της Τουρκίας, τα κατεβασμένα ρολά σε δεκάδες μαγαζιά μέχρι να γυρίσεις σπίτι σου – και ούτω καθεξής.
Τα μνημεία και τα κείμενα ! Από εκεί κρατιόμαστε !
Το ζητούμενο, δεν είναι η μεμψιμοιρία!
Μετά το βιασμό
Μου σκίσατε το μυαλό
Περπατάω
Και μου πέφτουν οι αναμνήσεις
Στο δρόμο
Γεμίζουν λάσπες
Τις χάνω.
Τις μαζεύω βιαστικά
Δεν βρίσκω
Που ήταν πριν
Τις βάζω σ’ άλλη θέση
Βγαίνω έξω
Φοβάμαι μην έχει αέρα
Μα και χωρίς αυτόν
Χάνω τα όνειρα
Φεύγουν
Μου τ’ αρπάζουν
Οι νηστικοί και οι απελπισμένοι
Ουρλιάζω
Πως θα κοιμηθώ χωρίς όνειρα ;
Και πέφτουν απ’ το στόμα μου
Τα λόγια τα φυλαγμένα
Όσων μ’ αγάπησαν
Χάνω τα λόγια τους
Τα είχα κρυμένα
Γράμματα που τάχα κάψει
Τηλεφωνήματα κρυφά
Συναντήσεις
Λόγια λόγια μαζεμένα
Όλα μαζί
Τα χάνω
Και κυττάξτε με
Σα ζωντανός άνθρωπος
Κλαίω.